Mantiqiy modellar predikatlarni hisoblash tilidan foydalanadilar. Birinchi predikatga munosabatlar nomi mos tushadi, dalillar terminiga esa ob’ektlar. Barcha predikatlarning mantiqida ishlatiluvchi mantiqiy fikrlar haqiqiy yoki yolg‘on mazmunga ega.
Misol: Djon axborot texnologiyalari bo‘yicha mutaxassis fikrini ko‘rib chiqamiz. Ushbu fikr quyidagicha tasvirlanishi mumkin: hisoblanadi (Djon, axborot texnologiyalari bo‘yicha mutaxassislik). Keling X-ob’ekt (Djon), axborot texnologiyalar bo‘yicha mutaxassis bo‘lib hisoblanayotgan bo‘lsin. Unda quyida forma ishlatiladi: hisoblanadi (X, axborot texnologiyalari bo‘yicha mutaxasis).
27. Bilimlarni namoyish etish modellari. Evrestik model
Evristik model So'zning tor ma'nosida evristika muammolarni hal qilishning intuitiv (ongsiz) usullari sifatida tushuniladi, jumladan :
Evristik modellar Evristik modellar, qoida tariqasida, inson tasavvurida chizilgan tasvirlardir. Ularning tavsifi tabiiy til so'zlari (masalan, og'zaki axborot modeli) bilan amalga oshiriladi va odatda noaniq va sub'ektivdir. Bu modellar rasmiylashtirilmaydi, ya'ni ular real jarayon va hodisalarni tasvirlash asosida tug'ilgan bo'lsa-da, rasmiy mantiqiy va matematik ifodalar bilan tavsiflanmaydi.
28. Evrestik model va uning turlari
Evristik modellar u yoki bu muammoli sohaga spesifik xususiyat beradigan turli xil vositalar to‘plamiga ega. Evristik modellar mantiqiy modellar va imkoniyatlar yoki qobiliyatlarni xolis namoyon etishdan kelib chiqadi, ya’ni, muammoli soha va samarali foydalanilayotgan chiqarish mexanizmini ko‘rsatishdan. Evristik modellar quyidagicha bo‘ladi:
tarmoqli
freymli
3. ishlab chiqiladigan
29. Mantiqiy modellar bilan ishlashda qanday qoidalarga amal qilish zarur
Mantiqiy modellar bilan ishlashda quyidagi qoidalarga rioya qilish kerak:
1)Argumentlar tartibi har doim berilgan mavzu sohasida qabul qilingan predikatlar talqiniga muvofiq berilishi kerak. Dasturchi argumentlarning qat'iy tartibi bo'yicha qaror qabul qiladi va uni boshidan oxirigacha kuzatib boradi.
2) Predikat ixtiyoriy sonli argumentlarga ega bo'lishi mumkin
3) Predikat va u bilan bog‘langan argumentlardan tashkil topgan alohida gaplarni mantiqiy bog‘lovchilar yordamida murakkab gaplarga birlashtirish mumkin: AND (END, ), OR (yoki, ), NOT (not, ~) , → - gapda qoidalarni shakllantirish uchun ishlatiladigan implikatsiya. shakl: AGAR ... KEYIN ...
30. Kvantorlar va ularning turlari Ta’rif. «Barcha» va «ba’zi» so‘zlari kvantorlar deb aytiladi.
«Kvantor» so‘zi lotincha bo‘lib, «qancha» ma’nosini anglatadi, ya’ni kvantor u yoki bu mulohazada qancha (barcha yoki ba’zi) ob’yekt haqida gap borayotganini bildiradi.
Quyidagi misоlni qaraylik.
10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20 sоnlari haqida quyidagilarni aytish mumkin:
a) bеrilgan barcha sоnlar ikki хоnali sоnlardir.
b) bеrilgan sоnlardan ba’zilari tоq sоnlardir.
Bu jumlalarga nisbatan ularning rost yoki yolg‘оnligi to‘g‘risida fikr yuritish mumkinligidan ular mulоhaza bo‘ladi.
Agar biz ulardan «barcha», «ba’zilari» so‘zlarini оlib tashlasak, jumlalarni rostmi yoki yolg‘оnmi savоliga javоb bеrib bo‘lmaydi. Dеmak «barcha», «ba’zi» so‘zlarni qo‘shish bilan mulоhaza hоsil qilinadi.