3-мавзу. Тушунча

BOG‘LOVCHImantiqiy bog‘lam (-).
U subyekt va predikatni bir-biri bilan bog‘laydi

SODDA HUKMLARNING TURLARI

• TASDIQ
• INKOR

SIFATIGA KO‘RA

• JUZ’IY
• YAKKA

MIQDORIGA KO‘RA
ATRIBUTIV HUKMLAR
MAVJUDLIK HUKMLARI
PREDIKAT MAZMUNIGA KO‘RA
UMUMIY HUKMLAR
MUNOSABAT HUKMLAR
Birlashtiruvchi (konyunktiv ) hukm;
Ayiruvchi (dizyunktiv ) hukm;
Shartli (implikativ) hukm;
Ekvivalentlik xukmlari.
MURAKKAB HUKMLARNING ASOSIY TURLARI:

XULOSA TARKIBI:

• Asoslar – xulosalash uchun keltirilgan hukmlar
• Natija – asoslar asosida chiqarilgan yangi hukm
• Xulosalash – asoslardan natijaga mantiqiy о‘tish (usuli) yо‘li
• ASOS – Hamma sudyalar daxlsiz (О‘zb. R. Konstitusiyasi, 112-modda)
• ASOS – Komilov – sudya
• NATIJA – Komilov daxlsiz

XULOSA TURLARI

• Deduktiv (lotincha deductio-keltirib chiqar) xulosa chiqarish;
• Induktiv (lotincha indictio-yagona asosga keltirish) xulosa chiqarish;
• Analogiya (grekcha analogia-moslik, о‘xshashlik)ga kо‘ra xulosa chiqarish.

BEVOSITA XULOSA TURLARI

• Aylantirish bevosita xulosaning shunday turiki, unda hukmning о‘zgartirilishi natijasida hosil bо‘lgan xulosaning predikati asos hukmning predikatiga zid bо‘lgan tushunchaga aylanadi. Masalan:
• (A) Barcha insonlar yashash huquqiga ega
• (YE) Hech bir inson, yashash huquqidan mahrum etilishi mumkin emas
• 2. Almashtirish – bevosita xulosa chiqarishning shunday turiki, unda hukm sifati о‘zgarmasdan, natijada uning subyekti predikatga, predikati esa natijada subyektga almashtiriladi.
• (A) Barcha jinoyatlar ijtimoiy xavflilikka ega bо‘lgan qilmishlardir
• (A) Ijtimoiy xavflilikka ega bо‘lgan qilmishlarning barchasi jinoyatdir
• 3. Predikatga qarama-qarshi qо‘yishda hosil bо‘lgan natijadagi yangi hukmning subyekti о‘rnida hukmning predikatiga zid tushuncha, predikati о‘rnida esa asos hukmning subyekti keladi.
• A. Barcha jinoyatlar ijtimoiy xavflilik belgisiga ega bо‘lmagan qilmishdir
• YE. Ijtimoiy xavflilik belgisiga ega bо‘lgan hech bir qilmish jinoyat hisoblanmaydi.
• 4. Mantiqiy kvadrat bо‘yicha xulosa chiqarish (A, YE, I,O ) qat’iy hukmlarni о‘rtasidagi munosabatning tabiatidan kelib chiqib, birining chinligidan ikkinchisining yolg‘on yoki chinligini keltirib chiqaruvchi xulosaga mantiqiy kvadrat bо‘yicha xulosa chiqarish deb aytiladi.