1. İmam Xomeyninin böyük İslam inqilabının qələbəsində rolu

4. İran xalqının milli kimliyi

Milliyyət nədir? Milliyyət kollektiv kimlikdir. Hansı ki, hər bir ölkə buna sahib olmaqla özünün bütün imkanlarını inkişafa, uğura yönəldə bilər. Əgər bu milli kimlik hissi olmazsa, o millətin qarşısına çoxlu sayda (aşa bilməyəcəyi) problemlər çıxacaq. Bir çox müvəffəqiyyətləri qazanmaqdan məhrum olacaq. Yəni bu və ya digər ölkə milli kimlik hissi olmadan bir çox uğurlara, nailiyyətlərə yetə bilməyəcək. Bizim ölkəmizdə bu milli kimlik, kollektiv mənlik hissi, hətta milli mənsubiyyətdən də yüksəkdə durur. Biz, milli mənsubiyyətə hörmətlə yanaşmağımıza, onu müqəddəs hesab etməmizə baxmayaraq və milli mənsubiyyətə, nasionalizm anlayışına dünya siyasət terminologiyasında olduğu kimi mənfi yox, müsbət mənada çox söykənirik. Amma İran xalqının milli kimliyi, kollektiv mənliyi İslam quruluşudur. Bu İran xalqının milli mənsubluğundan daha cəlbedici, daha geniş təsir qüvvəsinə malik bir kimlikdir.

Bu kollektiv kimliyin əhəmiyyəti budur ki, həm İran miqyasında əks-səda doğurmuş, təsirli olmuşdur, həm İslam dünyasında təsirlidir, həm də dünya miqyasında. Yəni bu elə bir şeydir ki, digər millətlərin heç birində yoxdur. Bu milli mənsubiyyətin fövqündə duran bir məsələdir. Milli mənsubluğun fövqündə olan şüarların bəzisi məhduddur. Misal üçün, ərəblər ərəb kimliklərinə, nasionalizmə, ərəbçiliyə söykənirlər. Lakin bu kimlik, birincisi, yalnız ərəbləri əhatə edir. Onlardan o yana çıxa bilmir. İkincisi isə ərəb olmaq bir gerçək, bir reallıqdır. Bu, milli mənsubiyyətin hüdudları fövqündə duran ideya deyil ki, digər dünya xalqlarını cəlb edə bilsin. Buna görə də inhisar içində çabalayır. Hətta sərhədlərinin o tayında olan insanlarla ziddiyyət təşkil edir. Ərəb və qeyri-ərəb, ərəb və fars, ərəb və türk qarşı-qarşıya qoyulur. Çünki onda bu milli mənsubiyyətdən daha geniş dairəni əhatə edəcək bir ideya yoxdur. İslam quruluşu isə belə deyil. İslam quruluşu həm milli, həm İslami, həm də qlobal baxımdan işləkdir.¹