Mahsulotlar nomenklaturasi – deb, miqdor holida tovarlar guruhlari, kichik guruhlari va pozitsiyalarini belgilashda hamda hisobga olishda qabul qilingan ro’yxatidir.
Tovar (ish, xizmat)lar assortimenti - deb mahsulotlarning ma’lum bir belgilariga qarab, ya’ni, uning turlari, navi, o’lchami, markasi, artikullariga qarab ajratiladigan mahsulotlar xilidir
Sotish hajmining o‘sish sur’atiga quyidagi omillar ta’sir etadi
mahsulotni o‘z vaqtida iste’molchilarga jo‘natish, uning haqini to‘lash,
sotilmagan mahsulotlarning yil boshiga va yil oxiriga bo‘lgan qoldig’i.
Ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulotlarning bir-biriga bog’liqligini tekshirish uchun tovar balansini tuzish kerak. Uni quyidagi formula orqali ifoda qilish mumkin:
T1 + M = R + T2 Bu yerda:
T1 - sotilmagan mahsulotlarning yil boshiga qoldig’i;
M - joriy yilda ishlab chiqarilgan tovar mahsuloti hajmi;
R - joriy yilda sotilgan mahsulot hajmi;
T2 - sotilmagan mahsulotlarning yil oxiriga bo‘lgan qoldig’i.
Tovar balansining unsurlari bir-biri bilan uzviy ravishda bog’liq. Agar rejaga nisbatan yil boshiga bo‘lgan qoldiq ko‘p bo‘lsa, u holda sotish hajmi oshadi.
Sotish hajmining o‘zgarishiga
tovar mahsulotini ishlab chiqarish
sotilmagan mahsulotlarning o‘zgarishi ta’sir qiladi.
Yuqorida berilgan tenglikdan sotish jarayonini quyidagicha ifoda etish mumkin:
R = T1 + M - T2
Korxonalarning xo‘jalik faoliyatiga baho beruvchi muhim mezon - sotish rejasining shartnoma majburiyatini hisobga olgan holda bajarilishi.
Mazkur ko‘rsatkich bo‘yicha rejaning bajarilish darajasi 100 foizdan oshmaydi, eng maqbuli 100 foizdir.
Tuzilgan shartnoma majburiyatiga asosan iste’molchilarni zarur tovarlar xilma-xilligi bilan ta’minlash sifat ko‘rsatkichi hisoblanadi.
Korxonalar mahsulot ishlab chiqarish rejasini nafaqat qiymat ifodasida, balki belgilangan assortimenti bo‘yicha bajarilishi zarur.
Korxona faoliyatiga to‘g’ri baho berishda mahsulotning xilma-xilligi bo‘yicha biznes-rejaning bajarilishini aniqlash qo‘llaniladi.
