2-mavzu : Gul tuzilishi va xillari,To’pgullar va ularning tuzilishi. Reja

o’simlik deyiladi (zarang, shumtol).

---

 
 
Ikki uyli o’simliklar 
 
2. Gul qismlarining joylashishi. Gul qismlari gul o’rnida ma’lum qonuniyat 
asosida joylashadi. Ko’pchilik gullarda gul qismlari doira shaklida joylashadi: 4 
doira bo’lsa – tetratsiklik, 5 doira bo’lsa – pentatsiklik deyiladi. Bir pallali 
o’simliklarda uchtadan, ikki pallalilarda to’rt yoki beshtadan gul qismlari joylashgan 
bo’ladi (karam gullari).
Ayrim o’simliklarda (ayiqtavon) gul qismlari spiral joylashadi. Bu vaqtda gul 
qismlarining soni ko’p bo’ladi va atsiklik yoki spiral gullar (yunoncha «a»-bir 
narsaning yo’qligini bildiradigan qo’shimcha va «kyuklos»-xalqa) deyiladi. 
Gemitsiklikda (yunoncha-«yarim») gulqo’rg’oni doira shaklida, changchi va 
urug’chisi spiral shaklida joylashadi (magnoliya, lola daraxti), siklik gullarda – 
yopiq urug’li o’simliklarning juda ko’pchiligida gullar xalqa yoki doira shaklida 
joylashadi).
3. Gul formula va diagrammasi. Gullarni qisqacha tavsiflash uchun uning 
formulasi yoziladi. Bu vaqtda asosan gulning simmetriyaligiga, qatorlar soniga, 
qismlarning soniga ahamiyat beriladi: 

---

— spiral gul;
 - aktinomorf yoki to’g’ri gul; 
ikki tomonlama simmetriyali gul; 
 yoki  
- zigomorf gul; 
 - assimetrik gul; 
R - perigonum – oddiy gulqo’rg’on 
(perigonium);
Sa yoki K - kosachabarg – Salyx; 
So yoki S – tojbarg – (lot. Corolla — tojgul); 
A - changchilar – androtsey 
(androceum);
G - urug’chi – ginetsey 
(gynoeceum);
( ) - qo’shilib o’ssa; 
— erkak gul (faqat changchilari bo’ladi);
 
— urg’ochi gul (changchilar bo’lmaydi, faqat urug’chi bo’ladi); 
— ikki (qo’sh) jinsli gul.
Agar gulning biror organi bir necha qator bo’lsa “ + ” belgisi bilan belgilanadi. 
Masalan A 
10+5
; tutashib o’sgan gul bo’laklari odatda qavs ichiga olinib S