2-amaliy mashg’ulot Sanoat korxonalarining atrof-muhitga ta’sirini aniqlash

2-amaliy mashg’ulot


Sanoat korxonalarining atrof-muhitga
ta’sirini aniqlash

Ishtirok etadigan ingrediyentning miqdori va korxonaning shahar atmosfera havosining ifloslantirishini quyidagi ma’lumotlar asosida topiladi: aholi soni 300 ming kishi, shahar maydonining yuzasi - 80 km² va asosiy korxona (manba): metallurgiya, kimyoviy, mashinasozlik, sement zavodlari, GRES, yengil va qurilish sanoati.

Korxonalarning tavsifi

Shahardagi korxonalar	Ishlab chiqarilgan mahsulot, ming dona.	Ishchilar soni, ming kishi.	Korxonaning egallagan yuzasi, km^2.	Sanitar himoya sohasining yuzasi, km^2.
Metallurgiya zavodi	2	5	1,5	-
Kimyo zavodi	3	3	1,0	15
Sement zavodi	5	4	0,8	-
Mashinasozlik zavodi	10	8	1,0	5
Issiqlik elektr stansiyasi	50	1	0,8	6
Qurilish sanoati	100	10	0,5	-
Engil sanoat	300	4	-	-

Korxona chiqindilarining tavsifi

Chiqin-dilar-ning nomi	REChK ning qiymati	Korxona chiqindilari, t/yil
		Metallur-giya zavo-di	Kimyo zavo-di	Sement zavodi	Mashi-nasoz-lik zavodi	GRES	Quri-lish sano-ati	Engil sano-at
Uglerod oksidi,	3,0	300	50	50	25	10	10	5
Azota oksidi	0,085	10	5	-	-	15	-	-
Oltingugurt (II) oksidi	0,5	50	20	5	2	300	-	-
Vodo-rod ftorid	0,02	2,5	0,5	-	-	-	-	-
Ammiak	0,2	-	15	-	-	-	-	5
Chang	0,5	20	-	50	10	50	20	10

Korxonalarning atmosferasini umumiy ifloslanishidagi ishtirok etish darajasi bo’yicha sinflash maqsadida quyidagi ko’rsatkichlar kiritiladi: zaharli chiqindi moddalar yig’indisi sifatida va kishi boshiga har bir chiqarib tashlanadigan chiqindining havflilik yoki zaharlilik darajasiga va ifloslanti-rish manbasiga qarab ularning birlik yuzadan chiqadigan solishtirma miqdori.

Bu balans usuli kundalik chiqadigan zararli moddalarning miqdorini aniqlashga, ularning ko’rilayotgan maydondagi “solishtirma ekologik ta’sirini” o’rganishga imkon beradi.


Hisoblash ketma-ketligi

1. Chiqarilayotgan chiqindining havflilik darajasi va zaharliligi aniqlanadi, ya’ni bir muncha ma’lum bo’lgan quyida keltirilgan moddalarning qanchalik zaharliligini - ko’p yoki kam zaharliligi topiladi, masalan, uglerod oksidi – :

2. Korxona ingrediyentli chiqindilariga kiradigan shartli zaharli komponentlarning massasi:

_{bu yerda}: korxona chiqindilaridagi ingrediyetning hajmi; tashlab yuboriladigan ingrediyent; korxona (manba).
3. ingrediyentning atmosferani ifloslanishidagi xissasini aniqlash:

4. Har bir ingradiyet bo’yicha ifloslanishning solishtirma ko’rsatkichini aniqlash.
a) sanoat maydoni;
b) shahar;
v) sanitar himoya zonasi.
Shaharda korxona uchun ifloslanish miqdori 1000 kishiga:

5. ingradiyentning shahar atmosferasining solishtirma ifloslantirishdagi xissasini aniqlash:

6. Korxonalar atmosferasini ifloslantirishdagi havflilik ko’rsatkichini aniqlash:

7. SHahar atmosferasining umumiy ifloslanishida korxonalarning hissasi quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:

Hisoblash natijalari jadval ko’rinishida keltiriladi.

Kor-xona	Tashlana-yotgan modda	Chiqin-dilar xajmi, t/yil,		Shartli zaharli komponentlar massasi,	Solishtirma chiqindi
					Hudud ga, t/km^2		Axoliga, t/1000		Chiqarila-yotgan mahsuloga.
					Sanoat zonasida	SHaharda	Sanoat zonasida	SHaharda

Kimyoviy texnologiyaning ekologik muammolari

Havoning yer ustki qatlamida qo’shimchalarning bo’lishiga bog’liq mo’rining balandligi ushbu emperik formula bilan aniqlanadi:

bu yerda: – atmosferaga tashlanayotgan zararli moddalarning miqdori, g/s; – tashlanma gazlar hajmi, m³/s; - chiqayotgan gaz va atrof-muhit havosi haroratlari orasidagi ayirma, – tashlanma gazlar chiqayotgan mo’rilar soni. Agar mo’rining formula bo’yicha hisoblanayotgan balandligi juda katta bo’lsa, u holda tashlanma gazlarni maxsus tozalash amalga oshiriladi va keyin mos balandlikdagi mo’ri orqali atmosferaga chiqariladi. Havoning yer ustki qatlamida qo’shimchalarning konsentratsiyasini REKdan yuqori bo’lmasligini ta’minlovchi, bu moddalarning atmosferaga ruhsat etilgan tashlanmasi (RET) ushbu formula bo’yicha taqriban hisobdanadi:

bu yerda: – havoda zararli moddalarning tik yoki gorizontal tarqalish sharoitini aniqlovchi koeffitsient; - atmosferada zararli moddalarning sedimentatsiyalanish tezligini aniqlovchi koeffitsient ( gazlar uchun ); gazning mo’ri og’zidan chiqish sharoitini hisobga oluvchi koeffitsient. koeffitsientni ushbu formula bo’yicha hisoblash mumkin:

bu yerda: - gazning mo’ridan chiqishidagi o’rtacha tezligi, m/s; mo’ri diametri, m.

5- masala. Havoning yer ustki qatlamidagi oltingugurt oksidining konsentratsiyasi REK (0,5 mg/m³) dan oshmasligi uchun mo’rining balandligi qanday bo’lishi kerak? Oltingugurt oksidining hajmiy ulushi 0,05 % bo’lgan yoqilg’i tashlanma gazi tutun mo’riga haroratda 300 m³/soat tezlikda kiradi. Havoning harorati

6- masala. Tutun mo’risining balandligi 100 m va uning diametri 0,7 m bo’lganda, superfosfat zavodi hududida havoning yer ustki qatlamidagi vodorod ftoridi konsentratsiyasining REK (0,05 mg/m³) dan ortib ketmasligini ta’minlovchi vodorod ftoridining RET ni aniqlang. Gaz tashlanmasining hajmi 0,6 m³/s ga teng. Havoda tarqalish koeffitsienti 160, sedimentatsiya koeffitsienti 1 ga teng. Mo’ridan gaz chiqishining o’rtacha tezligi 0,4 m/s. Chiqayotgan gaz harorati atmosferaniki esa .

7- masala. Agar aerotenk qatlamining balandligi 4 m, solishtirma yuklamasi esa 2500 g/m³ bo’lsa, u holda KBI bo’yicha aerotenk ishining jadalligini va uning eng chegaraviy yuklamasini aniqlang. Radiusi 6 m bo’lgan biofiltrning unumdorligi tozalanayotgan oqova suvning 8000 m³/kecha-kunduzga teng.
KBI – suvning organik qo’shimchalar bilan ifloslanishi, shuningdek suv tozalashning asosiy ko’rsatkichidir. KBI - suv tarkibidagi turg’un bo’lmagan organik moddalarning ma’lum vaqt oralig’ida aerob biokimyoviy oksidlash uchun sarflangan kislorodning miqdori. KBI aniqlangan vaqtga bog’liq holda KBI₅ (besh kecha - kunduz uchun) va nihoyat barcha biologik oksidlanuvchi moddalar parchalanganda KBI_to’l farqlanadi.
Aerotenk ishlashining jadalligi quyidagi formula yordamida topiladi: U = G / , J = G / πr²
KBI bo’yicha chegaraviy yuklamani hisoblash uchun formula bo’yicha filtr qatlamining hajmini aniqlash zarur.