16-Mavzu: Identifikatsiyalash haqida umumiy tushunchalar. Reja

---

16-Mavzu: Identifikatsiyalash haqida umumiy tushunchalar. 
Reja: 
1. Identifikatsiyalash xususiyati optimallashtirish masalasi sifatida.
Har xil iqtisodiy – matematik modellarni yaratish, ularni o’rganish, tahlil 
qilish va xulosalar chiqarish, modelni ifodalovchi real iqtisodiy borliq ustida 
izlanishlar olib borish, tajribalar o’tkazish, tahlil va xulosa chiqarish ko’p hollarda 
juda qimmatga tushsa, ayrim hollarda mumkin ham bo’lmay qoladi. Hayot tajribasi 
shuni ko’rsatadiki, iqtisodiyotda, avvaldan uning modeli ustida tahlil va xulosalar 
chiqarmasdan, to’g’ridan-to’g’ri iqtisodiyotning o’zida shunday tajribalar o’tkazish
yutqizish va salbiy holatlarga olib kelishi mumkin. 
Iqtisodiy ob’ektlarning matematik modellari - uni tenglamalar, tengsizliklar, 
mantiqiy bog’lanishlar, grafik, graf va hakozolar yordamida tasvirlashdir. Bu tasvir 
tarkibiga o’rganilayotgan narsaning tashkil etuvchi elementlari orasidagi 
bog’lanishlar, modelda shu elementlarga mos keluvchi elementlar orasidagi 
bog’lanishlar ham kirishi lozim bo’ladi. Bu degan so’z, modelь qaralayotgan 
iqtisodiy ob’ektning shartli bir tasviri ekanligini bildiradi. Modelni o’rganish, 
ob’ekt to’g’risida yangi ma’lumotlarni olish va turli holatlarda ularga mos
keluvchi eng yaxshi (optimal) yechimlar topishga imkon beradi. 
Turli iqtisodiy voqealiklarni o’rganish uchun, iqtisodchilar, soddalashtirilgan, 
formallashtirilgan iqtisodiy modellardan foydalanadilar. Iqtisodiy modellarga 
misol sifatida talab tanlovi modeli, firma modeli, Leontьev modeli, iqtisodiy o’sish 
modeli, tovar moliya bozorlaridagi muvozanat holatining modeli va boshqalarni 
keltirish mumkin. Modelь tuzishda modellashtirilayotgan ob’ektdagi jarayonlarni 
belgilovchi muhim omillar olinib, muhim bo’lmaganlari modelь tarkibiga 
kiritilmaydi. 
Iqtisodiy modellar, qaralayotgan iqtisodiy ob’ekt faoliyatidagi muhim o’rin 
tutadigan tarkibiy qismlarni aniqlashga va ular asosida shu ob’ektning kelajakdagi 
faoliyatidagi o’zgarishlarning, ayrim parametrlarning o’zgarishiga bog’lik ravishda 
bashorat qilish imkonini ham beradi. Modelda parametrlar orasidagi bog’liqliklar 
miqdoriy jihatdan baholash mumkin bo’lgani uchun, bashoratni yetarlicha 
aniqlikda va ishonch darajasida bajarish mumkin bo’ladi. 
Iqtisodda foydalaniladigan matematik model elementlarini turlariga qarab 
quyidagi sinflarga ajratish mumkin: