1-Mavzu: Qadimgi ajdodlar jismoniy madaniyati Reja

O’quv yurtlarida jismoniy tarbiya va sport. Maktablar va boshqa turdagi o’quv yurtlarida jismoniy tarbiya va sportga alohida e’tibor kuchaydi. Bu, o’z navbatida, jismoniy tarbiya va sportning yanada tez, shiddat bilan rivojishiga sabab bo’ldi. Shuningdek, o’quvchi yoshlarni harbiy tayyorgarlikka o’rgatish, o’sib kelayotgan avlodning salomatligini tobora yaxshilash oqibatlari ko’zda tutildi. Chunki harbiy tayyorgarlik harajatlari sovuq urush xavfi mavjud bo’lgan davrlarda o’zga mamlakatlarning hududlarida harbiy istehkomlar (bazalar) qurish avj olganligi sababli aholidan soliq undirish, ishsizlarning ko’payishi aholining, ayniqsa, yoshlarning sog’lig’iga salbiy ta’sir ko’rsata boshladi.
1949-1950 yillarda AQShda 9 mln.ga yaqin chaqiriq yoshidagi o’smirlar harbiy xizmatga jismoniy jihatdan yaroqsiz deb topilgan. 1957 yil prezident Duayt Eyzenxauer, 1961 yil prezident Jon Kennedi Amerika aholisining jismoniy tarbiyasi masalalari bilan shaxsan shug’ullandi. Ular ko’pichilik yoshlarning harbiy xizmatga jismonan layoqatsizligidan tashvishga tushdilar.
Jismoniy tarbiya va sportning salomatlikni yaxshilash va jismonan chiniqishdagi ahamiyatini amerikalik yoshlar ongiga singdirish yo’lida yetarli darajada ish olib borilmadi. Davlat qarmog’idagi va xususiy maktablarda, o’quv yurtlarida jismoniy tarbiya va sportning qo’llanishida katta farqlar, tafovutlar mavjud edi. AQShda davlat hisobidagi boshlang’ich maktablarda asosan mehnatkashlarning bolalari o’qitilib, ularda sport maydonlari yetishmas edi. Ko’pgina maktablarda jismoniy tarbiya darslari o’tilmadi. Ayrim bolalargina shahardan tashqaridagi yozgi dam olish maktablariga jalb etilar edi. Barcha xususiy maktablarda boylarning bolalari o’qitilib, ularda sport inshootlari mavjud bo’lgan, hamda mutaxassislar dars o’tkazgan. Ularda haftada 5 soat jismoniy tarbiya darslari tashkil etilgan. Dasturlarda sport va o’yinlarning majburiy ravishda o’rgatilishi ko’satilgan. Yengil atletika, suzish, basketbol, beysbol va boshqa turlar bo’yicha maktablarda va maktablararo musobaqalar tashkil etilgan. O’quv ishlaridan tashqari paytlarda g’oyaviy (ideologiya) va sport ishlarini o’qituvchilar orasida Skaut va Xristian yoshlar tashkiloti o’tkazgan.
AQShda sport ishlari markazini avvalgidek kollejlar va universitetlar tashkil etar edi. Kaliforniya, Pensilvaniya, Chikago va boshqa shtatlarning universitetlarida gigiyena hamda jismoniy tarbiya bo’limlari, sportklublar tashkil topgan edi. Ularning faoliyati jismoniy tarbiya darslarining o’tkazish, tibbiy ko’riklar, ichki hamda universitetlararo musobaqalarni tashkil qilishga qaratilgandi. Amerikaning kollej va universitetlarida asosan basketbol, regbi, beysbol, yengil atletika, boks, suzish, eshkak eshish sporti, tennis kabi turlar keng qo’llanilar edi. Universitetlar yirik stadionlar, sport zallari, suv havzalariga ega bo’lgan. Talabalar orasida ommani ko’proq jalb etuvchi, daromad keltiruvchi sport turlari va musobaqalar ko’proq rag’batlantirilar edi. Sport musobaqalari universitetlarga bir necha yuz minglab dollarlar foyda keltirgan. Sport musobaqalarida g’olib chiqqan, rekord qo’ygan va faol talabalarga imtiyozlar berilgan, ya’ni ularga stipendiyalar belgilangan, o’qishga pul to’lashdan ozod etilgan, o’quv qo’llanmalari, yashash joylari bilan ta’minlangan va h.k. Ularning ixtiyoriga yaxshi sport inshootlari, asbob-uskunalar muhayyo etilgan. Universitet sportida faqat yaxshi natijalar ko’rsatuvchilargina shug’ullanishga muyassar edi. Shu sababdan ham u yoki bu sport turi bilan shug’ullanuvchi talabalar ozchilkni tashkil etardi.