1-mavzu: elektr zanjirlari va ularni elementlari

Yarim  o`tkazgichli  xotira  elementlari.  Aytib  o`tilgandek  “YOKI-YO`Q”,  “VA-YO`Q” 

mantiqiy sxemalarida kombinasiyalash yo`li bilan “XOTIRA” qurilmalarini hosil qilish mumkin. 

Bunday qurilmalarga triggerlar deb ataladi. 

Trigger  ikkita  turg`un  muallak  holatga  ega  bo`la  oladigan  va  kirish  (boshqarish)  signali 

ma`lum  darajadan  oshganda  bir  holatdan  ikkinchi  holatga  sakrab  o`tadigan  qurilmaga  aytiladi. 

Triggerlar  ikki  sinfga  bo`linadi:  Simmetrik  va  Nosimmetrik.  Xotira  qurilmalarida  asosan 

simmetrik triggerlar qo`llaniladi. 

Simmetrik  triggerlarda  birinchi  mantiqiy  sxemani  chiqishi  ikkinchisini  kirishi  bilan 

ikkinchisini chiqishi esa birinchisini kirishi bilan bog`langan bo`ladi. 

5-rasmda  ikkita  bir  hil  tranzistorli  sxemalar  asosida  qurilgan  ikkita  kirishli  “YOKI-YO`Q” 

operasiyasini  bajaradigan  simmetrik  triggerni  strukturaviy  (a)  va  prinspial  (b)  sxemalari 

ko`rsatilgan.  

 

5-rasm. Triggerni mantiqiy strukturasi (a) va prinspial elektr sxemasi (b). 

 

---

 

55 

5 a-rasmda chiqish 

1

С kirish 

2

A  bilan kirish 

1

A chiqish 

2

C bilan tutashtirilgan. Qolgan 

1

B va 

2

B kirishlar  triggerni  boshqarish  uchun  lashlatiladi.  Trigger  ikkisistabil  yacheyka  (b-rasm) 

sifatida 

1

Т

  va 

3

Т

tranzistorlardan  tuzilgan: 

1

Т

tranzistorga  chiqish  (kollektor) 

3

Т

tranzistorni 

kirish (baza) bilan, 

3

Т

 tranzistorni chiqish esa 

1

Т

tranzistorni kirish (baza) bilan tutashgan. 

Trigger ikki turg`un holatda hohlagancha vaqt turishi mumkin. Bunday holatlar uchun 1) T1-

yopiq, T3-ochiq; 2) T1-ochiq, T3-yopiq. 

Shunday  qilib  simmetrik  triggerga  elektrik  asimetriya  (rejim  ma`nosida)  mos  keladi. 

Triggerda chiqsh potensiali ikki hil holatda bo`ladi, birinchisi mantiqiy 1ga, ikkinchisi mantiqiy 

0ga  to`g`ri  keladi.  Triggerda  o`rnatilgan  holat  uni  kirishdagi  signal  o`zgarmaguncha  saqlab 

qoladi.  Trigger  boshqa  holatga  yordamchi  boshqaruvchi  kirishlar  hisoblanadi.  Bunday 

boshqarish trigger ishini ajrim boshqarish deb ataladi.