2018 yili programi

2.23.5. Mahalli İdareler

a) Mevcut Durum

2016. 
      yılı Eylül ayı itibarıyla, 51 il özel idaresi, 1.399 belediye, 18.329 köy ile il özel idareleri, belediyeler ve köylerin üye oldukları 791 mahalli idare birliği bulunmaktadır. 2016 yılı ADNKS sonuçlarına göre belediyelerde 74.913.345 kişi yaşamakta olup bu nüfusun toplam nüfusa oranı yüzde 93,9'dur.
      

Mahalli idarelerde norm kadro yönetmelikleriyle personel istihdamına belli bir disiplin getirilmiş olup bu idarelerde çalışan personel sayısı 2011 yılında 266.527 iken 2016'da 223,053'e düşmüştür.

Merkezi idare ile mahalli idareler arasında görev, yetki, kaynak paylaşımı ve hizmet ilişkilerinin esaslarına yönelik yasal düzenlemeler çerçevesinde ülke düzeyinde belirli hizmet seviyesine ulaşmak için merkezi idarece gerekli standartların belirlenmesi ve bunlara uyumun sağlanmasına ilişkin denetim ihtiyacı devam etmektedir.

Mahalli idarelerin yeni yasal düzenlemelerle genişleyen hizmet alanları ile artan görev ve sorumlulukları da dikkate alınarak idari, mali ve teknik kapasitelerinin geliştirilmesi ihtiyacı devam etmektedir. Bu çerçevede, özellikle büyükşehirlerde hizmete ulaşımı kolaylaştırmak, altyapı hizmetlerinin sunumunda maliyetleri düşürmek, genişleyen hizmet alanlarında bulunan yerleşim bölgesi olmayan tarım arazilerini, meraları, orman alanlarını ve ekolojik hassasiyeti bulunan bölgeleri korumak, yerindelik ilkesini zayıflatmamak gibi hususlara öncelik verilerek hizmet sunum yöntemlerinin yeni bir model çerçevesinde değerlendirilmesi gerekmektedir.

Belediyelerin aldıkları kararların ve kullandıkları kaynakların yerindelik ilkesi çerçevesinde kullanılmasını sağlayacak ve vatandaşların katılım sürecini güçlendirecek mekanizmalara olan ihtiyaç devam etmektedir.

Mahalli idarelerin hizmetlerini yeterince etkin şekilde önceliklendirememeleri ve finansal kaynaklarını bu doğrultuda planlayamamaları, büyük finansman gerektiren yatırım projelerinin yanı sıra diğer projeleri için de borçlanmaya yöneltmektedir. Diğer taraftan mali gücü yetersiz ve borçlanma kapasitesi olmayan küçük ölçekli belediyeler, ticari, sosyal ve kültürel faaliyette bulunduğu sosyal donatı projelerini finanse etmekte zorlanmaktadır

.Mahalli idarelerin daha etkin, hızlı ve nitelikli hizmet sunabilen, katılımcı, şeffaf, çevreye duyarlı, dezavantajlı kesimlerin ihtiyaçlarını gözeten ve mali sürdürülebilirliği sağlamış bir yapıya kavuşturulmaları ve vatandaşlara yeterli hizmet sunmaları temel amaçtır.

Politika ve Tedbirler

Politika / Tedbir	Sorumlu/ İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Mahalli idarelerin temel hedefi, vatandaşlara sunulan hizmetlerden duyulan memnuniyeti en üst düzeye çıkarmaktır. (Kalkınma Planı p.999)
Tedbir 379. Küçük ölçekli belediyelerin sosyal donatı projeleri için finansman modeli geliştirilecektir.	içişleri Bakanlığı (S), Kalkınma Bakanlığı, Kalkınma Ajansları, Mahalli İdareler, Üniversiteler, TODAİE, Türkiye Belediyeler Birliği, İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları	Aralık Sonu	Mali gücü yetersiz ve borçlanma kapasitesi olmayan küçük ölçekli ve mali durumu yetersiz belediyelerde sosyal donatı ihtiyaç analizi çalışması yapılacaktır. Bu çalışma çerçevesinde finansman modeli geliştirilecektir.
Başta yeni kurulan büyükşehir belediyeleri olmak üzere mahalli idarelerde çalışan personelin uzmanlaşma düzeyi yükseltilecek, proje hazırlama, finansman, uygulama, izleme ve değerlendirme, mali yönetim, katılımcı yöntemler ve benzeri konularda kapasiteleri artırılacaktır. (Kalkınma Planı p.1000)
Tedbir 380. Mahalli idarelerde çalışan personelin niteliğini artırmaya yönelik eğitimler verilecektir.	içişleri Bakanlığı (S), Kalkınma Bakanlığı, Kalkınma Ajansları, Mahalli İdareler, Üniversiteler, TODAİE, Türkiye Belediyeler Birliği, İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları	Aralık Sonu	Başta yeni kurulan büyükşehir belediyeleri olmak üzere mahalli idare personeline yönelik eğitim ihtiyaçları belirlenecek ve bu kapsamda gerekli olan eğitim faaliyetleri düzenlenecektir.
Büyükşehir belediyelerinin genişleyen hizmet alanları ve farklılaşan görev ve sorumluluklarıyla uyumlu, her kademede hizmetin niteliğine göre farklılaşan ve mekânsal özellikleri dikkate alan düzenlemeler yapılacaktır. (Kalkınma Planı p.1001)
Tedbir 381. Büyükşehir belediyelerinin hizmet sunum yöntemleri yeni bir model çerçevesinde değerlendirilerek gerekli idari, kurumsal ve mevzuat düzenleme çalışmaları başlatılacaktır.	içişleri Bakanlığı (S), Mahalli İdareler, TODAİE, Türkiye Belediyeler Birliği, İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları	Aralık Sonu	Büyükşehir belediyelerinin genişletilen alan ve yetkileri çerçevesinde vatandaşların hizmete erişimini kolaylaştırmak, hizmetlerin sunumunda maliyetleri düşürmek, ekolojik dengeyi ve çevreyi korumak, yerindelik ilkesini güçlendirmek gibi amaçlarla hizmet sunum yöntemleri geliştirilecektir. Bu kapsamda İçişleri Bakanlığı tarafından başlatılan projeler tamamlanacaktır.

Mahalli idarelerin kaynaklarını, kamu mali yönetiminin temel ilke ve araçları çerçevesinde stratejik önceliklere göre tahsis etmeleri sağlanacak, temsil ve karar alma süreçlerine katilim mekanizmaları da gözetilerek hesap verebilirlik güçlendirilecektir. (Kalkınma Planı p.1003)
Tedbir 382. Belediyelerin karar alma süreçlerinde vatandaşların katılım ve denetim roîü güçlendirilecektir.	İçişleri Bakanlığı (S), Kalkınma Bakanlığı, Kalkınma Ajansları, Mahalli İdareler, Üniversiteler, TODAİE, Türkiye Belediyeler Birliği, İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları	Aralık Sonu	Belediyelerin karar alma ve kaynak kullanımında yerindeiik ilkesini sağlamak amacıyla vatandaşların bilgilendirilmesi ve görüşlerinin alınmasını temin edecek mekanizmalar geliştirilecek ve denetim rolünü güçlendirilecek düzenlemeler yapılacaktır.
Mahalli idarelerin hizmet standartlarım uygulaması konusunda merkezi yönetimin etkili denetimi sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p.1005)
Tedbir 383. Mahalli idarelerin asgari hizmet standartlarının tespitine yönelik teknik standart belirlenerek mevzuat düzenlemesi yapılacaktır.	İçişleri Bakanlığı (S), TODAİE, Mahalli İdareler, Meslek Odaları, İlgili Kamu Kurum ve Kuruluşları	Aralık Sonu	Ülke genelinde hizmet kalite ve standartlarının sağlanabilmesi amacıyla gerekli îlke ve kriterlerin ilgili bakanlıklarca belirlenmesi ve mahalli idarelerin bu standartlara uygun hizmet vermesi için gerekli düzenlemeler yapılacaktır. Bu kapsamda yürütülen projeler çerçevesinde standartlar tespit edilerek mevzuat değişikliği gerçekleştirilecektir.

2.2.3.6. Kırsal Kalkınma

a) Mevcut durum

Ülkemizin kırsal kalkınma politikaları, Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi (UKKS) ve Kırsal Kalkınma Eylem Planı (KKEP) çerçevesinde yürütülmektedir. Kırsal politikanın stratejik çerçevesini oluşturan gelişme eksenleri ile öncelikler ve tedbirler UKKS belgesinde; söz konusu çerçeveyle uyumlu olarak yürütülecek faaliyetler ise KKEP belgesinde ele alınmıştır. Kırsa! politikanın omurgasını oluşturan gelişme eksenleri beş adet olup, bu eksenler tematik olarak; kırsal ekonomiye, çevreye, yerleşimlere, topluma ve kurumsal kapasiteye ilişkindir. Kırsal kalkınma faaliyetleri ise yapısal olarak iki farklı kategoriye ayrılmaktadır. Birincisini hizmet, İkincisini ise destekleme faaliyetleri oluşturmaktadır.

Kırsal kesime götürülen hizmet faaliyetlerinin başında İçişleri Bakanlığı tarafından yürütülen Köylerin Altyapısının Desteklenmesi Projesi (KÖYDEŞ) gelmektedir. Proje kapsamında, 2005-2016 döneminde yaklaşık olarak; 82 bin km stabilize, 113 bin km asfalt, 3 bin km beton yol inşa edilmiş; 44,3 bin km yolun bakım-onarımı yapılmış; 20,5 milyon m² kilit parke döşenmiş; 56.702 ünitede içme suyu ve 347 ünitede atık su projesi yürütülmüş; 62,7 bin hektar tarım alanı sulamaya kavuşturulmuştur. 2014 yılından itibaren 51 ilde uygulanan KÖYDEŞ Projesine, 2017 yılı için 900 milyon TL kaynak aktarılmıştır.

Kırsal alanda uygulanan destekleme faaliyetleri ise, çoğunlukla Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca farklı finansman ve uygulama mekanizmalarıyla yürütülen program ve projelerden oluşmaktadır. Birinci grupta, merkezi yönetim bütçesinden finanse edilen ve hukuki dayanağını 5488 sayılı Tarım Kanunu ve ilgili Bakanlar Kurulu kararlarından alan Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı (KKYDP) ve Genç Çiftçi

Projelerinin Desteklenmesi Programı yer almaktadır. İkinci grupta, Avrupa Birliği Katılım Öncesi Yardım Aracı (IRA) kırsal kalkınma bileşeni kapsamında ülkemize sağlanan hibe fonları ile ulusal bütçemizden birlikte finanse edilen çok yıllı bir kırsal kalkınma programı olan IPARD Programı bulunmaktadır. Üçüncü grupta ise, uluslararası kuruluşların kredi ya da teknik yardım desteğiyle ilgili ikraz anlaşmaları çerçevesinde yürütülmekte olan Ardahan- Kars-Artvin Kalkınma Projesi gibi faaliyetler bulunmaktadır.

KKYDP, üçüncü uygulama döneminde (2016-2020) IPARD Programı tedbirleriyle uyumlu olarak yeniden tasarlanmıştır. Buna göre, KKYDP uygulaması tüm illeri kapsamaya devam ederken, IPARD Programından yararlanan 42 ilde daha sınırlı bir tedbir setiyle uygulanmaya başlanmıştır. Programın tüm bileşenleri kapsamında 2006-2017 (Eylül sonu itibarıyla) yılları arasında yararlanıcıiara genel toplamda yaklaşık 3,2 milyar TL hibe desteği sağlanmıştır. 2016-2020 dönemindeki ikinci tebliğ olan 2017/22 sayılı uygulama tebliği yürürlüğe konmuştur.

Genç Çiftçi Projelerinin Desteklenmesi Programıyla 18-40 yaş grubundaki başvuru sahiplerinin ilgili tebliğde belirtilen uygun yatırım konularındaki proje tekliflerine azami 30 bin TL hibe desteği sağlanmaktadır. 2016 yılında başlatılan ve 81 ilde uygulanan Program için 2017 yılında yaklaşık 483 milyon TL ödenek tahsis edilmiş olup, yaklaşık 16 bin projenin desteklenmesi öngörülmektedir.

IPARD I Programının (2007-2013) uygulaması 2016 yılı sonu itibarıyla tamamlanmıştır. IPARD I Programı kapsamında sözleşmeye bağlanan proje sayısı 10.595 olup, toplam yatırım tutarı yaklaşık 2,3 milyar Avrodur. IPARD II Programı (2014-2020) için Avrupa Komisyonundan bütçe kullanımı yetki devri Mart 2017 itibarıyla alınmıştır. TKDK tarafından uygulanan IPARD II Programının yaklaşık bütçesi, 801 milyon Avro AB katkısı ve 244 milyon Avro ulusal katkı olmak üzere toplam 1 milyar 45 milyon Avrodur.

Söz konusu kırsal kalkınma destekleme faaliyetlerinin yanı sıra, bölge kalkınma idareleri ve kalkınma ajansları tarafından kendi planları çerçevesinde sorumluluk alanındaki illerde yürütülen tarım ve kırsal kalkınma destekleme faaliyetleri bulunmaktadır.

Merkezi ve yerel düzeyde farklı kurumlarca yürütülen tarım ve kırsal kalkınma destekleme faaliyetleri arasındaki uyum ve tamamlayıcılık ilişkisi, Kırsal Kalkınma Destekleri Kapsamında Tarıma Dayalı Yatırımların Desteklenmesine İlişkin 2016/8541 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile sağlanmaktadır. UKKS'ye göre, söz konusu Karar çerçevesinde alınması gereken tedbirlerin Kırsal Kalkınma Koordinasyon ve İzleme Komitesinde (İzleme Komitesi) görüşülerek yıllık programlar aracılığıyla hayata geçirilmesi gerekmektedir.

Kırsal politikanın yönetişimini güçlendirmek amacıyla, 2012/23 sayılı Başbakanlık Genelgesi gereğince oluşturulan İzleme Komitesinin çalışmaları GTHB sekretaryasında yürütülmektedir. Kamu ve kamu dışı paydaşların işbirliğine dayanan Komitenin, KKEP'de yer alan izleme ve değerlendirmeye ilişkin görevlerini etkili bir şekilde yerine getirebilmesi amacıyla, Komite sekretaryasmın teknik altyapısının iyileştirilmesi ihtiyacı devam etmektedir.

Ülkemizde kırsal kalkınma faaliyetlerinin hedef kitlesini nüfusu 20 binden düşük yerleşim yerleri oluşturmaktadır. Buna göre, 2012 yılında toplam nüfusun yüzde 27,7'si kırsal yerleşimlerde ikamet etmektedir. Ancak, 6360 sayılı Kanunla birlikte büyükşehir belediyesi bulunan illerde, belde ve köylerin tüzel kişiliklerine son verilerek mahalleye dönüştürülmüş olmaları nedeniyle, kırsal istatistiklerin üretiminde kır-kent ayrımı için kullanılan 20 bin nüfus eşiği kriteri büyükşehir belediyesi bulunan 30 il için uygulanamaz hale gelmiştir. Bu durum TÜİK tarafından 2012 yılı sonrasında ülke ölçeğinde kırsal alan istatistiklerinin üretiiememesine neden olmuştur. Dolayısıyla, mahalli idare yapısındaki değişikliklerden etkilenmeyecek bir kırsal alan tanımı esas alınmak suretiyle istatistik üretiminin sürdürülmesi gerekmektedir.

Amaç ve Hedefler

Kırsal toplumun çalışma ve yaşam koşullarının kendi yöresinde iyileştirilmesi temel amaçtır. Bu çerçevede, kırsal kesime yönelik kalkınma çabalarının kırsal nüfusun ihtiyaç ve beklentilerine uygun şekilde sürdürülebilir kalkınma yaklaşımıyla ele alınması gerekmektedir. Bunun için, özellikle köylerin ekonomisinin, beşeri ve kurumsal kapasitesinin sürdürülebilirlik temelinde güçlendirilmesi hedeflenmektedir.

Kırsal kalkınma destekleme faaliyetleri arasında; potansiyel yararlanıcılar, destekleme konulan ve coğrafi kapsam bakımından tamamlayıcılık ilişkisi güçlendirilecektir. Söz konusu faaliyetlerin il ve ilçe düzeyinde kurumsal kapasite oluşumunu desteklemesi, doğal kaynakların korunması ve yönetişim ilkesi temelinde yürütülmesi sağlanacaktır.

Kırsal kalkınma politikalarının veri altyapısı güçlendirilecektir. Bunun için uluslararası karşılaştırılabilirdi olan kırsal alan istatistiklerinin sistematik ve periyodik şekilde üretilmesi sağlanacak, ihtiyaç halinde tematik bazlı bilgi sistemleri oluşturulacaktır.

Politika ve Tedbirler

Politika/Tedbir	Sorumlu/İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Kırsal kalkınma destekleri tarımda rekabet gücünü iyileştirecek şeklide kullandırılacaktır. Bu alanda AB kaynakları ve ulusal kaynaklar arasında hedef birliği güçlendirilecek, potansiyel yararlanıcılar ve coğrafî kapsam bakımından uyum ve tamamlayıcılık ilişkisi geliştirilecektir. (Kalkınma Planı p.1019)
Tedbir 384. Kırsal Kalkınma Eylem Planı (2015-2018), 2019­2020 dönemini kapsayacak şekilde revize edilecektir.	Gıda, Taran ve Hayvancılık Bakanlığı (S), Kalkınma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, TÜİK	Aralık Sonu	UKKS (2014-2020) dönemiyle uyumlu olarak Eylem Planı, 2019­2020 dönemini kapsayacak şekilde güncellenecektir.
Kırsal yerleşimlerin farklı sektörlerdeki ihtiyaçlarının bir arada programlanmasından oluşacak ilçe bazlı yerel kalkınma programı hazırlanacaktır. Programın tasarımı şehirlere yakınlık durumuna göre, orta ve uzak kırsal yörelerin şartları dikkate alınarak farklılaştırılacaktır. (Kalkınma Planı p.1024)
Tedbir 385. Entegre kırsal kalkınma projelerine yönelik genel esas ve usulleri düzenleyen rehber hazırlanacaktır.	Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (S), Kalkınma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, GAP Bölge Kalkınma İdaresi	Aralık Sonu	Geçmişten günümüze il ya da ilçe bazlı yürütülen entegre nitelikteki kırsal kalkınma projeleri, elde edilen deneyimler ve ülkemiz kırsal kalkınma poiitikalan ışığında gözden geçirilecektir. Bu projelerin sürdürülebilirliğini artırmak için kamu ve kamu dışı kesimlerin işbirliğine dayanan rehber çalışması yürütülecektir.

Kırsal yerleşimlerin yatırım ve hizmet ihtiyaçlarının tespiti ve takibi yönünde yerel sahiplenmeyi sağlayabilecek, kırsal kesimin sorun çözme kapasitesini geliştirebilecek yerel nitelikteki kalkınma girişimleri desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.1025)
Tedbir 386. Kırsal Kalkınma Ulusal Ağı oluşturulacaktır.	Gıda Tanm ve Hayvancılık Baknalığı (S), AB Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, TKDK	Aralık Sonu	Kırsal kalkınma faaliyetleri için, ulusal ve uluslararası ölçekte bilgi, deneyim ve iyi uygulama örneklerinin paylaşımını sağlayacak ulusal ağ platformu, kırsal kalkınma alanında çalışan paydaşlar için merkezi düzeyde AB uyum sürecinin gerekleri ve ulusal önceliklerimiz ışığında oluşturulacaktır.
Kırsal alan tanımı revize edilecek, temel nitelikteki ulusal verilerin kır-kent ve il bazında yayımlanması sağlanacaktır. (Kalkınma Planı p,1027)
Tedbir 387. Kırsal alan tanımı revize edilecektir.	TÜİK (S), Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvandık Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Mahalli İdareler	Aralık Sonu	Avrupa Birliği ve OECD standartları gözetilerek, istatistik üretimine temel oluşturmak üzere başlatılan kırsal alan tanımı çalışması sonuçlandırılacaktır.
Tedbir 388. Kırsal göstergeler bilgi sistemi oluşturulacaktır.	TÜİK (S), Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı	Aralık Sonu	ÜKKS'de yer alan seçilmiş kırsal göstergelerin öncelikle ülke bazında ve yıllık olarak üretilmesine imkân verecek metaveri çalışmalarının tamamlanması, verilerin ilgili kurumlarca üretilmesi ve Resmi İstatistik Programına entegre edilmesini müteakip TÜİK internet sitesi üzerinden erişime açılması sağlanacaktır.
Tedbir 389. Köy envanteri bilgi sistemi oluşturulacaktır.	İçişleri Bakanlığı (S), Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, TÜİK	Aralık Sonu	Geçmiş dönem köy envanterleri çalışması da gözetilerek köylerin; nüfus, demografik, göç, coğrafi, çevresel, sosyal ve ekonomik yapıları ile kurumsal ve fiziki altyapı durumlarını il ve ilçe bazında gösteren envanter çalışması, ülke genelinde tam sayımla periyodik aralıklarla güncellenecek ve oluşturulacak bilgi sistemi üzerinden kamuoyunun erişimine açılacaktır. Bu verilerle uyumlu olarak, kaymakamlık internet sitelerinde standart formlarda köy bilgi modülü oluşturulacaktır.