1 kapali tip hücreler

1.2.5.4. Parafudr’ların Seçimi:

Parafudrun nominal gerilimi (Un), parafudrun üzerinde yazılı olan ve bunun hat ucu toprak ucu arasında bulunmasına müsaade edilen en büyük alternatif gerilimin efikas değeridir.

Nötrü doğrudan doğruya topraklı olmayan şebekelerde bir fazda bir toprak arızası meydana geldiğinde diğer sağlam fazların toprağa nazaran gerilimleri faz arası gerilimine kadar yükselir. Dolayısıyla bu tip şebekelerde bir faz iletkeni ile toprak arsına bağlanan parafudrun nominal geriliminin, müsaade edilen en yüksek işletme gerilimi (faz arası) kadar olması gerekir. Nötrü doğrudan doğruya topraklı olan şebekelerde ise bir fazda bir toprak arızası olunca topraklama direncinin tam sıfır olamaması nedeniyle nötr noktası biraz kayabilir. Bunun neticesinde diğer sağlam fazların toprağa nazaran gerilimleri biraz yükselirse de, faz arası geriliminin %80’inin geçmez. Daha doğrusu %80’ini geçmiyorsa nötrü doğrudan doğruya topraklı şebeke sayılır. Bu sebeple böyle bir şebekede kullanılacak prafudrun nominal geriliminin, müsaade edilen en yüksek işletme geriliminin (faz arası) %80’I kadar olması gerekir.

Herhangi bir toprak arızalarında sağlam fazların toprağa nazaran alabilecekleri gerilim değeri ile, faz arası gerilimi arasındaki orana topraklama faktörü denir. Bu, nötrü etkili topraklı olmayan şebekeler için 1, nötrü etkili topraklı olan şebekeler için ise en fazla 0.8 değerindedir.

1.3.Transformatör merkezlerinde uygulanan koruma tertipleri

1.3.1Fider Koruma :

Türkçe karşılığı Enerji Hattı olan Feeder, İngilizce bir kelimedir. Ve teknik terim olarak sistemimizde kullanılmaktadır. Çıkış olarak ifade edilen fider, bir transformatör merkezi barasından bir veya birkaç müşteriye enerji taşımaya yarayan hat veya kablo donanımıdır. Orta gerilim müşteri devrelerinde fider koruma, bir transformatör sargısının beslediği barada, birden fazla müşteri çıkışı olması halinde uygulanılır. Amacı iki şekilde özetlenebilir.

1. 
   Yalnızca arızalı olan fideri devre dışı bırakmak
   
2. 
   Beslendiği güç transformatörünü korumak
   

Söz konusu bu amaçları gerçekleştirebilmek için iki şekilde yapılamaktadır.

1. 
   Fider Aşırı Akım Koruma
   
2. 
   Fider Toprak Koruma
   

Transformatör merkezlerinde uygulanan koruma tertipleri, güç trafosunun korunması amacına yöneliktir. Dış arızada çalışan koruma tertipleri, güç transformatörünün arızalanmaması ; iç arızada çalışan koruma tertipleri ise, transformatör sargılarında oluşan hasarın sınırlı kalması için uygulanır.

Yukarıda belirtilen amaçlara bağlı kalınarak transformatör devresine monte edilen, transformatörün gücüne göre farklı yapı ve prensiplerde uygulanabilen transformatör koruma tertipleri gel olarak şunlardır.

1. 
   Transformatör Aşırı Akım Koruma
   
2. 
   Transformatör Toprak Koruma
   
3. 
   Yağ seviye Alarm
   
4. 
   Termik Koruma
   
5. 
   Tank Koruma
   
6. 
   Diferansiyel Koruma
   
7. 
   Gaz Röleleri ile Koruma
   

1.3.2.Gaz Röleleri İle Koruma :

Transformatör öz koruma tertiplerinden biridir. Dolayısıyla iç arızanın sınıflandırılması ve arızalı transformatörün anında servis dışı bırakılması amacıyla kullanılır. Güç transformatöründe oluşan bir iç arızada, ark söz konusu olduğu için katı ve sıvı izolasyon maddeleri yanar. Bu nedenle izolasyon maddeleri ayrışır ve yanıcı özellikte gaz kabarcıkları ortaya çıkar.

İşletmelerde kullanılan hidrokarbon yani madensel izolasyon yağlarının ark sonucu yanması nedeniyle oluşan ana gaz, Hidrojendir. Ancak beraberinde Asetilen ve Metan, Etan, Propan gibi parafinler de meydana gelir. Kağıt izolasyonun yanması sonucu ayrışan gazlar ise, karbon monoksit, karbon dioksit ve metan, etan, propan gibi parafinlerdir.

İç arızada oluşan ark nedeniyle izolasyon yağının ısınarak genleşmesi ve ayrışan söz konusu gazların meydana getirdiği hacim değişimi nedeniyle oluşan basınç farkı gibi etkenlerden faydalanılarak çeşitli yapı ve prensiplerde uygulanan gaz röleleri gerçekleştirilmiştir. Mekaniki olan bu röleler, yapı ve çalışma prensiplerine göre iki kısma ayrılır.

1. 
   Buchholz Röleleri
   
2. 
   Basınç Röleleri
   

1.3.3.Buchholz Röleleri:

Güç transformatörlerinde meydana gelen bir iç arızada, gaz oluşumunun etkilerini araştıran Buchholz, kendi adıyla anılan bu röleyi gerçekleştirmiştir. Rölenin mekanik yapısını oluştururken, gaz birikimi ve yağ akış hızı gibi özellikleri değerlendirmiştir.

Basit yapısı nedeniyle ucuz olmasına rağmen iç arızada oldukça süratli bir koruma elemanıdır. Benzetilmiş işletme şartlarında yapılan deneyler, yağla dolu bir transformatör tankına ark uygulandığında rölenin 50-100 msn içinde çalışmasının mümkün olduğunu göstermiştir. Basit, ucuz ve iç arızada güvenli olması nedeniyle güç farkı gözetmeksizin, genleşme tankı olan trafolarda kullanılabilir. Buchholz rölelerinin, transformatörün gerilim ve gücüne göre uygulanan üç şekli bulunaktadır.

1. 
   Transformatör Buchholz Rölesi
   
2. 
   Kademe Buchholz Rölesi
   
3. 
   Buşing Buchholz Rölesi
   

1.3.4.Transformatör Buchholz Rölesi :

Transformatör tankıyla genleşme tankını birleştiren bağlantı borusunun yatay kısmına monte edilmektedir.(Şekil-18)

Ş
ekil-18

Buchholz rölesinin, transformatörün gücüne göre kullanılan yapı ve çalışma prensibi biraz farklı iki şekli bulmaktadır.

1. 
   Bağımsız Buchholz Rölesi
   
2. 
   Bağımlı Buchholz Rölesi
   

1.3.5. Bağımsız Buchholz Rölesi :

1 MVA’ nın üstündeki güç transformatörlerinde kullanılan bir koruma elemanıdır. Rölenin içinde ki adet şamandıra bulunmaktadır. Üstteki alarm şamandırası, alttaki ise açma şamandırası adını alır. Şamandıraların mafsalına bağlı ve şamandıralarla birlikte hareket eden cam tüplerin içine, civa veya bilye ile kapanabilen kontaklar yerleştirilmiştir.

Normal işletme koşullarında rölenin yağla dolu olması nedeniyle şamandıralar yüzmekte ve bu şamandıralara bağlı kontaklar bulunmaktadır.

1.3.6. Bağımlı Buchholz Rölesi :

1 MVA’ nın altındaki güç transformatöründe kullanılmaktadır. Bağımsız Buchholz rölesindeki açma şamandırası ve palet yerine, yalnızca palet kullanılmıştır. Alarm şamandırası ile palet, başka bir deyişle alarm devresi ile açma devresi birbirine bağımlıdır. Bu özellik mekanik bir yapı uygulanarak sağlanmıştır.

Alarm devresi, bağımsız Buchholz rölesinde olduğu gibi, belirli değerde gazın, rölenin üst kısmına toplaması sonucu çalışır. Açma devresi ise, hem gaz oluşumu ve hem de yağ akış hızı ile çalışır.

Bağımlı Buchholz rölesinin üst kısmına toplanan gaz hacmine göre, alarm şamandırası ve buna bağlı olarak açma devresini oluşturan palet, kontaklarını kapatma yönünde hareket alırlar. Bu yapı ve prensip doğrultusunda, belirli değerde gaz oluşumu halinde alârm, daha fazla gaz oluşumunda açma devresi çalışır.

Ayrıca iç arıza nedeniyle oluşan yağ akış hızının paleti devirebilecek değere ulaşmasıyla da açma devresi çalışabilir.

Bağımlı Buchholz rölesinde alarm ve açma devresinin kontrolü, kontrol butonu ile yapılır. Kontrol butonuna biraz basılması durumunda alarm, biraz daha basılması durumunda ise açma kontaklarının kapanması sağlanmış olur.

1.3.7.Kademe Buchholz Rölesi :

Yük altında gerilim kademesi değiştirilebilen güç transformatörlerinde, başka bir deyişle kademe tankı bulunan güç transformatörlerinde kullanılır.

Kademe tankı ile genleşme tankı arasındaki bağlantı borusuna monte edilir.

Gaz oluşumu ile çalışan kademe Buchholz rölesinin kullanılma amacı, kademe değiştirici kontaklarında oluşan arızada hasarı sınırlandırmaktadır.(Şekil-19)

Kademe tankı içinde bulunan gerilim kademe değiştirici kontaklarında, kötü temas söz konusu olduğunda ark meydana gelir. Ark nedeniyle oluşan gaz kabarcıkları, kademe Buchholz rölesinin çalışmasını sağlar.

Şekil-19

Tek kontaklı olan söz konusu röle çalıştığında,

1. 
   Korna çalar
   
2. 
   Kumanda panosu üzerinde “Kademe Buchholz” ışıklı sinyali çıkar
   
3. 
   Transformatör giriş ve çıkış kesicileri açar
   
4. 
   Bir kısım transformatör merkezlerinde genel açma rölesi çalışır, kapama devrelerini kilitler.
   

1.3.8.Buchholz Rölesi :

Buşinglerin izolasyon yağı ile dolu olabilmesi için genleşme tankının, buşing boylarının uzun olması nedeniyle genleşme tankının oldukça yükseğe monte edilmesi gerekir. Ancak bu durumun ekonomik olmaması nedeniyle buşing içindeki yağ, transformatör yağından ayrı tutulur. Ve buşingler için daha küçük, ayrı genleşme tankı tesis edilir.

Buşing Buchholz rölesi, bu tip güç transformatörlerinde kullanılmakta ve buşing flanşı ile genleşme tankı arasındaki bağlantı borusuna monte edilmektedir. Yapı ve çalışma prensibi Buchholz alarm özelliğindedir. Buşingde oluşan bir yağ seviyesinin düşmesi sonucu, buşing izolasyonunun korunmasını sağlar. Çalışması halinde alarm devresi beklenir. Ancak bazı transformatör merkezlerinde,transformatör giriş çıkış kesicilerine açma kumandası verilmektedir.

1.3.9.Basınç Röleleri:

İç arızada izolasyon yağının genleşmesi sonucu oluşan basınç özelliğinden faydalanılarak gerçekleştirilen basınç röleleri, kullanılma amacına göre iki kısmı ayrılır.

1. 
   Arıza Basınç Rölesi
   
2. 
   Basınç Emniyet cihazı
   

1.3.10.Arıza Basınç Rölesi :

İşletmelerimizde daha çok genleşme tankı olmayan güç transformatörlerinde kullanılmaktadır. İç arızada oldukça duyarlı olması ve amacı dışındaki arızalarda çalışmaması nedeniyle tercih edilen bir koruma elemanıdır.

İç arızanın oluşumunda izolasyon yağında meydana gelen ani genleşme, transformatör tankı yüzeyine bir basınç yapar. Arıza basınç rölesi bu prensipten faydalanılarak geliştirilmiş olup, transformatör tankının yan-alt kısmına monte edilmektedir. Söz konusu rölede bir diyafram, diyaframın bağlı olduğu bir piston ve pistonun hareketiyle kapanan bir kontak bulunmaktadır. İç arızalarda oluşan basınç, transformatör tankının yan alt yüzeyine monte edilen röle diyaframın bağlı olduğu pistonu itmesiyle röle kontağı kapanır.

Bu durumda ;

1. 
   Korna çalar
   
2. 
   Kumanda panosu üzerinde “Gaz Basınç Açma” ışıklı sinyali çıkar
   
3. 
   Transformatör giriş ve çıkış kesicileri açar.
   

İç arızalara karşı çok duyarlı olan basınç rölesi, yük değişmeleri ile meydana gelen küçük basınç farklarına karşı duyarlı değildir.

İşletmelerimizde (J) tipi arıza rölesi kullanılmaktadır. Bu röle, arıza nedeniyle transformatör içinde oluşan basıncın, 1 saniyede 0.04 atmosfer (Kg/cm²) artması halinde, başka bir deyişle basınç yüklenmesinin 0.04 At/sn olması halinde çalışır. Basınç yüklemesi 1 saniyede 1.75 atmosfer (1.75 At/sn) ise, röle kontağını 0.08 sn gibi oldukça kısa bir zamanda kapatmaktadır.

1.3.11.Basınç Emniyet Cihazı :

İç arızada meydana gelen basınç, transformatör tankını da hasara uğratacak değere ulaşabilir. Bu durumda basınç emniyet cihazı adı verilen bir koruma elemanı kullanılmaktadır.

Transformatör tankının kapağa monte edilen söz konusu röle, genleşme tankı olan transformatörlerde kullanılacağı gibi, genleşme tankı olan transformatörlerde de devre boynunun yerini almaktadır. Transformatöre tankı içindeki basıncın tehlikeli ulaşması sonucu, basınç emniyet cihazının kapağı açılarak tankın hasara uğraması önlenmiş olur.

Basınç emniyet cihazının kapağı açıldığı anda veya açık kalması halinde, mekaniki bir kolun hareketi ile alarm kontağı kapanır.

Bu durumda ;

1. 
   Zil çalar
   
2. 
   Kumanda panosu üzerinde “Gaz Basınç Sinyal”
   

3. 
   RÖLELER :
   

Önemli koruma elemanlarından biri olan röle için, ayarladığı çalışma büyüklüğünde istenen işlevi gerçekleştiren bir kontrol cihazıdır denebilir.

1. 
   Çalışma Prensiplerine Göre Röleler :
   

Yapısal olarak röleler iki kısıma ayrılır :

1. 
   Elektromekanik Röleler
   
2. 
   Statik röleler
   

Biz konumuz itibariyle elektromekanik rölelerin çalışma prensipleri ve özellikleri üzerinde duracağız.

1. 
   Elektromekanik Röleler :
   

Elektromekanik rölelerin başlıcaları :

1. 
   Elektromanyetik Röleler
   
2. 
   İndüksiyon Röleler
   
3. 
   Elektrodinamik Röleler’ dir.
   

1. 
   Elektromanyetik Röleler :
   

Elektromanyetik rölelere Çekmeli Rölelerde denir. Elektromıknatıs etkisiyle çalışan bu röleler yapısal olarak :

1. 
   Paletli
   
2. 
   Denge Kollu
   
3. 
   Pistonlu
   

Elektromanyetik röleler diye adlandırılır.

1. 
   Paletli Elektromanyetik Röleler :
   

B
ir bobin içindeki devre ve bir paletten oluşur. Manyetik elemandan yapılan palet, hareketli kontaklara kumanda eder ve bir yay yardımı ile belirli bir konumda durur. Bobinden geçen akımın belli bir değere yükselmesiyle oluşan manyetik alanın çekme kuvveti, yayın ters yöndeki kuvvetini yenip paleti çeker ve buna bağlı olarak kontaklar açılır veya kapanır.(Şekil-20)

Şekil-20

2. 
   Denge Kollu Elektromanyetik Röleler :
   

D
enge kollu elektromanyetik rölelere Terazi Kollu Röleler’ de denir. Ortadan yataklanmış olan palete, bir taraftan yay kuvveti diğer taraftan da elektromıknatısın çekme kuvveti etki yapmaktadır. Bobinden geçen akımla oluşan manyetik alanın çekme kuvveti, yayın ters yöndeki kuvvetini yendiğinde kontaklar açılır veya kapanır. Denge koluna etki eden ters yöndeki yay kuvveti yerine, başka bir büyüklükle beslenen ikinci bir elektromıknatıs kullanılabilir.(Şekil-21)

Şekil-21

3. 
   Pistonlu Elektromanyetik Röleler :
   

Bobinden geçen akımla oluşan manyetik alan kuvvetinin nüveyi (piston) çekmesiyle kontaklar açılır veya kapanır.(Şekil-23)

Şekil-3

Elektromanyetik röleler çalışma zamanı yönünden ani çalışmalıdır. Alternatif akım ve doğru akım ile çalışırlar. Yapım kolaylığı, geri dönüş oranlarının yüksek olması ve hızlı çalışmaları nedeniyle akım, gerilim ve yardımcı röle olarak çok kullanılmaktadır.

2. 
   İndüksiyon Röleler :
   

Döner alan prensibi ile çalışan bu tip röleler yapısal olarak iki şekilde ele alınabilir.

1. 
   Çift bobinli İndüksiyon Röleler,
   
2. 
   Tek Bobinli İndüksiyon Röleler.
   

1. 
   Çift bobinli İndüksiyon Röleler :
   

Bu tip röleler, manyetik olmayan hareketli bir disk ve iki bobinden oluşur. Disk, iki ayrı akıyı oluşturan (Ø1 ve Ø2) elektromıknatıs kutuplarının hava aralığında bulunur. Birinci kutbun yarattığı akı ile, ikinci kutbun diskte indüklediği akımın yarattığı manyetik akı arasında oluşan moment diski döndürür. (Şekil-24)

Ş
ekil-24

Alternatif akımla çalışan bu rölelerin, her iki bobinde akımla, veya bir bobini akım, bir bobini gerilimle çalışabilir. Bobinlerden birinin akım giriş uçları değiştirildiğinde diskin dönme yönü değişeceğinden çift bobinli indüksiyon röleler, Yönlü Röleler’ lerdir. İndüksiyon rölelerinde, bobinleri besleyen elektriki büyüklük (akım veya gerilim) arttığında, dönme momentinde artacak ve bu nedenle disk daha hızlı dönecektir. Diskin hızlı dönmesi sonucu röle, kontakları daha kısa zamanda açar veya kapatır. Durum böyle olunca indüksiyon röleler Ters Zamanlı’ dır. Çift bobinli indüksiyon röleler işletmelerimizde güç rölesi, yönlü toprak rölesi ve yön elemanı olarak kullanılmaktadır.

2. 
   Tek Bobinli İndüksiyon Röleler :
   

B
u tip rölelere Gölge Kutuplu İndüksiyon Röleler’ de denir. Şekil 25’te görüldüğü gibi elektromıknatısın her kutbunun yarısında bir bakır halka ya da bobin ile “Gölge “ oluşturulur.(Şekil-25)

Şekil-13

Elektromıknatıs kutbunun yarısında yer alan bakır halkada oluşan akı (Ø1) ile kutbun diğer yarısında oluşan akı (Ø2) arasındaki faz farkı, dönme momentini oluşturur. Alternatif akımda çalışan tek bobinli indüksiyon röleler, tek elektriki büyüklükle beslendiği için yönsüzdür. Çalışma zamanı yönünden ters zamanlı olması ve tek büyüklükte çalışması nedeniyle aşırı akım ve toprak rölesi olarak sistemimizde çok kullanılır.

3. 
   Elektrodinamik Röleler:
   

Elektrodinamik rölenin genel yapısını, biri sabit diğeri hareketli iki elektromıknatıs oluşturur. İçinde akım geçen iki bobinden birisinin, diğer bobinin manyetik alanı içerisinde hareket etmesi prensibine göre çalışır.(Şekil-26)

Sabit elektromıknatısı oluşturan bobin akımla, hareketli elektro mıknatısı oluşturan bobin ise gerilimle beslenir.

Şekil-26

Elektrodinamik rölelerin başlıca özelliklerini şöyle sıralayabiliriz :

1. 
   Akım ve gerilim bobininden geçen akımın yönüne bağlı olarak dönen kısmın hareketli yönü değişir. Bu nedenle yönlü bir röledir.
   
2. 
   Alternatif ve doğru akımla çalışırlar.
   
3. 
   Çalışma zamanı yönünden Ani Çalışmalı’ dırlar.
   

Sistemimize güç rölesi, yönlü güç rölesi, yönlü toprak rölesi ve yön elemanı olarak kullanılırlar.

2. 
   Çalışma Zamanına Göre Röleler :
   

Rölelerin ayarlandığı büyüklükte çalışması ani veya gecikmeli olabilir. Bu nedenle röleler çalışma zamanı yönünden iki kısma ayrılır.

1. 
   Ani Çalışmalı Röleler
   
2. 
   Zamanlı Çalışmalı Röleler
   

1. 
   Ani Çalışmalı Röleler :
   

Ayarlandığı büyüklükte kontaklarını ani olarak açan ya da kapatan rölelere denir. Kısa devre akımlarında veya arızalı kısmın anında servis dışı bırakılmak istendiği durumlarda kullanılır.

Ani çalışmalı rölelerde, hareketli parçanın hareket yeteneğiyle bir gecikme düşünülebilir. Ancak bu durum rölenin duyarlılığıyla ilgilidir. Kısaca, ani çalışmalı rölelerde bir zaman ayarı söz konusu değildir. Elektromanyetik ve elektrodinamik prensibe göre çalışan röleler ani çalışmalıdır.

2. 
   Zamanlı Çalışmalı Röleler :
   

Ayarlandığı çalışma büyüklüğünde kontaklarını gecikmeli olarak veya kapatan rölelere, zamanlı röleler denildiği gibi, Gecikmeli Röleler de denir.

Sistemimizde oluşan arızalar çoğunlukla geçicidir. Bu durumda arızalı kısmın anında servis dışı bırakılması istenmez. Bu nedenle zamanlı röleler kullanılır. Ayrıca artçı koruma elemanı olarak kullanılan bir rölenin, belli zaman gecikmesi sonunda işlev yapması gerekir. Bu nedenle de çalışmalı röleler kullanılır.

Zamanlı çalışmalı röleler iki kısma ayrılır.

1. 
   Sabit Zamanlı Röleler
   
2. 
   Ters Zamanlı Röleler
   

3. 
   Çalışma Büyüklüğüne Göre Röleler :
   

R
öleler, beslendiği çalışma büyüklüğünün adını alır. Örneğin, akımla besleniyorsa Akım Rölesi, gerilimle besleniyorsa Gerilim Rölesi, güçle besleniyorsa Güç Rölesi diye isimlendirilir.(şekil-27)

4. 
   Bağlandığı Devreye Göre Röleler.
   

Röleler bağlandığı deveye göre iki kısma ayrılır :

1. 
   Primer Röleler : Devreye doğrudan bağlanırlar.
   
2. 
   Sekonder Röleler : Ölçü trafolarının sekonder devrelerine bağlanırlar.
   

2. HMI / SCADA SİSTEMLERİ
Enerji dağıtım sistemlerinde koruma, ölçme / izleme ve uzaktan kumanda birbirinden bağımsız işlevler olarak görüle gelmiştir. Güç sistemlerindeki büyüklükler ve karışıklıklar, kontrol ve izleme sistemlerinin teknolojisini de değiştirmiştir. Bugün; eskisi gibi çok sayıda yetişmiş personeller istenen basit analog kontrollü enerji istasyonları ve güç değiştirme sistemlerinin, yerini modern bilgisayar tabanlı, ağdan denetimi yapılabilen enerji yönetimi sistemleri almıştır.
Entegre bir veri tabanlı gözetleme ve kontrol sistemi (SCADA) ile tesislerin tamamı izlenebilir, kontrol edilebilir, meydana gelebilecek arızalar kontrol odasından tespit edilip gerekli düzeltmeler yapılabilir. Güç sistemleri ile çalışırken; gerek büyük gerekse küçük sistemlerde; sistemi izleme ve kontrol gerekliliği ile karşılaşırız. Bu basit gereklilik sistemi kontrol için ölçme ve izleme cihazlarına ihtiyacı olduğunu ortaya çıkarır. Bu cihazları kullanarak sorumlu olduğumuz sistemin ve işin izlenebilirlik ve kontrol edilebilirliğini sağlarız.
Bir üretim sisteminde birçok eleman ve buna ait kontroller bulunduğunda bu kontrolleri izlemede grup lama ve bunların tümü bir kontrol panelinden izleme ihtiyacı kaçınılmazdır. Bu durumda operatör işin sürekliliğini görsel olarak bir veya birkaç merkezden kontrol edebilecektir. Çok büyük sistemlerde, işin iyi bir şekilde takip edilmesini sağlamak kontrol açısından çok önemlidir. Bu yüzdendir ki bu tür sistemlerde kumanda odaları veya kumanda merkezleri inşa edilir. Bu merkezlerde işin sürekliliğini izleme ve kontrol için müdahale bölümleri bulunmaktadır. Güvenlik açısından bu merkezlerin üretim yapılan yerden uzakta inşa edilmesi önemlidir.
Klasik kumanda sistemleri de sistemin bir model tahtası (Mimic Board) ve bunların kontrol edildiği kontrol masaları vardır. Bu model tahtasının üzerinde bir çok ölçüt cihazı, için durumunu gösteren cihazlar, voltajlar, yük akışları ve kesici üniteler vardır. Bu model tahtaları sisteme özgü büyük bir işçilik ve dikkat isteyerek dizayn edilmişlerdir. Sistemde değişiklik yapmak çok zordur. Özel oldukları için verimleri tamamen dizayn esnasındaki mühendisliğe bağlıdır. Çok iyi dizayn edilenleri bulunabildiği gibi çok kötü dizayn edilenleri de vardır. Her sistem değişikliğinde çoğunlukla yeniden dizayn edilmeleri gerekir.

1960'ların sonunda bilgisayarların ucuzlaması ve yaygınlaşması ile birlikte ilk kez kontrol merkezlerinde kullanımı da görülmeye başlanmıştır. Bu projelerde bilgisayarlar sinyal işleme, görsel görüntüleme üniteleri ( Visual Display Ünit) görevleri ile klasik kumanda sistemlerinin yerlerini yavaş yavaş devralmaya başlamışlardır. Bu ilk sistemler genelde izleme amaçlı kullanılmışlardır.

Elektrik enerji üretiminde ilk olarak bu sistemin bir adım ilerisine gidilerek denetim ve kontrol amaçlı olan sistemler kullanılmaya başlanmıştır. Elektrik üretiminde elektriğin üretim, iletim, dağıtım ve tüketim aşamalarında izleme yanında kontrol amaçlı kullanıma da ilk kez bu yıllarda başlanmıştır.
Günümüzde ise gerçek - zaman anında etkileşimli bilgisayar kontrolleri ile, farklı karmaşıklıkta renkli görsel görüntüleme üniteleri ve klavye fare kontrollü, insan-makine kontrollü, bilgisayar ağı üzerinden denetlenen modern sistemler kullanılmaktadır.