2011 YÜksek lisans tez özetleri

ARSLAN Pınar

Danışman : Prof. Dr. Yahya AYAŞLIGİL

Anabilim Dalı : Peyzaj Mimarlığı

Mezuniyet Yılı : 2011

Tez Savunma Jürisi : Prof. Dr. Yahya AYAŞLIGİL

Prof. Dr. Adnan UZUN

Prof. Dr. Hakan ALTINÇEKİÇ

Prof. Dr. Ömer KARAÖZ

Yrd. Doç. Dr. Nurgül ERDEM

Ekolojik Yapılar Ve Sürdürülebilir Mimari Bağlamında Peyzaj Mimarlığının Yeri, Önemi Ve Katkıları Üzerine Araştırmalar

Kentlerde hızla artan nüfus, sanayi, endüstriyel gelişmeler ve plansız yerleşim alanları oluşturulması gibi nedenlerle kentsel yeşil alanlar önemli oranda azalmış ve yoğun yapılaşma nedeniyle ortaya çıkan betonlaşmış kentsel çevre, ekolojik dengeyi bozmaya başlamıştır. Bu nedenle temeli, günümüzden çok daha erken devirlere, şehir medeniyetlerinin kuruldukları dönemlere kadar giden ve güneşten edilgen olarak faydalanmayı amaçlayan, iklim ve topoğrafya koşullarına uymanın yanı sıra yerel malzeme kullanımına dayanan ekolojik ve sürdürülebilir mimarlık yaklaşımları 20. yüzyılda yaşanan bu çevre sorunları için çözüm yolunun bir parçası olarak önem kazanmaya başlamıştır. Bu kapsamda peyzaj mimarlığı disiplini sürdürülebilir mimarlık yaklaşımlarında ülke, bölge, kent ve yapı ölçeklerinde katkı sağlamaktadır. Özellikle 1990’lı yılların başından itibaren ekolojik yapı çalışmalarının öncelikli olarak yurtdışında daha sonra da ülkemizde yaygınlaşmaya başlamasıyla peyzaj mimarlığının yapı ölçeğindeki katkıları daha açık olarak anlaşılmaya başlamıştır.

Ekolojik yapıların doğaya, çevreye ve canlıların yaşam döngüsüne olan hayati katkıları sonucu daha çok tercih edilmesi ve yaygınlaşmasıyla birlikte sürdürülebilir yapı kavramının değerlendirilebilir ve ölçülebilir olması için yeşil bina sertifikasyon sistemleri geliştirilmiştir. Bir çok ülke kendi ekolojik yapı değerlendirme sistemini oluşturmuş, ancak bunların içinde en çok rağbet görenler ABD tarafından geliştirilen LEED ve İngiltere tarafından geliştirilen BREEAM sertifikasyon sistemleri olmuştur. LEED V3’ te yeni yapı değerlendirme kriterleri “sürdürülebilir araziler, su verimliliği, enerji ve atmosfer, malzeme ve kaynaklar, kapalı çevre kalitesi, tasarımda yenilik ve bölgesel öncelik” olmak üzere 7 adet olarak belirlenmiştir. Bunlardan özellikle sürdürülebilir araziler, su verimliliği, enerji ve atmosfer ile malzeme ve kaynaklar peyzaj mimarlığının doğrudan katkı sağlayabileceği kategorilerdir. BREEAM değerlendirme sisteminde ise kategoriler “yönetim, sağlık ve memnuniyet, enerji, ulaşım, su, malzemeler, atıklar, arazi kullanımı ve ekoloji ile kirlilik” olmak üzere 9 adettir. Bu kategoriler arasından yönetim-sağlık ve memnuniyet dışında kalan diğer 7 kriter peyzaj mimarlığını doğrudan veya dolaylı olarak ilgilendirmektedir. Tez kapsamında bu kriterlerin yapı ölçeğindeki uygulanabilirliğini ortaya koyabilmek amacıyla tez materyalleri olarak seçilen İstanbul Esenyurt’ta bulunan “Solarkent Toplu Konut Alanı” ile Kocaeli Gebze Organize Sanayi Bölgesi’nde bulunan ve Türkiye’de ki ilk LEED sertifikalı binalardan olan “Siemens Binası” LEED değerlendirme kriterlerine göre karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.

Bu çalışma kapsamında; çevre ve ekoloji kavramının tarihsel gelişim süreci, sürdürülebilirliğin boyutları, farklı ölçeklerde sürdürülebilir planlama, Türkiye ve dünyadan ekolojik yapı örnekleri ile peyzaj mimarlığının sürdürülebilir mimarlığa katkıları hakkında bilgiler ile uluslararası ekolojik yapı sertifikasyon sistemleri hakkındaki incelemelere yer verilmiştir. Bu bağlamda seçilen iki pilot yapı olarak Solarkent Toplu Konut Alanı ile Siemens Gebze OSB Tesisleri karşılaştırılmış üstün ve zayıf yönleri tespit edilmiştir. Solarkent Toplu Konut Alanı için ekolojik yapı ve peyzaj mimarlığının katkıları bağlamında yetersiz kaldığı düşünülen kategorilerde öneriler getirilmiş, bitkisel peyzaj tasarımında kullanılabilmesi amacıyla İstanbul koşullarına uyum sağlayabilen doğal ve egzotik odunsu bitki türleri, kaya bahçesi bitkileri, su bahçesi bitkileri, sarılıcı bitkiler ve açık alan bitkileri familya, boylanma, form ve toprak isteği özellikleri ile birlikte araştırılarak listelenmiştir.

Peyzaj mimarlığının ekolojik yapılara ve sürdürülebilir mimarlığa katkıları bağlamında hazırlanan bu çalışma neticesinde peyzaj mimarlığı disiplininin ekolojik yapılara olabilecek muhtemel katkıları arasında çatı bahçeleri, yeşil duvarlar, konut çevresi yapısal ve bitkisel peyzaj düzenlemeleri ile balkon bitkilendirmeleri olduğu söylenebilir. Bunun dışında peyzaj mimarlığı sürdürülebilir ülke ve bölge planlama ile sürdürülebilir kentsel gelişmeye de üst ölçeklerde hazırlanan peyzaj planları, biyotop haritaları, kent parkları tasarımları vb. katkılarda bulunur. Doğa tabanlı bir disiplin olarak peyzaj mimarlığının tez dahilinde açıklanmaya çalışılan muhtemel katkıları ekolojik yapı puanlama ve sertifikalandırma sistemleri kriterleri ile de örtüşmektedir. Bu bağlamda bu sistemler tarafından teşvik edilen su tasarrufu, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanılması, geri dönüşümlü, yerel ve dayanıklı malzeme kullanılması, verimli arazilerde ve hassas veya yoğun ekosisteme sahip arazilerde yapılaşmadan kaçınılması, alternatif ulaşımın desteklenmesi suretiyle karbondioksit salınımının azaltılması gibi konularda peyzaj mimarlığı disiplini katkıda bulunmalıdır.

Bu araştırma ile konu hakkında daha önce yapılmış olan çalışmalara katkı yapılması ve kendisinden sonra yapılacak çalışmalara da ışık tutulması amaçlanmakla birlikte, konu sürdürülebilir mimari ve peyzaj mimarlığının katkıları bağlamında incelenmiş ancak ilgili tüm konuların bu çalışma kapsamında ele alınabilmesi mümkün olamamıştır. Bu nedenle daha sonra bu konu ile ilgili yapılacak çalışmalarda peyzaj mimarlığı kapsamında binalarda arıtılan suların bahçe sulamada kullanılmasına yönelik teknik detayların, doğal, kendini yenileyip temizleyebilen gölet yapımı ile bu tip göletlerde ve doğala yakın bahçe düzenlemelerde kullanılabilecek bitki türlerinin, LEED ve BREEAM gibi dünyada kabul görmüş sertifikasyon sistemleri ile Türkiye için geliştirilebilecek özgün bir puanlama sisteminde peyzaj mimarlığının katkılarının daha açık ve geniş bir kapsamda dâhil edilmesine yönelik araştırma ve geliştirme çalışmalarının yapılması faydalı olacaktır.