1. ÜNİTE: tarih biLİMİ tarih ve insan a tarih biLİMİne giRİŞ

4. HİNT UYGARLIĞI

• 
  Zengin bir ülke olduğu için birçok istilaya uğramıştır
  
• 
  “Kast sistemi”nde halk sınıflara ayrıldığı için siyasi birlik kurulamamıştır.
  
• 
  Kast sistemi brahman (din adamı), kşatriya (asker ve asiller), vaysiya (tüccar ve çiftçi), südra (zanaatkâr ve işçi) denilen sınıflardan oluşmuştur. Bu sistemin dışında kalanlara parya (köle) denilmiştir.
  
• 
  Veda dini/Barhmanizim/Hinduizm (tabiat kuvvetlerine inanma) en eski dindir
  
• 
  Kast sistemine tepki olarak Budizm doğmuştur
  

5. ÇİN UY GAR LI ĞI

• 
  Hanedanlar tarafından yönetilmiştir
  
• 
  Çin kültüründe Türk, Moğol ve Tibet kültürü etkili olmuştur
  
• 
  İpek yolu aracılığı ile Avrupa’ya kadar ticaret yapmışlardır
  
• 
  Konfüçyüs dini egemendir
  
• 
  Çin seddi en önemli tarihi eserdir
  
• 
  Kağıt, matbaa, pusula ve barut Çinliler tarafında icat edilmiştir.
  

6. DOĞU AKDENİZ UYGARLIĞI

a. Fenikeliler

• 
  Lübnan Dağları ile Doğu Akdeniz kıyıları arasındaki bölgede yaşamışlardır.
  
• 
  Bölge Tarıma ve hayvancılığa elverişli olmadığından deniz ticaretine önem vermek zorunda kalmışlardır
  
• 
  Fenikeliler Trablus, Sidon ve Sayda kentlerini kur- muşlardır
  
• 
  İlk camı onlar yapmıştır.
  
• 
  Bugünkü modern alfabenin temelini Fenikeliler atmıştır
  
• 
  22 sessiz harften oluşan “Fenike Alfabesi”ni buldular
  
• 
  Düzenli orduları yoktu. Paralı askerleri vardı
  

b. İbraniler

• 
  İlk ibrani devleti Filistin’de MÖ. 1025’te Hz. Davut tarafından kuruldu
  
• 
  Hz. Musa’ya inandıkları için “Museviler” de denilir
  
• 
  Hz. Süleyman’ın ölümünden sonra İsrail ve Yahudi devleti olarak ikiye ayırıldılar.
  
• 
  Babil ve Roma imparatorlukları dönemlerinde sürgüne uğradılar
  

7. ORTA ASYA KULTUR BOLGELERİ

• 
  Anav kültürü: Orta Asya’daki en eski kültür
  
• 
  Afanasyevo kültürür.
  
• 
  Andronava kültürü
  
• 
  Karasuk kültürü
  
• 
  Tagar kültürü
  

İskitler (Sakalar)

• 
  Hazar Denizinin kuzeyinden Avrupa’ya kadar uzanan bölgede yaşamışlardır
  
• 
  İnançları ve kültürel özellikleri nedeniyle Türk oldukları düşünülmektedir
  
• 
  En önemli kahramanları Alp Er Tunga’dır
  

Ç. ANADOLU UYGARLIKLARI VE BU UYGARLIKLARIN ÇEVRE KÜLTÜRLERLE İLİŞKİLERİ (HATTİLER, HİTİTLER, İYONLAR, URARTULAR, FRİGLER, LİDYALILAR)
1. HATTİLER (MÖ 2500-1700)

• 
  Anadolu’nun ilk yerli halkıdır
  
• 
  Göçler sonucunda Anadolu’ya gelmişlerdir
  
• 
  Alacahöyük en önemli merkezleridir
  
• 
  Kültürel yönden Hititleri etkilemişlerdir
  

2. HİTİTLER (MÖ 1700-700)

• 
  Mö 2000’li yıllarda Anadolu’ya gelerek Hattilerle kaynaşmışlardır. İlk yerleştikleri yer Kızılırmak yayıdır
  
• 
  Başkentleri Hattuşaş(Boğazköy) dür
  
• 
  Siyasi tarihlerinin en önemli olayı Mısırlılarla yaptıkları kadaş savaşı ve savaş sonunda imzaladıkları kadeş Antlaşması’dır
  
• 
  Kadeş antlaşması tarihin bilinen ilk yazılı antlaşmasıdır.
  
• 
  Ege’den gelen göçler sonunda yıkılmışlardır.
  
• 
  Başkomutan, başrahip, başyargıç sayılan krallar tarafından yönetildiler.
  
• 
  Kraldan sonra en yetkili kişi Tavananna(kraliçe) idi.
  
• 
  Kralın yetkilerini sınırlayan Pankuş meclisi vardı
  
• 
  Sosyal sınıf ayrımı vardı
  
• 
  Tarım ticaret ve hayvancılıkla geçinirlerdi.
  
• 
  Çok tanrılı inanç sistemine sahip olduklarından bu dönemde Anadolu’ya ‘bin Tanrı ili’ denilimiştir
  
• 
  Anal denilen yıllıkları yazmışlardır(tarih yazıcılığı)
  

3. İYONYALILAR (MÖ 1200-700)

• 
  İzmir çevresinde kurulmuştur
  
• 
  Deniz ticaretinde gelişmişlerdir
  
• 
  Özgür düşünce ortamına sahip oldukları için bilim gelişmiştir
  
• 
  Demokrasiyle yönetilmişlerdir
  
• 
  Tales, Heredot, Hipokrat, Pisegor bu dönemde yaşamıştır.
  
• 
  Efes, Milet, Foça gibi şehir devletleri halinde yaşamışlardır.
  
• 
  Fenike alfabesini Avrupa’ya taşımışlardır.
  

4. URARTULAR (MÖ 900–600)

• 
  Van gölü çevresinde kurulmuştur
  
• 
  Urartu kralları ülkeyi tanrı ‘Haldi’ adına yönettiklerini iddia etmişlerdir
  
• 
  Madencilikte ileri gitmişlerdir
  
• 
  Başkentleri Tuşpa(Van) idi
  

5. FRİGLER (MÖ 800–676)

• 
  Batı Anadolu’dan Kızılırmak’a kadar olan bölgede yaşadılar
  
• 
  Başkentleri Gordion(Polatlı) idi.
  
• 
  Tarım ve hayvancılık ile geçinmişlerdir
  
• 
  Öküz öldürene ölüm cezası verilirdi
  
• 
  Dokumacılık gelişmişti
  

6. LİDYALILAR (MÖ 687–546)

• 
  Gediz ve Küçük Menderes nehirleri arasında yaşadılar
  
• 
  Başkentleri Sard’dır
  
• 
  Kara ticaretiyle uğraşmış ve zenginleşmişlerdir
  
• 
  İlk parayı kullanan uygarlık olmuşlardır
  
• 
  Kral yolunu yapmışlardır
  
• 
  Paralı askerleri vardı. Bu nedenle kısa sürede yıkılmışlardır
  

D. EGE VE ESKİ YUNAN UYGARLIĞI

1. GİRİT UYGARLIĞI (MO 3500-1200)

• 
  Girit adasında kurulmuştur
  
• 
  En eski Ege medeniyetidir
  
• 
  Coğrafi konumlarından dolayı denizcilikle uğraşmışlardır
  

2. MİKEN (AKA) UYGARLIĞI (MO 2000-1200)

• 
  Mora yarımadasında kuruldular
  
• 
  Çanakkale hakimiyeti için Truvalılarla savaştılar
  

3. ESKİ YUNAN UYGARLIĞI (MÖ 1200-337)

• 
  Dorlar tarafından Yunanistan’da kuruldu
  
• 
  “polis” adı verilen şehir devletlerini kurdular
  
• 
  Önceleri krallıkla yönetilirken sonradan aristokratik yönetim kuruldu
  
• 
  Coğrafi şartların tarıma elverişli olamaması nedeniyle Kolonicilikle uğraştılar
  
• 
  MÖ.776’dan itibaren 4 yılda bir tanrıları Zeus adına olimpiyatlar düzenlediler
  
• 
  Sokrat, Eflatun, Herodot, Tukidides, Homeros, Aristo gibi bilim adamlarını yetiştirdiler
  

4. İSKENDER İMPARATORLUĞU (MO 336-323)

• 
  Makedonyalı II. Filip Helen birliğini kurdu
  
• 
  Daha sonra tahta oğlu İskender geçti
  
• 
  İskender bir dünya devleti kurmak amacıyla doğu seferine çıktı.
  
• 
  Perslerle yaptığı Granikos (Çanakkale-Biga), İsos (Hatya-Dörtyol) ve Gavgamela(Suriye) savaşlarını kazanarak Persleri yıktı.
  
• 
  Hindistan’a kadar olan toprakları ele geçirdi. Dönüşte öldü.
  
• 
  İskender’in ölümünden sonra Mısır’da Ptomler, Anadolu’da Selevkoslar, Makedonya’da Antigonitler krallıkları kuruldu.
  
• 
  İskender’in seferleriyle ortaya çıkan ve doğu medeniyetiyle batı medeniyetinin karışmasıyla ortaya çıkan medeniyeti “Helenistik Medeniyet” denildi
  
• 
  Helenistik dönemde ünlü İskenderiye Feneri yapıldı
  
• 
  Bergama’da “Parşömen” denilen kâğıt icat edildi ve 200 bin ciltlik bir kütüphane kuruldu
  

E. ROMA UYGARLIĞI

• 
  İtalya’da kurulmuş bir uygarlıktır.
  
• 
  İtalya’nın ilk yerli halkları İtalikler ve Etrüskler’dir.
  
• 
  Roma uygarlığına adı veren Roma şehri MÖ 753 yılında Romulus tarafına kuruldu.
  
• 
  Roma’nın siyasi tarihi Krallık, Cumhuriyet ve İmparatorluk olarak üç döneme ayrılır.
  
• 
  Roma İmparatorluğu’nda halk patriciler(üst sınıf) ve plepler(tüccar, çiftçi, zanaatkar) diye ikiye ayrılırdı.
  
• 
  Patriciler ile plepler arasındaki mücadele 12 Levha Kanunları’nın doğmasına neden oldu.
  
• 
  Kavimler göçü sonucunda Doğu Roma(Bizans) ve Batı Roma olarak ikiye ayrıldılar(395).
  
• 
  Batı Roma kavimler göçünün devam etmesi sonucu 476’da, Doğu Roma ise 1453’te Osmanlı Devleti tarafından yıkıldı.
  
• 
  Bu kanunlar Bütün Avrupa hukukunun temelini oluşturdu.
  
• 
  Düzenli ve güçlü ordulara sahiptiler.
  
• 
  Önemli ekonomik faaliyetler Kolonicilik ve tarımdı.
  

3. ÜNİTE: İLK TÜRK DEVLETLERİ

A. TÜRK ADININ ANLAMI VE KÖKENİ

• 
  Türk adının anlamıyla ilgili çeşitli görüşler ileri sürülmüştür
  
• 
  Vamberi ve Uygur kaynaklarına göre “törümek”(türemek),
  
• 
  Kaşgarlı Mahmut’a göre “olgunluk çağı”,
  
• 
  Dorfer’e göre, “devlete bağlı halk”,
  
• 
  Ziya Gökalp’e göre “türkeli(töreli), kanun, nizam sahibi” anlamına gelmektedir.
  
• 
  Güç kuvvet anlamında da kullanılmıştır
  
• 
  Türk adı bugünkü şekliyle ilk kez MÖ 318 yılına Çin kaynaklarında geçmiştir.
  
• 
  Türk kelimesini devlet adı olarak ilk kez Kök Türk Devleti kullanmıştır.
  
• 
  “Türkiye” adı ilk kez Bizanslılar tarafından Orta Asya için kullanılmıştır
  
• 
  XII. Yüzyıldan itibaren Anadolu için de “Türkiye” adı kullanılmıştır.
  

B. ORTA ASYA’NIN COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ VE TÜRK GÖÇLERİ

1. TURKLERİN İLK ANA YURDU

Türklerin ana yurdu olan Orta Asya, Asya kıtasının ortasında yer alır. Kuzeyde Sibirya, güneyde Himalaya

Dağları, doğuda Kingan Dağları, batıda Hazar Denizi ile çevrilidir.

2. ORTA ASYA TURK GOCLERİNİN SEBEPLERİ VE SONUCLARI

• 
  Hayvan hastalıkları
  
• 
  Aşırı nüfus artışına bağlı olarak mevcut toprakların yeterli olmaması ve toprakların miras yoluyla giderek azalmaya başlaması
  
• 
  Aşırı sıcak ve soğuklar, Kuraklık, göllerin kuruması, Otlak ve meraların azalması
  
• 
  Çin, Kitan ve Moğolların baskıları
  
• 
  Türk boy ve hanlıklar arasındaki siyasi mücadeleler
  
• 
  Türklerin bağımsızlıklarına düşkün olmaları
  
• 
  Yeni yurtlar elde etme düşüncesi
  

C. İLK TURK DEVLETLERİ

ASYA HUN (BUYUK HUN) DEVLETİ (MO 220-MS 216)

• 
  Orta Asya’da bilinen ilk Türk devletidir
  
• 
  Çin kayanaklarına göre siyasi tarihleri MÖ 1000 yılına kadar uzarır
  
• 
  Hunlara ait ilk tarihsel belge Mö 318 yılında Çinlilerle yaptıkları bir anlaşma metnidir.
  
• 
  Bilinen ilk hükümdarları Teomandır
  
• 
  En güçlü dönemlerini Mete Han zamanında yaşımışlardır.
  
• 
  Mete Nan Çini mağlup etmesine rağmen Türklerin Çine yereleşmelerine asimile olacaklarından endişe ettiği için izin vermedi. Bu savaşların en önemli sebebi ipek yolu!
  
• 
  Mete Han Türklere millet olma bilincini kazandırdı.
  

Hun Devletinin yıkılma nedenleri:

• 
  Çin ile siyasel yakınlaşmanın artması ve Hun hükümdarlarının Çinli prenseslerle evlenmeleri
  
• 
  Çin’in, Hunları içeriden yıkmak için yaptığı girişimler
  
• 
  İpekyolu hakimiyetinin kaybeilmesi
  
• 
  Hun prensleri arasındaki taht mücadeleleri
  
• 
  Hun prenslerinden Ho-han-yeh’in Çin yanlısı politika izlemesine karşın kardeşi Çiçi’nin bağımsızlıktan yana olması
  

Yukarıaki nedenler Hunların önce Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılmasına(MS48) daha sanra da yıkılmalarına neden oldu.(MS 2169

Hunlar’da ordu:

• 
  Türk tarihinde ilk düzenli orduları Mete Han kurdu
  
• 
  Bu dönemde ordular “10’luk sistem”e göre düzenlendi
  
• 
  Bu sistem Çin, Roma, Bizans, Rus ve Moğol orduları tarafından örnek alındı.
  
• 
  Savaşlarda sahte geri çekilme ve pusu taktiği uygulanmıştır.
  
• 
  Günümüz modern Türk ordusunun temeli de Mete Han’ın kurduğu sisteme dayanmaktadır.
  

Hunlarda devlet teşkilatı:

• 
  Eski Türklerde Devlet “il” kelimesiyle ifade edilmiştir.
  
• 
  Vatan anlamında ise “yurt” kelimesi kullanılmıştır.
  
• 
  İlk Türk develt teşkilatı Mete Han tarafından kuruldu.
  
• 
  Ülke doğu ve batı şekline ikiye ayrılarak yönetildi.
  
• 
  Hükümdarlar; Han, Hakan, Kağan, Tanhu, İlteber, İdikut, Şanyü gibi ünvanlar kullandı.
  
• 
  Hükümdardan sonra en yetkili kişi hatun (hükümdarın eşi) idi.
  
• 
  Hükümdar çocuklarına tigin denilirdi.
  
• 
  Hükümdara ülkeyi yönetme yetkisinin Gök Tanrı tarıfından verildiğine inanılırdı. Bu inanca da “Kut” denilirdi
  
• 
  Hükümdar ülkeyi Töre’ye göre yönetirdi. Töre yazılı olmayan kanunlardı.
  
• 
  Hükümdara ülke yönetiminde yardımcı olan bir nevi danışma meclisi özelliği taşıyan Kurultay vardı.
  
• 
  Türklerde konargöçer bir hayat tarzı vardı. Yazın yüksek yaylalara çıkılır, kışın ovalara inilirdi.
  
• 
  Orta Asya tarıma elverişli olmadığı için Temel geçim kaynağı hayvancılıktı.
  
• 
  Türklarde oğuş(aile)lar birleşerek urug(sülale)u, uruglar birleşerek budun(milleti oluştururdu)
  
• 
  Göktanrı inancı vardı. (özelliklerini anlat)
  
• 
  Konar göçer bir hayat yaşandığı için taşınabilir sanat eserleri meydana getirmişlerdir.
  
• 
  Kale, sur, saray gibi mimari eserlere fazla rastlanmaz.
  
• 
  Maden işlemecilği, dokumacılık ve süsleme sanatları gelişmiştir.
  

C. KAVİMLER GÖÇÜ
Büyük Hun devletinin yıkılmasından sonra Hunların bir kısmı Avrupa’ya doğru harekete başladılar. Doğu Avrupa’da bulunan Germen asıllı Gotlar, Hunların önünde adeta bir birini ezerek batıya doğru ilerlemeye başladır Gotların(Barbar Kavimler) batıya doğru yaptığı bu harekete ‘kavimler göçü’ denilir(375).

Kavimler göçünün sonuçları:

• 
  Derebeylikler ortaya çıktı
  
• 
  Barbar kavimler Hristiyanlığı kabul etti
  
• 
  Skolastik düşünce egemen olmaya başladı
  
• 
  Roma imparatorluğu ikiye bölündü(395)
  
• 
  Batı Roma yıkıldı(476)
  
• 
  Barbar kavimlerden sonra Avrupa’ya giren Türkler Avrupa kültürünü etkilediler.
  

D. AVRUPA HUN DEVLETİ

Büyük Hun Devletinin yıkılmasından sonra Hunların bir kısmı Ulduz’ın yönetimine Avrupa’ya girerken bir kısmı da Anadolu’ya girdi. Böylece Türkler ilk kez Anadolu’ya girmiş oldu.

ATTİLA DONEMİ

• 
  Avrupa Hun İmparatorluğunun en güçlü dönemidir.
  
• 
  Balkanlar üzerine 2 büyük sefer düzenledi
  
• 
  Bizans’la “Margos” (434) ve “Anatolios” antlaşmaları yapıldı
  
• 
  Bu antlaşmalarla Bizans Hunların üstünlüğünü kabul etti.
  
• 
  Bizans Attila’yı öldürerek ondan kurtulmak istediyse de başarılı olamadı.
  
• 
  Batı Roma İmparatorunun kız kardeşinin Attila’yla evlenmek istemesi üzerine Attila Batı Roma’nın yarısını çeyiz olarak istedi.
  
• 
  Kabul edilmeyince Batı Roma’ya savaş açıldı.
  
• 
  451 yılında Batı Roma’yla büyük bir meydan savaşı yapıldı. Ancak iki taraf da üstünlük sağlayamadı.
  
• 
  Attila ertesi yıl Başkent Roma’ya kadar ilerledi.
  
• 
  Pap’nın ricacı olması üzerine şehre bir zarar vermeden geri çekildi.
  

• 
  Attila’nın geri çekilmesinin nedenleri;
  
• 
  Doğudaki Sasani tehlikesi
  
• 
  Papa’nın ricası
  
• 
  Batı Roma’nın da kontrol altına alınmasıdır.
  
• 
  Avrupa Hun devleti Attila’nın ölümünden sonra Kardeşler arasındaki taht kavgaları ve beyler arasındaki çekişmeler yüzünden zayıfladı ve daha sonra da yıkıldı.
  

E. KOK TURKLER (I VE II. KOK TURK DEVLETİ)

1. I. KÖK TÜRK DEVLETİ (552-659)

• 
  552 yılında Bumin Kağan liderliğinde Avarlara karşı ayaklanarak bağımsızlıklarını kazandılar
  
• 
  Devlet doğu ve batı kanadı olarak ikiye ayrılarak yönetildi.
  
• 
  En güçlü dönemlerini Mukan Kağan zamanında yaşadılar
  
• 
  İpekyoluna hakim olabilmek için Sasanilerle işbirliği yapıldı
  
• 
  Bu işbirliği sonucunda Akhun devleti yıkıldı ve toprakları sasanilerle Köktürkler arasında paylaşıldı.
  
• 
  Taht kavgaları, Çinin kışkırtmaları, yaşanan büyük kıtlık, ve veba hastalığı gibi sebeplerle önce doğu ve batı olarak ikiye ayrıldılar.((582)
  
• 
  Çinliler 630’da Doğu Köktürkleri, 659’da Batı Köktürkleri ortadan kaldırdılar.
  

2. II. KÖK TÜRK DEVLETİ(KUTLUK DEVLETİ) (682-744)

• 
  I. Köktürk devletinin yıkılmasından sonra Orta Asya’da 50 yılı bulan bir Çin hakimeyeti yaşandı.
  
• 
  Bu dönemde Çine karşı başlatılan isyan hareketleri başarıya ulaşmadı(Kürşat isyanı gibi)
  
• 
  681 yılında Kutluk(İlteriş) Kağan’nın başlattığı ayaklanma başarılı oldu ve Çin mağlup edildi.
  
• 
  Köktürkler ikinci kez kuruldu.
  
• 
  Devlet en güçlü dönemini Bilge Kağan ve kardeşi Kültigin’in hükümdarlıkları zamanında yaşadı.
  
• 
  Orhun abideleri bu dönemde dikildi
  
• 
  Bilge Kağan ve Kültigin’in ölümüyle devlet zayıfladı.
  
• 
  Uyfurlar 744 yılında II. Köktürk Devletine son verdi.
  

F. UYGUR DEVLETİ

• 
  Kutluk Bilge Kül Kağan tarafından 744 yılında II. Köktürk Devletine son verilerek kuruldu.
  
• 
  751 Talas savaşı bu dönemde yaşandı
  
• 
  Moyen-Çur döneminde Mani dini benimsendi
  
• 
  Bu din değişikliği Uygurların yerleşik hayata geçmelerine neden oldu.
  
• 
  Bilim, sanat , edebiyat ve ticarette önemli gelişmeler oldu
  
• 
  Bu dini kabul edenler savaşçı özelliklerin ikaybettiler
  
• 
  Kendilerine ait bir alfabe kullandılar
  
• 
  Göç ve Türeyiş destanları bu devlete aittir.
  
• 
  Kansu Uygur Devleti ve Doğu Türkistan Uygur Devleti olarak ikiye ayrıldılar.
  

G. ORTA ASYA VE AVRUPA’DA KURULAN

DİĞER TURK DEVLET VE TOPLULUKLARI

1. AVARLAR

• 
  Göktürk Devleti tarafından devletleri yıkılan Avarlar Avrupa’ya göç ettiler
  
• 
  İstanbul’u 2 kez kuşattılar
  
• 
  Doğu Avrupa ve Slav kavimleri üzerinde kültürel yönden etkili oldular
  

2. BULGARLAR

• 
  V. Yüzyılda Karadeniz’in kuzeyinde devlet kurdular
  
• 
  Tuna ve İtil (Vol ga) Bulgar devleti olarak ikiye ayrıldılar
  
• 
  Tuna Bulgar Devleti Hristiyanlığı kabul ederek asimle oldu
  
• 
  İtil Bulgarları Müslüman oldu. Karadenizin kuzeyinde yaşamaya devam ettiler.
  

3. MACARLAR

• 
  Bugünkü Macaristan topraklarına göç ettiler
  
• 
  Hristiyanlığı kabul ederek benliklerini kaybettiler
  

4. PEÇENEKLER

• 
  Avrupa’da bağımsız bir devlet kuramadılar
  
• 
  Bizans ordusunda paralı asker olarak görev yaptılar
  
• 
  Slavların Karadeniz’e inmelerini engellediler.
  

5. KUMANLAR (KIPCAKLAR)

• 
  Orta Asya’dan göç ederek Doğu Avrupa’ya yerleştiler.
  
• 
  Altınordu devletinin temelini oluşturdular
  

6. OĞUZLAR (UZLAR)

• 
  Köktürklerin yıkılmasıyla Uygurların egemenliğine girdiler.
  
• 
  Uygur devleti yıkılınca Aral gölü ile Hazar denizi orasındaki topraklara yerleştiler.
  
• 
  İslamiyeti kabul ettiler.
  
• 
  Büyük Selçuklu Devleti, Türkiye Selçuklu Devleti, Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti devletleri bu Türk topluluğu tarafından kuruldu.
  

7. TÜRGiŞLER
8. HAZARLAR

• 
  Kırım ile Hazar Denizi arasında kalan bölgede yaşadılar.
  
• 
  Arap ordularının Kafkaslara girmesini engellediler
  
• 
  Ticaret yolları üzerinde kuruldukları için ticaretle uğraşarak zenginleştiler.
  
• 
  Ülkede Müslüman, Yahudi ve Hristiyanlar birlikte ve barış içerisinde yaşadılar.
  

9. SİBİRLER (SABİRLER, SABARLAR)

• 
  Orta Asya’dan Doğu Avrupa’ya göç ettiler
  
• 
  Anadolu’ya akınlar düzenlediler
  
• 
  Sibirya’ya kendi adlarını verdiler.
  

10. KİMEKLER

11. KARLUKLAR

• 
  Talas Savaşında Araplarla birlikte Çinlilere karşı savaştılar
  
• 
  Karahanlı Devletinin Kurucu unsurlarından birisi oldular.
  

12. KIRGIZLAR

• 
  Hun, Köktür ve Uygur devletlerinin egemenliğinde yaşadılar.
  
• 
  Daha sonra Moğollara ve Ruslara bağlandılar.
  
• 
  Manas Destanı’nı meydana getirdiler.
  

4. ÜNİTE: İSLAM TARİHİ VEUYGARLIĞI

A. İSLAMİYETİN DOĞUŞU SIRASINDA DÜNYANIN VE ARAP YARIMADASI’NIN GENEL DURUMU

1. İSLAMİYETİN DOĞUŞU SIRASINDA DÜNYANIN GENEL DURUMU

• 
  7. yüzyılda Asya, Avrupa ve Afrika kıtaları biliniyordu.
  
• 
  Afrika kıtasının da sadece kuzey kısımları tanınmaktaydı.
  

a. Avrupa Kıtası

• 
  Kavimler Göçünün etkileri devam ediyordu.
  
• 
  Feodalite hakimdi
  
• 
  Halkın büyük kısmı Hristiyan’dı
  
• 
  Skolastik düşünce hakimdi
  
• 
  Aforoz, enterdi, enülijans gibi uygulamalar yaşanıyor, direnenler engizisyon mahkemelerinde yargılanıyordu.
  
• 
  Sosyal sınıf ayrımı vardı.
  

b. Afrika Kıtası

• 
  Habeşistan ve kuzey Afrika dışındaki yerler bilinmiyordu.
  
• 
  Habeşistan Hristiyan, diğer Afrika kabileleri putperestti.
  

c. Asya Kıtası

Bizans

• 
  Başkenti İstanbul’du
  
• 
  En parlak dönemini Jüstinyen zamanında yaşadı
  
• 
  İstanbul’da karışıklıklar yaşanıyordu
  
• 
  Doğu’da Sasaniler, Batıda Slavlarla mücadele ediyordu.
  
• 
  Hristiyanlığın Ortodoks mezhebini kabul etmişlerdi
  

Sasaniler

• 
  İpek yoluna hakim olabilmek için Göktürklerle önce ittifak yaptılar sonra anlaşmazlık çıkınca büyük savaşlar yaptılar
  
• 
  Zerdüştlük inancını benimsemişlerdi
  

Kök Türkler

• 
  İslamiyet’in doğuşu sırasında Orta Asya’nın büyük kısmı Köktürklerin egemenliğindeydi.
  
• 
  582 yılında ikiye ayrıldılar
  
• 
  İpekyolu aracılığı ila Orta Asya’ya gelen tüccarlar Türklerin İslamiyet’i tanımalarını sağladılar.
  
• 
  Eski Türk inancı ile İslam inancı arasında benzerlikler bulunuyordu.
  

Japonya

• 
  Şinto dini egemendi. Budizm, Teoizm ve Konfiçyüs inançları da vardı.
  
• 
  Siyasi birlikleri ve siyasi etkileri yoktu.
  

Hindistan

• 
  Siyasi birlik yoktu
  
• 
  Kast sistemi devam ediyordu
  
• 
  Brahmanizm dini geniş bir inanan kitlesine sahipti.
  

Çin

• 
  Eski ve köklü bir medeniyetti
  
• 
  Siyasi birlik vardı
  
• 
  İpekyolu hakimiyeti için Köktürklerle mücadele halindeydiler.
  
• 
  Konfiçyüs, Taoizm ve Budizim dinlerine inanıyorlardı.
  

2. İSLAMİYETTEN ÖNCE ARAP YARIMADASI’NIN DURUMU

• 
  Hizac, Necit ve Yemen önemli bölgeleriydi.
  
• 
  Büyük kısmı çöllerle kaplıydı
  
• 
  Hicaz bölgesinde ticaret gelişmişti
  
• 
  Kabe İslamiyet’ten önce de kutsal bir mekandı.
  
• 
  Mekke’nin yönetimi Kureyş kabilesinin elindeydi.
  
• 
  Siyasi birlik yoktu, kabile yaşamı vardı.
  
• 
  İslamiyet’ten önce Kuzey Arabistanda; Nebatlılar, Tedmürlüler, Gassaniler devletleri, Güney Arabistan’da ise; Main, Seba ve Himyeri devletleri kurulmuştu.
  
• 
  Araplar arasında en yaygın din putperestlikti
  
• 
  Arapların büyük çoğunluğu göçebe(bedevi) olarak yaşıyordu.
  
• 
  Bir kısmı ise şehirde yaşardı(medeni)
  
• 
  Kabileleri Şeyhler yönetiyordu.
  
• 
  Kadınlara değer verilmezdi
  
• 
  Haram aylarda savaş yapmazlardı
  
• 
  Ukaz denilen panayır düzenlerlerdi.
  
• 
  Bu panayırda şiir yarışmaları düzenlenirdi.
  

B. İSLAMİYETİN DOĞUŞU VE YAYILIŞI

1. HZ. MUHAMMED’İN PEYGAMBERLİKTEN ONCEKİ HAYATI

• 
  20 Nisan 571 tarihinde Mekke’de doğdu
  
• 
  Babası Abdullah, annesi Âmine idi.
  
• 
  Halime adlı sütanneye verildi
  
• 
  Altı yaşına geldiğinde dedesi Abdülmuttalip’le yaşamaya başladı
  
• 
  Sekiz yaşındayken dedesinin vefat etmesi üzerine amcası Ebu Talip, onu yanına alarak büyüttü
  
• 
  Ticaretle uğraşan amcasının kervanlarına yardım etti
  
• 
  Doğruluğu ve güvenilir biri olması sebebiyle kendisine “Muhammed-ül Emin” unvanı verildi
  
• 
  25 yaşında iken Hz. Hatice ile evlendi
  

2. HZ. MUHAMMED’İN PEYGAMBERLİĞİ

• 
  Kırk yaşında Ramazan ayının 27. gecesi Nur Dağı’ndaki Hira Mağarası’ndayken kendisine vahiy(Alak Suresi) geldi(610)
  

İlk Müslümanlar:

• 
  eşi Hz. Hatice
  
• 
  amcasının oğlu Hz. Ali
  
• 
  azad ettiği kölesi Zeyd
  
• 
  yakın arkadaşı Hz. Ebu Bekir
  

3. MÜSLÜMANLARA BASKI BAŞLIYOR

• 
  Önceleri İslamiyet’i gizlice anlattı.
  
• 
  Allah’tan gelen emirle İslam dinini açıktan yaymaya ve putlara tapınmanın yanlışlığını anlatmaya başladı.
  
• 
  Mekkeliler beklenenden daha hızlı Müslüman olmaya başladı
  
• 
  Bu durum Müşriklerin tepkisine ve Müslümanlara karşı baskı ve şiddet uygulamalarına neden oldu.
  
• 
  Bu baskılar Müslümanların bir kısmının ilk olarak Habeşistan’a göç etmesine neden oldu.
  
• 
  Bu yıllarda Hz. Ömer ve Hz. Hamza Müslüman oldu.
  
• 
  619 yılında Hz.Hatice ve Ebu Talip öldü. Hz. Muhammed bu duruma çok üzüldüğü için bu yıla Hüzün yılı denildi.
  

4. HİCRET VE MEDİNE İSLAM DEVLETİ

• 
  619’da “Akabe” denilen yerde 6 Medineli Müslüman oldu.
  
• 
  621 ve 622’de Medinelilerle Akabede tekrar görüştü.(I. Ve II. Akabe Biatı)
  
• 
  Bu görüşmelerde Müslüman olan 75 kişi Hz. Muhammed’i Medine’ye davet etti.
  
• 
  Aynı dönemde Mekkeliler Hz. Muhammed’i öldürmeye karar verdiler.
  
• 
  Bu gelişmeler üzerine Hz. Muhammed Medine’ye göç etti.(Hicret) Hicretin sonuçları:
  
• 
  İslam devletinin temeli atıldı.
  
• 
  Hicri takvime başlangıç olarak seçildi.
  
• 
  İlk mescit(Mescidi Nebevi) yapıldı
  
• 
  Medineli Müslümanlara “Ensar”, Mekke’den göç eden Müslümanlara “Muhacir” denildi.
  
• 
  Medinelilerle Kardeşlik ve Vatandaşlık Antlaşmaları imzalandı.
  

5. HZ. MUHAMMED DÖNEMİ SİYASİ OLAYLARI

a. Bedir Savaşı (624)

Sebepleri:

• 
  İslamiyet’in hızlı yayılmasının Mekkelileri rahatsız etmesi
  
• 
  Mekke-Şam ticaret yolunun Müslümanların eline geçmesi
  
• 
  Müslümanların Mekke’de kalan mallarının karşılığını almak istemeleri
  

Sonuçları:

• 
  Müslümanların kazındığı ilk savaştır
  
• 
  İslam savaş hukukunun esasları belirlendi
  
• 
  Medineli Yahudiler anlaşmaya uymadıkları için Medine’den çıkartıldılar
  

b. Uhud Savaşı (625)

Sebebi:

• 
  Mekkelilerin Bedir yenilgisinin intikamını almak istemeleri
  

Müslümanlar, okçuların yerlerini terk etmeleri nedeniyle yenildi.

• 
  Savaşın çıkmasında Medine’de kalan Yahudiler etkili oluğu için Medine’de kalan diğer Yahudiler de şehirden çıkartıldı.
  

c. Hendek Savaşı (627)

Sebebi:

• 
  İslamiyet’in hızla yayılmaya devam etmesi ve Mekkelilerin buna engel olmak istemeleri
  
• 
  Medine’nin çevresine hendekler kazılarak savunma savaşı yapıldı.
  
• 
  Mekkeliler şehri 1 ay kuşattıktan sora çekilmek zorunda kaldılar
  

Sonuçları:

• 
  Mekkelilerin son saldırı savaşı oldu(önemi)
  
• 
  İslamiyet daha hızlı yayılmaya başladı
  
• 
  Mekkelilerle işbirliği yapan son Yahudi kabilesi de Medine’den çıkartıldı.
  

c. Hudeybiye Barışı (628)

• 
  Mekkelilerle Müslümanlar arasında yapıldı. Antlaşmaya göre:
  

• 
  Medineliler Kâbe’yi ertesi yıl ziyaret edecekler
  
• 
  İki taraf 10 yıl birbirlerine saldırmayacaklar
  
• 
  Müslümanlardan Mekke’ye sığınanlar iade edilecek, Mekke’den Müslümanlara sığınanlar kabul edilmeyecek
  
• 
  İki taraf da karşı tarafın düşmanlarıyla işbirliği yapmayacaktı
  

Önemi:

• 
  Mekkeliler Müslümanların siyasi varlığını resmen tanımış oldu.
  

d. Hayber Kalesi’nin Fethi (629)

Sebebi:

• 
  Medine’den çıkartılan Yahudilerin Hayber’e yerleşerek Müslüman kervanlarına zarar vermeleri
  

Sonucu:

• 
  Hayber alınarak Medine-Şam ticaret yolunun güvenliği sağlandı
  

e. Mute Savaşı (629)

• 
  Bizans’ın egemenliğindeki Gassanilerle Müslümanlar arasında oldu.
  

Sebebi:

• 
  Gassaniler’in Müslüman elçiyi öldürmesi
  
• 
  Müslümanlar üç büyük komutanını kaybetmesine rağmen Medine’ye geri dönmeyi başardı
  
• 
  Müslümanlarla Bizans arasında yapılan ilk savaştır.
  

f. Mekke’nin Fethi (630)

Sebebi:

• 
  Mekkelilerin Hudeybiye Antlaşmasına uymamaları
  
• 
  Şehir savaş yapılmadan teslim oldu.
  
• 
  Mekkeliler Müslüman oldu.
  
• 
  Mekke’de genel af ilan edildi.
  

g. Huneyn Savaşı ve Taif Seferi (630)

• 
  Huneyn savaşı Müslümanlarla Putperest Arap kabileleri arasında yapıldı.
  
• 
  Müslümanlar kazandı.
  
• 
  Taifliler savaştan sonra kendiliğinden Müslüman oldular
  

ğ. Tebük Seferi (631)

• 
  Bizans’ın Müslümanlar üzerine büyük bir ordu gönderdiği haberleri nedeniyle düzenlendi.
  
• 
  Bu haberin doğru olmaması nedeniyle herhangi bir savaş yapılmadı.
  
• 
  Sefer dönüşü Gassaniler Müslüman oldular.
  

6. VEDA HACCI VE HZ. MUHAMMED’İN VEFATI

• 
  Hz. Muhammed’in 632 yılında yaptığı hacca veda haccı, burada yaptığı hitaba da veda hutbesi denir.
  
• 
  632 yılında Medine’de vefat etti.
  

C. DÖRT HALİFE DÖNEMİ (632-661)

Bu dönem islam tarihinde cumhuriyet dönemi olarak adlandırılır.

1. HZ. EBU BEKİR DONEMİ (632-634)

• 
  Yalancı peygamberler sorunu çözüldü
  
• 
  Zekât vermek istemeyenlerle mücadele edildi
  
• 
  Dinden dönenler(ridde) ile mücadele edildi
  
• 
  Yermük savaşında Bizans ordusu mağlup edildi
  
• 
  Kur’an-ı Kerim kitap haline getirildi.
  

2. HZ. ÖMER DÖNEMİ (634-644)

a. Suriye’nin Fethi

• 
  Suriye stratejik bakımdan önemliydi.
  
• 
  Bu nedenle yapılan Ecnadin savaşı(636) ile Sureyi ele geçirildi.
  

b. İran ve Irak’ın Fethi

• 
  Sasaniler Köktürklerle ve Bizans’la yaptığı savaşlar sonucunda zayıf düştü
  
• 
  Sasanilerle yapılan Kadisiye(636), Celula(637) ve Nihavent savaşlarını Müslümanlar kazandı.
  
• 
  Müslümanlar Türklerle komşu oldular.
  

c. Mısır’ın Fethi

• 
  Mısır Bizansın elinde bulunuyor ve bu durum Müslümanlar için tehdit oluşturuyordu.
  
• 
  Amr İbnü’l As Mısırı fethetti.
  
• 
  Kuzey Afrika’daki fetihler için bir üs elde edilmiş oludu.
  

d. Kudüs’ün Fethi

• 
  Şehir kan dökülmeden Amr İbnü’l As tarafından alındı.
  

Hz. Ömer döneminde idari, siyasi, sosyal ve ekonomik alanlarda düzenlemeler yapılmıştır. Bu dönemde;