7. Taşınmaz Mülkiyetinin Özel Bir Çeşidi Kat Mülkiyeti I. Genel bakiş
) Ana taşınmazın tamamen yok olması ile sona erme
Yüklə 0,72 Mb.
|
2) Ana taşınmazın tamamen yok olması ile sona erme: Ana taşınmazın deprem, sel, toprak kayması gibi sebeplerle arsası ile birlikte yok olması halinde kat mülkiyeti sona erer (KMK. m. 46; MK. m. 717) Kat mülkiyeti kütüğündeki sayfalar kapatılır. 3) Ana taşınmazın kamulaştırılması ile sona erme: Ana taşınmazın tamamının kamulaştırılması da kat mülkiyetini sona erdirici bir sebeptir. Kamulaştırma, kamulaştırma mevzuatına göre yapılır. Kamulaştırmada her bağımsız bölümün kamulaştırma bedeli, bağlantılı bulunduğu arsa payı ve eklentileri de göz önünde tutularak ayrı ayrı takdir olunacak ve o bölümün malikine ödenecektir (KMK. m. 46/f. son). 4) Ana taşınmazın harap olması ile sona erme: a) Ana taşınmazın tümünün harap olması: Üzerinde kat mülkiyeti kurulu binanın tamamı, yangın, deprem, çöküntü vs. gibi sebeplerle harap olmuşsa, arsa olarak kalan ana taşınmaz üzerindeki kat mülkiyeti kendiliğinden sona erer. Kat mülkiyeti kütüğünde bağımsız bölüm sayfaları kapatılır. Arsa olarak kalan taşınmaza genel kütükte bir sayfa açılır ve arsa paylan oranında kat maliklerinin paylı mülkü olarak tescil edilir. Yeni sayfa ile taşınmazın kat mülkiyetine çevrilmeden önce kayıtlı bulunduğu eski sayfa arasında bağlantı kurulur. Ana taşınmazın harap olduğunu, yönetici, taşınmazın bulunduğu yer tapu idaresine ve bütün kat maliklerine bildirmekle yükümlü tutulmuştur. Eğer yönetici yoksa bütün kat malikleri derhal durumu tapu idaresine bildirmekle yükümlüdür. Yöneticinin durumu bildirmemesi yüzünden kat malikleri zarar görmüşlerse, yönetici bu zararın 1/5 oranındaki kısmı ile sınırlı olarak sorumlu tutulmuştur. Hazinenin ise sorumlu olmayacağı açıkça belirtilmiştir. Bu arsa üzerinde paydaşlar yeni bir bina yapıp kat mülkiyeti kurmak isterlerse, kat irtifakı ve kat mülkiyetinin kuruluş işlemlerini yeniden yerine getirmek mecburiyetindedirler.
Ana taşınmaz tamamen değil de, yalnız bir veya birkaç bağımsız bölüm harap olmuşsa, harap olan bağımsız bölüm maliki iki yıl içinde bağımsız bölümünü yeniden yaptırmazsa, diğer kat malikleri veya bunlardan bir kısmı, iki yılın sona ermesinden itibaren bir yıl içinde o bölüme ait arsa payının bedeli karşılığında kendilerine devrini hâkimden isteyebilir. Devrolunan arsa paylan kat mülkiyeti kütüğünün ilgili sayfalarının (beyanlar) hanesine işaret olunur. Arsa payını devralanlar devir tarihinden başlayarak iki yıl içinde bağımsız bölümü yeniden yaptırmak mecburiyetindedirler. Bu süre içinde arsa payını devralan kat malikleri harap olan bağımsız bölümü yaptırmazlarsa ana taşınmaz üzerindeki kat mülkiyeti kendiliğinden sona erer. Kat mülkiyeti kütüğündeki sayfalar kapatılır, ana taşınmazda sağlam kalan kısımlar gösterilerek taşınmaz arsa payları oranında paylı mülkiyet esaslarına göre genel kütükte yeni bir sayfaya kayıt ve tescil edilir(KMK. m. 48/f. 2). Yeni sayfa ile kat mülkiyeti kurulmadan önceki eski sayfa arasında bağlantı kurulur. Harap olan bağımsız bölümler üzerindeki kat mülkiyeti KMK. m. 47'deki süreler devamınca kendiliğinden kat irtifakına çevrilir ve kat mülkiyeti kütüğünde irtifaklar sütununa kaydedilir. Kanuna göre ayrıca bu irtifak beyanlar hanesine geçici olarak kaydedilirse de irtifak sütununda görüldüğünden bu kayıt gereksiz kalmıştır. Bağımsız bölüm yapılınca, onun üzerindeki kat mülkiyeti yeniden doğar ve kat irtifakı terkin edilir (KMK. m. 47/f. son). Birden fazla bağımsız bölüm harap olmuş ise ve bunlardan birinin yapımı, diğerinin yapılmasına bağlı bulunuyorsa; harap olan bağımsız bölüm malikleri bunları yeniden yaptırıp yaptırmayacaklarını harap olma tarihinden itibaren altı ay içinde diğer kat maliklerine yazılı olarak bildirmek zorundadırlar. Bildirmeyenlerin bağımsız bölümlerini yeniden yaptırmak istemedikleri farz olunarak onların arsa payları, bölümlerini yaptırmak isteyen diğer kat maliklerine öncelikle değeri karşılığında devredilir, Bu halde devir dava yolu ile olur. Ana taşınmazın kısmen harap olması halinde de, yöneticinin, durumu tapu idaresine ve diğer kat maliklerine bildirme yükümlülüğü varılır. Yönetici yoksa, bağımsız bölümü harap olan kat maliki durumu tapu idaresine derhal bildirmeye mecburdur. Bunun bildirilmemesi yüzünden bir zarar doğmuşsa, zararın tümünden bağımsız bölümü harap olan kat maliki, zararın beşte biri oranındaki kısmından da yönetici müteselsilen sorumludurlar. Kanun, bu halde Devletin sorumluluğunu bertaraf etmiştir. Böylece Devlet ana taşınmaz tamamen veya kısmen harap olmasına rağmen, kütük kayıtlarında bunların mevcutmuş gibi görünmesinden sorumlu tutulmamıştır. X. KAT MÜLKİYETİ KANUNUNUN YÜRÜRLÜĞE GİRMESİNDEN ÖNCE KAT MÜLKİYETİ İHTİYACINI KARŞILAYAN DURUMLARIN KAT MÜLKİYETİ KANUNUNA UYDURULMASI Kat Mülkiyeti Kanununun yürürlüğe girmesinden önce kat mülkiyeti ihtiyacını karşılayan ve bu yeni kanuna uydurulması gerekli iki konu söz konusudur: a) 6217 sayılı kanunla değişik Tapu Kanununun 26. maddesine göre, müşterek (paylı) mülkiyet-irtifak rejimine tâbi taşınmazlar, , b) Medeni Kanunun yürürlüğe girmesinden önce kurulmuş olan kat mülkiyetleri.
Kat Mülkiyeti Kanununun yürürlüğe girmesinden sonra artık paylı taşınmaz üzerinde paydaşlara bir bölümden münhasır yararlanma yetkisi verecek tarzda MK. m. 838’e göre irtifak hakkı kurulması yasaklanmıştır(KMK. m. 50). Böylece müşterek (paylı) mülkiyet-irtifak sistemi bertaraf edilmiştir. Kat Mülkiyeti Kanununun yürürlüğünden sonra paylı taşınmaz üzerinde ancak Kat Mülkiyeti Kanununda “kat irtifakı” olarak adlandırılan eşyaya bağlı borç ilişkisi kurulabilir. 30.4.1967 tarihli ve 1166 sayılı Kanunla değiştirilen KMK. m. 51/f.1 daha önce kurulmuş bulunan müşterek (paylı) mülkiyet - şahsi irtifak rejimine tâbi taşınmazların mülkiyetinin 2.1.1971 tarihine kadar kat mülkiyetine çevrilmesi ve kat mülkiyeti siciline tescil ettirilmesi mecburiyetini getirmiştir. Bu tarihe kadar Kat Mülkiyeti Kanununa uydurulmamış taşınmazlar üzerindeki bir bölümden münhasır yararlanma yetkisi veren irtifak hakkı kanunen sona ermiş ve taşınmaz paylı mülkiyet rejiminde kalmıştır. Ancak tabiatıyla paydaşlar Kat Mülkiyeti Kanununun normal kuruluş şartlarını yerine getirerek taşınmazı kat mülkiyetine çevirmek imkânına sahiptirler. Müşterek mülkiyet – irtifak - rejimindeki taşınmazların Kat Mülkiyeti Kanununa uydurulması şu şekilde sağlanmıştır; a) Paydaşlardan birinin yazılı talebi yeterli görülmüştür. Bütün paydaşların başvurusu ve resmi senet düzenlenmesi gerekli sayılmamıştır. Bir paydaşın talebi üzerine paylı taşınmazın mülkiyeti kat mülkiyetine çevrilecektir. Talebe KMK. m. 51/f.2’ye göre ana taşınmazın fotoğrafı eklenecektir. Bu fotoğrafın talepte bulunan ortak malikin imzası ile tasdik edilmiş olması yeterlidir. Ayrıca yönetim plânının da taleple birlikte verilmesinin gerekip gerekmeyeceği Tapu ve kadastro Genel Müdürlüğünün iki farklı uygulamasına yol açmıştır. Genel Müdürlüğün 8.12.1965 tarih ve 4117/1392 sayılı izahnamesinde yönetim plânının ibrazı gerekli görülmüş ve bu hususta 6217 sayılı kanuna göre irtifak hakkının kurulması sırasındaki ana taşınmazın idare tarzını belirtmek için yapılan yönetim sözleşmesinin ibrazı yeterli sayılmıştır. Sonradan 28.4.1967 tarihli ve 1398 sayılı genelgede ise yönetim plânının ibrazına gerek kalmadığı sonucuna varılmıştır. Böylece başka belge ibrazına gerek kalmadan, daha önce irtifak kurulurken alınmış olan belgelere dayanarak taşınmaz üzerindeki mülkiyet kat mülkiyetine çevrilmiştir. Bu işlemlerin icrasında, Kat Mülkiyeti Kanununun emredici hükümlerine durumun uydurulması gerekmiştir. Özellikle taşınmaz kat mülkiyetine çevrilirken karşılığında hiçbir bağımsız bölüm ayrılmayan arsa payının bulunmamasına dikkat edilmiş olmalıdır. İrtifak kurulurken her bir bölüme özgülenen paylar, kat mülkiyeti kurulurken tuşa payı olarak kaydedilmiştir. Paydaşlar kendi paylarına bağlı birden fazla bağımsız bölüm üzerinde irtifak kurmuşlar ve içlerinden biri taşınmazın kat mülkiyetine çevrilmesini talep etmişse, irtifak hakkına binaen yararlandığı bağımsız bölümlerden her birine kendi pay oranı çerçevesi içinde pay ayırabilmiştir. Diğer paydaşlar için tapu memuru her paydaşın genel pay oranı içinde bağımsız bölümlerin tahmini değerlerine göre her bağımsız bölüme pay ayırarak kat mülkiyeti kütüğüne kaydı yapmıştır. Keyfiyet ilgililere tebliğ edilmiş ve bunlara bir aylık itiraz süresi tanınmıştır. Bu bir ay içinde arsa payına itiraz edilmişse, paydaşın genel pay oranı içinde, talebine uygun arsa payı tespit ve kayıt edilmiştir. Bir paydaşın yapacağı talebe karşı diğer paydaşların itiraz etme ve giderlere katılmaktan ve yönetim plânı yapmaktan kaçınma imkânları yoktur. Aksi halde KMK. m. 33'e göre hâkimin müdahalesini istemek imkânı tanınmıştır. b) İrtifak hakkı kurulmadan, yalnız irtifak kurma vaadi sözleşmesi yapılıp bunun şerh verildiği hallerde durumun ne olacağına dair bir intikal hükmü kabul edilmemiştir. Bu hale göre tapu makamları yapı tamamlanmamışsa, irtifak kurma vaadinin kat irtifakı şeklinde değiştirilmesine, yapı tamamlanmışsa, kat mülkiyeti kurulmasına ilişkin genel hükümlerin uygulanması gerektiği görüşünü benimseyip buna göre işlem yapmışlardır. 2) Medeni Kanundan Önce Kurulmuş Hakların Kat Mülkiyetine Uyarlanması: Kat Mülkiyeti Kanununun 52. maddesi önceki Medeni Kanunun yürürlüğe girmesinden önce (hava hakkı, oda mülkiyeti) gibi isimler altında kurulmuş olan hakların, Kat Mülkiyeti Kanununun yürürlüğe giriş tarihi, 2.1.1966’dan itibaren üç yıl içinde Kat Mülkiyeti Kanununa uydurulmasını emretmişti. 2.1.1969 tarihinde süre bitmiştir. Eski Hukuktan gelen hakların kat mülkiyetine veya kat irtifakına çevrilmesi, ya hak sahiplerinin anlaşması üzerine veya bu anlaşmanın üç yıllık süre içinde sağlanamaması halinde re’sen yapılmıştır. Hak sahiplerinin anlaşması üzerine taşınmazın kat mülkiyetine çevrilmesi istenmişse, KMK. m. 52/f.1’e göre, “taşınmazı üzerinde bu haklara konu olan yapı bölümleri mevcutsa, hak sahipleri, aralarında yapacakları bir sözleşme ile, o gayrimenkulün arsasında, bölümlerinin değeri oranında ve hiçbir bedel ödemeye mecbur olmaksızın, Medeni Kanunun ortak mülkiyet hükümlerine göre paydaş olurlar”. Bu şekilde taşınmaz üzerinde paylı mülkiyeti kurduktan sonra, bu taşınmazı, Kat Mülkiyeti Kanununun 12. maddesindeki esaslara göre kat mülkiyetine çevirirler. Eğer eski hukuktan kalan hakka konu olabilecek bir yapı bölümü mevcut değilse ve yalnız hava hakkı söz konusu ise, bu hak, hak sahibinin hiçbir bedel ödemeye mecbur kalmadan arsa üzerinde paydaş kılınması suretiyle kat irtifakına çevrilerek kütüğe tescil edilmiştir. Bu işlemlerin icrası her türlü harç ve vergiden muaf tutulmuştur. Hak sahiplerinin üç yıllık süre içinde eski hukuktan gelen haklarını kat mülkiyeti veya kat irtifakına çevirmedikleri hallerde, bu haklar taşınmazın bulunduğu yer tapu idaresince, hak sahiplerinden birinin müracaatı üzerine veya re’sen kat mülkiyeti veya kat irtifakına çevrilir. Tapu idaresi taşınmazdaki ayrı ayrı bölümlerin değerleri oranında arsa paylarını belirleyerek, hak konusu bir bağımsız bölüm varsa arsa üzerinde hak sahipleri arasında paylı mülkiyet kurarak ve tescilden sonra taşınmazı kat mülkiyetine çevirerek bağımsız bölümleri kat mülkiyeti kütüğüne kayıt ve tescil eder. Hak yalnız hava hakkı olup karşılığında bir yapı bölümü yoksa hak sahibi taşınmaz üzerinde pay sahibi yapılarak kendisi lehine bir kat irtifakı kurulur. Re’sen kat mülkiyeti ve kat irtifakına çevirme halinde masraf Hazinece ödenerek, Kamu Alacaklarının Tahsili Hakkındaki Kanun hükümlerine göre hak sahiplerinden alınır. Re’sen kat mülkiyeti veya kat irtifakına çevirmede, tapu idaresinin kararı hak sahiplerine bildirilir. Hak sahipleri bu karara karşı bunun kendilerine bildirilmesinden başlayarak bir ay içinde, sulh mahkemesine dava açmak suretiyle itiraz edebilirler.
5711 sayılı kanunla yapılan değişiklikle Kat Mülkiyeti Kanununa eklenen 66 ve devamı maddelerde toplu yapılara ilişkin özel bir düzenleme getirilmiştir. Toplu Yapı ifadesi daha önce Yargıtay kararlarında kullanılmıştır. Kat Mülkiyeti Kanununda yapılan değişiklikle yeni kabul edilen 66. maddede toplu yapı “bir veya birden fazla imar parseli üzerinde resmi makamlarca onaylı, belirli bir yerleşim planına uygun olarak yapılmış veya yapılacak, ortak yararlanılan altyapı tesisleri ortak kullanım yerleri, sosyal tesis ve hizmetleri bulunan ve bunların yönetimi bakımından birbirleriyle bağlantısı dolayısıyla ortak bir yönetime ihtiyaç gösteren birden çok yapı olarak tanımlanmıştır. Böylece toplu yapının da bağımsız bölümler, ortak yer ve eklentilerden oluştuğu söylenebilir. Toplu yapının olması için bir veya birden çok parsel üzerinde, birden çok bina olması ve bu binalara hizmet eden, yani ortak yararlanılan altyapı tesisleri, ortak kullanım yerleri, sosyal tesis ve hizmetlerin bulunması ve bunların birbirleriyle bağlantılı olması gerekmektedir. Toplu yapı, birden fazla imar parseli üzerinde kurulmuşsa, imar parsellerinin birbirine bitişik veya komşu olması gerekir. Toplu yapıların yer aldığı imar parsellerinin bitişik olması kendiliğinden anlaşılırsa da, parsellerin komşu olmasının ne anlama geleceği açıklanmaya muhtaçtır. Zannediyoruz ki, yerleşim projesine göre üzerinde toplu yapı kurulmuş ikiden fazla parsel varsa ortak altyapı, yer, tesis veya hizmetlerden yararlanan ve fakat birbirine bitişik olmayan parseller komşu parsel olarak nitelendirilmelidir. Örnek olarak toplu yapı, birbirine bitişik üç parsel üzerinde kurulmuşsa, bir ve iki ile iki ve üç numaralı parseller bitişik parsellerdir. Buna karşılık, bir ve üç numaralı parseller, komşu parsellerdir. Kanun koruyucu, üzerinde toplu yapı kurulan veya kurulacak olan parseller arasında kalan bir imar planına göre yol, meydan, yeşil alan, park ve otopark gibi kamuya ayrılan yerler için bu şartın aranmayacağını ifade etmektedir. Böylece üzerinde toplu yapı kurulan veya kurulacak olan parseller arasında sayılan yerler mevcutsa, bunların, bitişiklik şartı gerçekleşmedi diye söz konusu parseller üzerinde toplu yapı sistemi kurulmasına engel olunmayacağı kabul edilmiştir. O halde üzerinde kurulan veya kurulacak toplu yapıların ortak alt yapı, yer, tesis ve hizmetlerden yararlanmaları söz konusu olduğundan, bu parseller aralarında kamu alanı niteliğindeki yol, yeşil alan vs. bulunsa bile komşu parseller olarak kabul edilecektir.
Toplu yapılara ilişkin kanuna hüküm konulduktan sonra 16.8.2008 tarihli "Toplu Yapılarda Kat Mülkiyeti ve Kat İrtifakı Tesisine Dair Yönetmelik" ve Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü'nün 29.1.2008 tarihli genelgesi çıkarılmış, toplu yapılarda kat irtifakı ve kat mülkiyeti kurulması ayrıntılı şekilde düzenlenmiştir. Konut ihtiyacının artması ve toplu yapıların yaygınlaşması nedeniyle imar uygulamalarının da bunları kolaylaştırıcı tarzda düzenlendikleri görülmektedir. Toplu Yapılarda Kat Mülkiyeti ve Kat İrtifakı Tesisine Dair Yönetmeliğin 5. maddesindeki düzenlemeye göre, birden fazla imar parselini kapsayan toplu yapı uygulamaları sadece imar plânında belirlenen alanlarda yapılır. Uygulama imar plânı ve parselasyon plânı değişikliklerinde, toplu yapı sisteminin bütünlüğünün muhafazası gözetilir. Uygulama imar plânında birden çok imar parseli üzerinde belirlenen toplu yapı alanında, kamuya ait alanlar arsa ve arazi düzenlemesi yapılarak kamu eline geçtikten sonra uygulama yapılır. Toplu yapılar, bir veya birden fazla parsel üzerinde inşa edilebilir. Ancak, inşa edilen yapının toplu yapı niteliğinde ve kapsamında sayılabilmesi için mutlaka onaylanmış imar planı hükümlerine uygun olarak hazırlanacak vaziyet planı ve projelerinin düzenlenmesi gereklidir. Vaziyet planında inşa edilen veya edilecek toplu yapıların konumları (yerleşimleri), ortak nitelikteki yerler ve tesisler, bunların kullanılış amaç ve şekilleri gösterilir. Üzerinde toplu yapılar inşa edilecek imar parseli veya parselleri üzerinde kat irtifakı veya kat mülkiyeti tesis edilebilmesi için vaziyet planı veya projelerinin tapuya ibrazı şarttır. Toplu yapı, birden fazla imar parseli üzerinde her birisinde toplu yapı olacak şekilde inşa edilmiş ise, kat irtifakı veya doğrudan kat mülkiyeti, her imar parseli için ayrı ayrı tesis edilecektir. Kanun, toplu yapı kapsamındaki her imar parselinin kat irtifakı veya kat mülkiyeti tesisinde ayrı ayrı dikkate alınmasını istemektedir. Eğer toplu yapıya hizmet eden ortak yerler ve tesisler, birden çok imar parseli üzerinde dağılmışsa, kanun münferit parseller üzerinde toplu yapı hükümlerine tâbi olacak şekilde kat mülkiyeti ilişkisi kurulamayacağını hüküm altına almıştır (KMK. m. 68/f. 2, yönetmelik m.5/f.2). Böylece, toplu yapı kapsamındaki bütün parseller, kat mülkiyeti rejimine geçirilirken bir bütün olarak işlem görecektir. Toplu yapılarda kat mülkiyeti rejimine geçilebilmesi için diğer belgeler yanında, yapı kullanma izni belgesinin alınmış olması gerekir (KMK m. 12; Yön. m. 6). Kat irtifakı tesis edilmiş toplu yapılarda, tamamlanan yapılar için kısmi kat mülkiyeti tesis edilmesi kabul edilmektedir. Birden fazla bağımsız bölümün mevcut olduğu blok tipi yapılarda, bir veya birkaç bloğun tamamlandığına ilişkin yapı kullanma izni belgesinin ibrazı halinde ilgili bloklar için kat mülkiyeti kurulur. Toplu yapı, tek bağımsız bölümlü yapılardan oluşuyorsa, tamamlanan bağımsız bölüm veya bölümlerin yapı kullanma izni belgelerinin ibrazı halinde ilgili bağımsız bölüm veya bölümler kat mülkiyetine çevrilir (Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü, 2008/1, 1651 sayılı Genelge). Kat Mülkiyeti Kanunu’nun 67. maddesine göre toplu yapı kapsamında olup bütünüyle bu kapsamdaki bölümlerin ortak kullanım ve faydalanmasına tahsis edilmiş bulunan parseller veya bağımsız bölümler (ortak yerler) mülkiyet hakkı sütunlarına tahsis edildikleri toplu yapı kapsamındaki diğer parsellerin ada, parsel, blok ve bağımsız bölüm numaraları gösterilmek suretiyle tescil edilir. Faydalanan parseller veya bağımsız bölümleri sayfasında beyanlar hanesinde ortak yer olarak tahsis edilen parsel veya bağımsız bölümler numaraları ile gösterilir (Yön. m. 8/f.5; 1651 sayılı Genelge). Bağımsız bölümlerin mülkiyetine tahsis edilen bağımsız bölümler de olabilir. Yönetmeliğin 5. maddesinin 6. fıkrasında, geliri ortak giderlere harcanmak veya başka bir amaçla ortak olarak faydalanmak için tahsis edilen bağımsız bölümlerin malik hanesine, bu bağımsız bölümden faydalanan bağımsız bölümlerin numaraları yazılmak suretiyle kat mülkiyeti kütüğüne tescil edileceği ve bu hususun bağımsız bölümlerin beyanlar hanesinde gösterileceği hükme bağlanmıştır. Böylece eşyaya bağlı bir mülkiyet yaratılmış olmaktadır. Toplu yapılarda tek bir yönetim planı düzenlenmesi kabul edilerek yönetim birliği sağlamak istenmiştir. Yönetmeliğin 4.maddesinde, toplu yapı kapsamındaki yapı ve yerler için, toplu yapıtım tamamını kapsayan, yönetim tarzını, kullanma maksat ve şeklini, yönetici ve denetçilerin alacakları ücret ve yönetime ait diğer hususları düzenleyen bir tek yönetim planı yapılması öngörülmektedir. Kat Mülkiyeti Kanunu m. 28 nazara alındığında, bu yönetim planında ada, blok ve blok olmayan yapıların temsilci seçimleri, toplantı esasları, görev ve yetkileri düzenlenmiş olmalıdır (KMK. m. 69). Toplu yapı yönetim planı, toplu yapı kapsamında yer alan bağımsız bölüm maliklerinin tümünü bağlar. Yönetim planının değiştirilebilmesi için toplu yapı temsilciler kurulu üyelerinin temsil ettikleri bağımsız bölümlerin tam sayısının beşte dördünün oyu gerekmektedir (KMK. m. 70/f.l). Kanuna eklenen geçici 2. madde ile, toplu yapılan düzenleyen Kanunun yürürlük tarihinden önce kurulan toplu yapılara ait yönetim planlarının, bu Kanun hükümlerine uyarlanması amacıyla yapılacak ilk değişiklik için mevcut kat malikleri kurulunun salt çoğunluğunun yeterli olacağı, mevcut toplu yapı yönetimlerinin, değiştirilen yönetim planına göre yeni yöneticiler seçilinceye kadar geçici yönetim olarak görevini sürdürecekleri ve toplu yapı yöneticisi seçiminin, en geç yönetim planının değiştirilmesini takip eden üç ay içinde yapılacağı hükme bağlanmıştır. Belirtelim ki uygulamada toplu yapıların yönetimine ilişkin birçok dava açılmakta ve bu davalarda toplu yapılara ilişkin yönetim organlarının oluşmadığı durumda Kat Mülkiyeti Kanunu hükümlerinin değil, genel hükümlerin uygulanacağına karar verilmektedir. Kat Mülkiyeti Kanunu, toplu yapıların yönetimim sağlamak açısından mecburi organlar öngörmüştür. Bunlar kat malikleri kurulları, yöneticiler ve denetçilerdir.
Toplu yapılarda yönetim KMK. m. 69'da, geçici yönetim de KMK. m. 73’te düzenlenmiştir. Ancak düzenlemeler incelendiğinde, hükümler arasında çelişkiler olduğu gibi, hangi hükmün emredici, hangi hükmün yedek hukuk kuralı olduğunun da kolaylıkla belirlenemediği görülmektedir. Gerçekten de Kat Mülkiyeti Kanunu m. 69'da zorunlu organ olan blok, ada ve toplu yapı malikler kurulu yanında, temsilciler kurulu ve yönetici ve denetçi olarak öngörülmüş organların yönetim planında aksine düzenleme yoksa öngörülebileceği veya temsilciler kurulunun isterse oluşturabileceği düzenlenmekte, diğer yandan geçici yönetimi düzenleyen m. 73'te ve yine yönetici seçimini düzenleyen KMK. m. 71/f.2'de toplu yapı temsilciler kurulunun zorunlu organ olduğunu kabule götüren düzenleme yapılmaktadır. Kat Mülkiyeti Kanunu m. 69 nazara alındığında, toplu yapının yönetim organları aşağıdaki gibidir:
Toplu yapıların yönetiminde esas olan düşüncenin bağımsız bölümlerin bulunduğu yerlerdeki ortak yerlerle, diğer parsellerde bulunan ortak yerlerin yönetiminin ayrılması olduğu görülmektedir. Buna göre bağımsız bölümün ve ortak yerin bulunduğu blokta, blok kat malikleri kurulunun; blok olmayan yapılarda da blok olmayan yapıların kat malikleri kurulunun yönetim hakkına sahip olduğu anlaşılmaktadır. Her bir bloktaki bağımsız bölüm maliklerinin oluşturduğu kurul, sadece o bloğu yönetme hakkına sahiptir. Blok niteliği olmayan yapılar da varsa, onların maliklerinden oluşan kat malikleri kurulu da, sadece bu yapıların yönetim hakkına sahip olacaktır. Blok kat malikleri kurulunun ve blok olmayan yapılar malikler kurulunun yönetim yetkileri kendi bloklarının sorunları ile sınırlıdır. Blok ortak yerleri ada ve toplu yapının da parçası sayılabiliyorsa, blok kat malikleri kurulunun yetkisi sona ermektedir. Örnek olarak, bloğun dış cephe sıvası ile ilgili karar verme yetkisi, dış cephenin hem ada hem de toplu yapı ortak yeri olması nedeniyle blok kat malikleri kurulunda değildir. Aynı sistem birden çok parsel olan adalar bakımından da kurulmuş ve buralardaki bağımsız bölüm maliklerinin genel kurullarının yönetim hakkına sahip olduğu esas olarak hükme bağlanmıştır. Toplu yapıya ait tüm ortak yerlerin yönetim yetkisi ise, toplu yapıya dâhil tüm bağımsız bölüm sahiplerinin oluşturduğu kurula bırakılmıştır. Yönetim yetkisi esas olarak bağımsız bölüm maliklerinin oluşturduğu genel kurullarda olmasına rağmen; bağımsız bölüm sahiplerinin sayı çokluğunun yönetim işinin yerine getirilmesinde yaratacağı sorun nedeniyle, yönetim planında farklı esasların kabul edilmesine ve kanunda da alternatif yolların işletilmesine imkan verilmiştir (KMK m. 69). Kanunda belirlenen ilk yol, kat malikleri kurullarının yönetim yetkilerini temsilciler kuruluna bırakmaları ve yönetici seçmeleri imkanıdır. Yönetim yetkisinin malikler kurullarınca Temsilciler Kurulları'na bırakılması halinde temsilcilerin nasıl tayin edileceği yönetim planında belirlenmiş olabilir. Eğer yönetim planında belirlenmemiş ise, ada ve toplu yapı temsilciler kurulunun nasıl oluşacağına ilişkin “kanundaki düzenlemeye” uyulacaktır. Söz konusu hüküm incelendiğinde blok kat malikleri kurulunun yönetim yetkisini vereceği temsilciler kurulundan söz edilmediği, sadece ada ve toplu yapı temsilciler kurulunun düzenlendiği görülmektedir. Ancak açıkça düzenlenmemiş olması bloklarda da yönetimin temsilciler kuruluna veya yöneticiye bırakılmasına engel değildir. Yönetim planında yer verilmese dahi, blok malikleri kurulu ya da blok olmayan yapıların genel kurulu, temsilci olarak atadığı kişi veya kişilere yönetim hakkını verebilir. Bloklarda yönetici atanması veya yönetici hükmünde görülmesi gereken temsilci atanması KMK. m. 71'de düzenlendiği gibi, genel hüküm olan KMK. m. 34’e de uygundur. Bu yollar kanunda sınırlı olarak sayılmadığından ve aksine düzenleme yapılması mümkün kılındığından, blok ve blok olmayan yapılar ile, ada ve toplu yapı genel kurullarının yönetim yetkisinin kanunda öngörülen temsilciler kurulundan başka bir yapıya bırakılmasının da mümkün olması gerekir. Uygulamada büyük toplu yapılarda yönetim yetkisi genellikle profesyonel yönetim şirketlerine verilmektedir. Kanaatimizce KMK m. 69 ve 73'deki düzenlemeleri, toplu yapı kat malikleri kurulunun mutlaka kendilerini temsil eden bir kurul atamasının gerektiği, ancak temsilcinin malikler arasından olabileceği gibi, dışardan veya profesyonel bir oluşum da olabileceği şeklinde yorumlamak gerekir. Bu noktada KMK. m, 69’da yer alan bu yetki, yönetim planında toplu yapı temsilciler kuruluna verilebilir ifadesindeki "verilebilir" ifadesinin KMK m, 73’de nazara alınarak "verilir" şeklinde anlaşılması gerekir. Kanunda toplu yapı genel kurulu tarafından yönetimin bırakılacağı, temsilcilerin yönetim planında başka türlü tayin edilmemişse blok yapılar her blokta bulunan bağımsız bölüm maliklerince seçilen blok yöneticileri ve blok niteliğinde olmayan yapıların bağımsız bölüm maliklerince seçilen temsilcilerden oluşacağı hükme bağlanmaktadır. Belirtmek gerekir ki, Blok-Ada ve Toplu yapı kat malikleri kurullarının toplanma ve karar yeter sayısı, oy ve alınan kararlar hakkında KMK, m. 28 vd. hükümleri uygulanacaktır. Bu hükümlerde emredici olarak bulunmayan hususlara ilişkin yönetim planına hüküm koymak mümkün olmalıdır. Alınan kararların iptali hakkında da dava açılması mümkündür. Ada temsilciler kurulu veya toplu yapı temsilciler kurulu kararlarının iptali davaları bu kurullarca seçilen yöneticilere karşı açılabilir.
Kanun, toplu yapılarda yönetim yetkisine sahip olan kat maliklerinden oluşan farklı kurullar öngörmüştür (KMK. m, 69/f. I -2-3): aaa) Blok kat malikleri kurulu: Blok kat malikleri kurulu, aynı blok içerisinde yer alan bağımsız bölüm maliklerinden oluşur. Kurul, blok yapılardaki ortak yerlerin yönetilmesi ve kendilerine ait sorunların çözümü ile görevlidir. bbb) Blok olmayan yapılar malikleri kurulu: Eğer toplu yapı kapsamında blok yapı olmayan tek bağımsız bölüm niteliğinde yapılar varsa veya bunlarla blok yapılar birlikte yer alıyorsa, bu durumda kendilerine ait sorunların çözümü için bu nitelikteki bağımsız bölümlerin maliklerinden oluşan bir kat malikleri kurulu daha görevli olacaktır. ccc) Ada kat malikleri kurulu: Toplu yapı birden fazla parsel üzerinde kurulu bulunuyorsa, adada bulunan parsellere ait ortak yerlerin o parsellerde bulunan bağımsız bölümlerin maliklerinin oluşturduğu kurul tarafından yönetileceği öngörülmektedir. Eğer toplu yapı aynı ada ancak birden fazla parselde yapılmışsa, bu organ o zaman zorunlu olup, yapı tek bir parselde yapılmışsa bu organ yönetim organı olarak yer almayacaktır. ddd) Toplu yapı kat malikleri kurulu: Toplu Yapı Kat Malikleri Kurulu, toplu yapı kapsamındaki ortak yer ve tesislerin yönetilmesi için toplu yapı kapsamında bulunan bağımsız bölüm maliklerinden oluşan bir kuruldur. Toplu Yapı Kat Malikleri Kurulu görev ve yetkilerini, yönetim planında oluşturulması öngörülen Toplu Yapı Temsilciler Kurulu’na bırakacaktır. bb) Temsilciler kurulları: Kanunun düzenlemesini açıklarken belirttiğimiz gibi, Kat Mülkiyeti Kanunu m. 69 hükmünden gerek toplu yapı genel kurulunun, gerekse de ada genel kurulunun yönetim planında hüküm bulunmak şartıyla yönetim yetkisini temsilciler kuruluna verebileceği anlaşılmaktadır. Kanunun lafzı eğer yönetim planında bu yetki verilmemişse, temsilciler kurulu oluşturulmasının mümkün olmadığını anlamaya müsait ise de, KMK. m. 73 ile birlikte değerlendirildiğinde, temsilciler kurulunun zorunlu organ olduğunu ve kanundaki hükmün de yönetim planında belirlenmiş temsilcilere bırakılması yönünde olduğunu düşünmekteyiz. Yani bu temsilcinin kim olacağı konusunda yönetim planında düzenleme bulunması gerekecektir. Kanun kurulların oluşumunda yönetim planında başka türlü düzenleme olmadığı takdirde hüküm getirmiş olduğundan, yönetim planında hüküm yoksa temsilci kurullarının kimlerden oluşacağına genel kurulun karar verememesi gerekir. Yönetim planında temsilcilerin kim olacağı konusunda hüküm yoksa KMK. m. 69’daki düzenleme uygulanacaktır. Kanunda blok ve blok olmayan yapıların kat malikleri genel kurulunun yönetim yetkisini temsilcilere vermesi konusunda bir düzenleme yoktur. Konu aşağıda ele alınmaktadır:
Blokların ve blok olmayan yapıların kat malikleri kurulunun yönetim yetkisinin temsilcilere bırakılmasına ilişkin bir hüküm kanunda mevcut değildir. Ancak yönetim planında başka yönde bir hüküm yoksa gerek blokların gerekse de blok yapı niteliğinde olmayan bağımsız bölüm niteliğinde yapıların yönetici tayin hakkı vardır (KMK. 71). Dolayısıyla bloklarda yönetici tayini hakkı olduğu gibi, yönetim yetkisinin temsilciler kuruluna bırakılması da mümkün olmalıdır. Yönetim planında blok kat malikleri kurulunun yönetim yetkisinin yönetici veya temsilciye bırakılmasının yasaklanması da mümkün olmamalıdır. Gerçekten de toplu yapı yönetim planındaki hükümlerle veya blok kat malikleri kurulunun karar alarak yönetici veya temsilci tayin etmek yetkisinin kaldırılması kanuna uygun görünmemektedir. Kat Mülkiyeti Kanunu m. 71/f.2'de toplu yapı yönetici ve denetçilerini, bu temsilciler kurulunun seçmesi karşısında bu organın zorunlu olduğu düşünülmektedir. Yönetim planındaki hüküm, yönetimin seçime imkan bırakmadan belirlenmiş bir yönetici veya temsilciye bırakılmasını öngörebilir. Kat Mülkiyeti Kanunu m. 71'de yer alan "başka düzenleme olmamasından anlaşılması gereken, temsil yetkisi verilecek kişinin, yönetim planında başka türlü belirlenmemiş olması gerekliliğidir. Bu durumda gerek KMK. m.71’deki düzenleme; gerekse KMK, m. 34'teki düzenleme çerçevesinde blok malikleri ya da blok olmayan yapıların malikleri kurulunun da yönetim yetkisini bir yönetici veya yönetici mahiyetinde temsilcilere bırakması mümkün olmalıdır.
Yönetim planında bu konuda bir düzenlemenin yapılmış olması kaydıyla Ada Kat Malikleri Kurulu görev ve yetkilerini Ada Temsilciler Kuruluna bırakabilecektir. Ada Temsilciler Kurulu, her blokta bulunan bağımsız bölüm maliklerince seçilen temsilcilerden oluşur. Ancak kanun koyucu, Ada Temsilciler Kurulu üye sayısını ve nasıl seçileceğini düzenlememiştir. Bu husus yönetim planında toplu yapının özelliği göz önüne alınarak düzenlenecektir (KMK. m. 69/f.2). Yönetim planında başka türlü düzenlenmemişse, ada temsilciler kurulu, blok yapılarda her blokta bulunan bağımsız bölüm maliklerince seçilen blok yöneticileri ve blok niteliğinde olmayan yapıların bağımsız bölüm maliklerince seçilen temsilcilerden oluşur. Yönetici ve temsilcilerin Ada Temsilciler Kurulu’nda yönettikleri ve temsil ettikleri bağımsız bölüm sayısı kadar oy hakkına sahip olacağı hüküm altına alınmıştır. Bu düzenleme emredicidir ve Ada Kat Malikleri Kurulu’nun yönetim hakkının garantiye alınması niteliğindedir.
Kat Mülkiyeti Kanunu m. 69/f.3'te Toplu Yapı Kat Malikleri Kurulu görev ve yetkilerinin, toplu yapı yönetim planında öngörülmüş olmak kaydıyla Toplu Yapı Temsilciler Kuruluna bırakılabileceği hüküm altına alınmaktadır. Bu düzenlemeye göre yönetim planında temsilciler kurulunun nasıl oluşacağı düzenlenebilecektir. Eğer yönetim planında başka türlü düzenlenmemişse, Toplu Yapı Temsilciler Kurulu, blok yapılarda her blokta bulunan bağımsız bölüm maliklerince seçilen blok yöneticileri ve blok niteliğinde olmayan yapıların bağımsız bölüm maliklerince seçilen temsilcilerden oluşur. Toplu yapı temsilciler kurulu üyelerinin sayısı ve nasıl seçileceği toplu yapının özelliği dikkate alınarak yönetim planında belirtilir. Hükümde son olarak Toplu Yapı Temsilciler Kurulu’nda yöneticilerin ve temsilcilerin yönettikleri ve temsil ettikleri bağımsız bölüm sayısı kadar oy hakkına sahip olacakları hüküm altına alınmıştır. Bu düzenleme emredicidir ve Toplu Yapı Kat Malikleri Kurulunun yönetim hakkının garantiye alınması niteliğindedir.
Toplu yapılarda, kanunen çeşitli yönetici ve denetçiler öngörülmektedir. Toplu yapılarda yönetici ve denetçi zorunlu organ haline getirilmiştir. Gerçekten de kanun hükmünde yönetim planında "başka türlü düzenlenmedikçe" ifadesi, yönetici veya denetçi atanmasına ilişkin değil, atanma şekline ilişkin olarak anlamlandırılmak gerekir. aaa) Blok yöneticisi ve denetçisi: Blok Kat Malikleri Kurulu, blok için bir blok yöneticisi ve bir blok denetçisi atar. Blok yöneticisi ve denetçisi, eğer yönetim planında başka hüküm yoksa o blokta yer alan kat maliklerinin sayı ve arsa payı çoğunluğu ile seçilir. bbb) Blok niteliğinde olmayan yapılar yönetici ve denetçisi: Blok niteliğinde olmayan bağımsız bölümden oluşan yapıların kat malikleri, kendilerine özgülenen ortak yer ve tesisler için yönetici ve denetçi seçerler. Yönetici ve denetçi seçiminde, sayı ve arsa payı çoğunluğu aranır. ccc) Ada yöneticisi veya denetçisi: Kat Mülkiyeti Kanunu m. 69’da Adada yer alan toplu yapılar bakımından Ada Malikleri Genel Kurulu ve Temsilciler Kurulu ön görülmesine rağmen, KMK. m. 71'de yönetici ve denetçiye yer verilmemiştir. Ancak Ada kat malikleri genel kurulunun KMK. m. 34 ve m. 41’de de nazara alınmak suretiyle böyle bir yetkisinin olduğu kabul edilmelidir. ddd) Toplu yapı yönetici ve denetçisi: Toplu Yapı Temsilciler Kurulu, ortak yapı kapsamındaki bütün ortak yer ve tesisler için yönetici ve denetçi atar. Toplu yapı yönetici ve denetçisi, Toplu Yapı Temsilciler Kuruluna katılan yönetici ve temsilcilerinin yönettikleri ve temsil ettikleri bağımsız bölüm sayısının salt çoğunluğunun oyu ile seçilir. KMK. m. 71/f.2'ye, sanki yönetici ve denetçinin sadece Toplu Yapı Temsilciler Kurulu’nca seçilebileceği gibi bir anlam vermek mümkün ise de, eğer Toplu Yapı Kat Malikleri Genel Kurulunca Toplu Yapı Temsilciler Kuruluna yetki verilmemişse, yönetici ve denetçinin Toplu Yapı Kat Malikleri kurulunun salt çoğunluğu ile seçilmesi uygundur. 3. Toplu Yapılarda Ortak Giderlere Katılma: Toplu yapılarda ortak giderlere katılma borcu KMK. m. 72’de ayrıca düzenlenmiştir. Toplu Yapı kapsamındaki belli bir yapıya veya belirli yapıların ortak kullanım ve yararlanmasına özgülenmiş ortak yer ve tesislere ilişkin ortak giderler, ilgili yapılardaki kat malikleri tarafından ödenir. Toplu yapı kapsamındaki bütün bağımsız bölümlerin ortak kullanım ve yararlanmasına özgülenmiş ortak yerlerin giderleri bütün kat malikleri tarafından karşılanır. Birden fazla parsel üzerinde kurulmuş bulunan toplu yapılarda arsa payı üzerinden ödenmesi gerekli ortak giderlerde, muhtelif parsellerdeki kat malikleri arasında paylaşım hakkında bir hüküm getirilmiş değildir. Bu durumda kanun gereği çeşitli parsellerdeki farklı arsa payı oranları için ortak bir payda bulunarak, münferit parseldeki arsa payı oranlanmak suretiyle ortak giderlere katılma payı belirlenmek gerekir. Ancak çeşitli parsellerdeki bağımsız bölüm adetleri farklı olacağından ortak giderleri yasal paylaşma şekli adaletsizliklere yol açabilir. Bu yüzden toplu yapılarda yönetim planında genel giderlere katılmanın özel olarak düzenlenmesi, örnek olarak bağımsız bölümün fiili kullanım alanının m2’sine göre belirlenmesi uygun olacaktır. Kat malikleri, toplu yapı kapsamındaki ortak yer ve tesis üzerinde kullanma hakkından vazgeçerek veya bunların başka bir parselde bulunduğunu veya bağımsız bölümlerin veya kendilerinin durumu dolayısıyla bunlardan faydalanmaya lüzum ve ihtiyaç bulunmadığını ileri sürerek toplu yapı ortak gider katılma payını ödemekten kaçınamazlar.
İmar Kanunu hükümlerine göre, çeşitli parsellerin birleştirilmesi halinde, ortaklaştırılan taşınmazlar arasında kat mülkiyetine tâbi bir taşınmaz varsa, ortaklığın giderilmesi KMK. m. 54’e göre iki şekilde olabilir. 9.11.1985'ten önce 6785 sayılı İmar Kanununun 46. maddesi, bu tarihten sonra ise 3194 sayılı İmar Kanununun 16. maddesi gereğince ortaklığın giderilmesi hususunda bütün malikler anlaştıkları takdirde, ortaklığın giderilmesi bu sözleşme hükümlerine göre yapılır. Malikler arasında bir anlaşmaya varılamazsa, paydaşlardan her biri taşınmazın bulunduğu yerin sulh mahkemesinde ortaklığın giderilmesi (şuyuun izalesi) davası açabilir. Bu halde sulh hâkimi her taşınmazın ortaklaştırmadan önceki gerçek değerini ayrı ayrı takdir eder ve bunlara Türkiye İstatistik Kurumunca yayınlanan değeri en fazla olan taşınmaz malikine veya birden fazla ise maliklerine, değeri düşük olan öteki taşınmazların bu değerle satın alınmasını teklife karar verir. Bu teklif kabul edilip bedel ödenince ortaklık giderilmiş olur. Kesinleşen sulh mahkemesinin kararının tebliğinden başlayarak bir ay içinde bedel ödenmez veya altı ay içinde banka teminat mektubu veya ayni teminat gösterilmezse, taşınmazların tümü, imar durumuna göre mümkünse kat mülkiyeti korunarak ve diğer taşınmazlar buna ilhak edilerek, eğer bu mümkün değilse kat mülkiyeti kaldırılarak, açık arttırma ile satılır. Satış bedeli mahkemece her taşınmaza takdir edilen değerleri arasındaki orana göre, malikler arasında paylaştırılır. XIII. KAT MÜLKİYETİ KANUNUNUN ELEŞTİRİLMESİ Kat Mülkiyeti Kanunu, bu mülkiyet düzenini, Medeni Kanunun bazı prensiplerini çiğneyerek kurmuştur. Hâlbuki hemen hemen aynı zamanda hazırlanan İsviçre Kanununda, kat mülkiyeti, Medeni Kanunun paylı mülkiyet düzenine uyarlanmıştır. Kat Mülkiyeti Kanununun, katlan (bağımsız bölümleri) bağımsız mülkiyet konusu sayması ve kütükte bunlara sayfa açılmasını esas alması nazari bakımdan aksak olduğu gibi pratik bakımdan da sakınca taşımaktadır. Binanın ana duvarlarının paylı mülkiyete tâbi olduğu kabul edildiğine göre kat diye bağımsız mülkiyet konusu olabilecek bir mal kalmaz. Gerçekten, ana duvarlar paylı mülkiyete tâbi olunca, kat adı altında bağımsız mülkiyet konusu olarak kalan şey, o katın işgal ettiği hava boşluğundan başka bir şey değildir. Hava tabakası üzerinde ise gerçek anlamıyla bir mülkiyet söz konusu olamayacağına göre, nazari bakımdan mülkiyet konusu olarak kattan söz edilmesi doğru olmaz. Nihayet, bir yapma borcunun irtifak olarak nitelendirilmesi de irtifak kavramı ile bağdaşmamaktadır. Pratik sakınca ise, mevcut olmayan bir bağımsız bölüme sayfa açılması ihtimali ve bu halde Devletin sorumluluğunun doğması, bir bağımsız bölümün yıkılmış olması ve bu durumun kütükte gösterilmemesi halinde iyi niyetli üçüncü kişilerin zarara uğramalarına sebep olması ve bağımsız bölüm belirli bir süre içinde yeniden inşa edilmediği takdirde bütün kat mülkiyetlerinin sona ermesinin imkan dâhilinde olmasıdır. Öte yandan ortak masraflara katılma ve bu hususta avans ödenmesi konularında uygulamada karşılaşılan güçlükler de çeşitli eleştirilere konu teşkil etmektedir. XIV. DEVRE MÜLK HAKKI
Ülkemizde, özellikle tatil bölgelerindeki sitelerde bağımsız binalardan veya binalardaki bağımsız bölümlerden birden çok malikin belirli devrelerde yararlanmasını öngören sözleşmeler son zamanlarda artış göstermiştir. Paylı mülkiyete tâbi bu taşınmazdan paydaşların yararlanmasını zamana göre düzenleme sözleşmesi niteliğindeki bu sözleşmelerin cüz’i halefleri bağlamasının Medeni Kanunun hükümlerine göre mümkün olmaması önemli bir sorun teşkil ediyordu. Devre Mülk Hakkı adı verilen sistemi belirli bir esasa dayandırmak ve sistemin işleyişini düzenlemek üzere 10.6.1985 tarihli ve 3227 sayılı Kanunla, Kat Mülkiyeti Kanununda değişiklik yapılmış ve bu kanuna 57-65. maddeler eklenmiştir. Kanun koyucunun soruna eğilmesi ne derece isabetli ise, konunun düzenlenmesi için Kat Mülkiyeti Kanununa hüküm konulması da o derece isabetsizdir. Zira, devre mülk, kat mülkiyetine dayanan bir sistem değildir. Bağımsız binalar da devre mülke konu olmaktadır. Bu nedenle konuyu ayrı bir kanunda düzenlemek uygun olurdu. Buna rağmen, devre mülk hakkı, Kat Mülkiyeti Kanununda düzenlendiği için biz de açıklamamıza kat mülkiyeti bahsinde yer verdik.
KMK. m. 57’deki hükme göre, devre mülk hakkı, “mesken olarak kullanılmaya elverişli bir yapı veya bağımsız bölümün ortak maliklerinden her biri lehine bu yapı veya bağımsız bölümden yılın belli dönemlerinde istifade hakkı sağlayan müşterek mülkiyet payına bağlı bir irtifak hakkıdır. Maddede “ortak malikler” deyimi ile kastedilen, “paydaşlaradır. Kanunda bir irtifak'tan söz edilmesine rağmen gerçekte, paylı mülkiyete tâbi bir taşınmazdan paydaşların mesken olarak yararlanmalarının zamana göre düzenlenmesi söz konusudur. İrtifak hakkından söz edilmesi gereksizdir ve yanıltıcıdır. Esasen aşağıda görüleceği üzere tapuda yapılacak işlemler de irtifak kurma ile değil, paylı maldan yararlanmayı sağlayan sözleşmeyi tapu kütüğünde belirtmekle ilgilidir. 3227 sayılı Kanunu hazırlayanların kavramlara yeter derecede önem vermedikleri anlaşılmaktadır.
Devre mülk hakkının kurulması aşağıdaki şartların gerçekleşmesine bağlıdır.
Fakat, devre mülk hakkı kurulurken bu şartın mevcut olup olmadığı hususunda bir inceleme öngörülmüş değildir. Sadece tarafların beyanı ile yetinileceği sonucuna varılabilir. Mesken olarak kullanılmaya elverişli taşınmaz, bağımsız bir bina olabileceği gibi, kat mülkiyeti veya kat irtifakı kurulmuş bir bağımsız bölüm de olabilir. Şayet bağımsız bölüm söz konusu ise, yönetim plânında bağımsız bölümün mesken olarak kullanılacağı belirtilmiş olmalıdır. Böyle bir bağımsız bölümde devre mülk hakkı kurulması, aksi yönetim plânında belirtilmiş olmadıkça diğer bağımsız bölüm maliklerinin rızasına bağlı değildir.
Bu husus ya başlangıçta paylı olarak kazanımda bulunmak veya da malikin sonradan diğerlerine pay devretmesi suretiyle sağlanır. Şayet devre mülk hakkına bağımsız bölüm tâbi olacaksa esasen ana taşınmaz üzerinde mevcut bulunan paylı mülkiyette, bağımsız bölüme tahsis edilen arsa payı üzerinde ikinci bir paylı mülkiyet söz konusudur, örnek olarak 24 daireli kat mülkiyetine tâbi bir binada 1/24 oranında arsa payı tahsis edilmiş bir bağımsız bölüm eşit paylarla altı kişiye birlikte aitse her biri bu bağımsız bölümde 1/6 pay sahibidir. Bu pay durumu ana taşınmaza göre değil, bağımsız bölüme göre belirlenir ve kat mülkiyeti kütüğünün bağımsız bölüme ait sayfasına tescil edilir. Devre mülk hakkı kurulurken her devre mülk hakkı sahibine özgülenen devre sayısı ve süreleri, bunların paylı mülkiyetteki paylaşma oranlarının eşit olması sağlanacak şekilde ayarlanacaktır. Fakat aksinin devre mülk kurulmasına ilişkin resmi senette kararlaştırılması mümkündür.
Kanun koyucu devre mülk sözleşmesinin asgari unsurlarını belirlemiştir. Bu resmi senette her bir hak sahibine ait birlikte mülkiyet payı ve bu paya bağlanan (tanınan) taşınmazdan yararlanma devreleri ve süreleri belirtilmelidir. Bir devre mülk hakkına tanınan yararlanma süresinin on beş günden az olmaması gerekmektedir. Aksi halde tapu memuru devre mülk hakkını kurmaktan kaçınmalıdır. Bu yasağa rağmen on beş günden az bir yararlanma süresi tanınan bir devre mülk hakkı kurulmuşsa bu işlem geçersizdir. Düzenlenecek resmi senede, paydaşların dönem süreleri, devir ve teslimi, yararlanma şekil ve usulleri, yöneticilerin seçimi ile hak ve sorumlulukları, büyük onarım için ayrılacak dönem, bakım masrafları gibi hususları belirten bir devre mülk sözleşmesi eklenecektir. Bu sözleşme bütün hak sahipleri tarafından imzalanacaktır. Kanun, devre mülk hakkının bir irtifak olduğundan söz etmişse de bu irtifakın tescili öngörülmemiş, gerçekte paylı mülkiyetten yararlanmanın zaman itibarıyla düzenlenmesinin söz konusu olduğu dikkate alınarak, devre mülk kurulmasına ilişkin resmi senedin ve buna ekli devre mülk sözleşmesinin, devre mülk hakkına konu bağımsız yapının veya bağımsız bölümün tapudaki sayfasının beyanlar sütununda gösterilmesi kabul edilmiştir. Kanun devre mülk hakkını bağımsız bölümün bulunduğu ana taşınmaza ait kütük sayfasında göstermekten söz ediyorsa da bu husus anlamsızdır. Zira kat mülkiyetine tâbi ana taşınmazlarda, kütük sayfası işlemlere kapalıdır. 3227 sayılı Kanunu hazırlayanlar bu hususa dikkat etmemişlerdir. Devre mülk hakkı, hak sahibine birlikte mülkiyet payı için verilecek tapu senedinde de belirtilecektir. Kanun koyucu tapu kütüğünde beyanlar sütununa yapılacak kayıtla, devre mülk kurulduğu hususu ile kurulan devre mülkün tâbi olacağı esasların kamuya açıklığa kavuşturulmasını istemiştir. Böylece cüz’i halefleri de bağlayacağı düşünülen sözleşmenin varlığım her ilgili öğrenme imkânına sahip olacaktır. Fakat bu husus kanunda yeter derecede açıklanmamıştır. Bu hususta, devre mülk sisteminde devre mülk sözleşmesine ilişkin fonksiyonu kat mülkiyeti rejiminde yerine getiren yönetim plânı bakımından KMK. m. 28'de yer alan esas, burada da kıyasen uygulanmak gerekir. Kat Mülkiyeti Kanunu m. 65'in bu imkânı verdiği kabul edilebilir. 4) Devre mülk hakkının hükümleri: a) Genel olarak: Devre mülk hakkının tâbi olacağı hükümler esas itibarıyla devre mülk sözleşmesine göre belirlenir. Şüphesiz ki sözleşmenin geçerli olması, kanunların emredici hükümlerine aykırı olmamasına bağlıdır. Devre mülk sözleşmesinde hüküm bulunmayan konularda Kat Mülkiyeti Kanununun devre mülk hakkına ilişkin hükümleri doğrudan doğruya, diğer hükümleri ancak kıyasen uygulanacaktır. Çünkü devre mülk hakkı bire bir kat mülkiyeti ilişkisi olmayıp, sözleşme ile kullanmanın düzenlenmesi esasına dayandığından, sözleşme ile düzenlenmiş hususlarda Kat Mülkiyeti Kanunu uygulanamaz. Dolayısıyla sözleşme ile Kat Mülkiyeti Kanununa uygun olmayan düzenlemelerin getirilmesi mümkündür. Özellikle devre mülk sözleşmesinde kanun tarafından düzenlenmesi istenen hususlarda Kat Mülkiyeti Kanunu hükümlerinden bağımsız olarak düzenleme yapmak imkanı vardır. Bu sözleşme açısından kanundaki devre mülk hakkına ilişkin emredici düzenlemeler dışında Kat Mülkiyeti Kanunundan doğan bir sınırlama olmamalıdır. Kat Mülkiyeti Kanununun hükümlerinin kıyasen dahi uygulanması ilişkinin niteliğine uymamakta ise, devre mülk sözleşmesinde boşluk bulunduğu kabul edilerek boşluk tamamlama yoluna gidilebilir. Bu hususu düzenleyen KMK. m. 65 aşağıdaki hükmü getirmektedir: “Devre mülk hakkı sahiplerinin hak ve borçlan, yetki ve sorumluluklarının tespit ve uyuşmazlıkların çözümlenmesinde bu Kanunda, sözleşmede veya yönetim planında hüküm bulunmayan hallerde Türk Medeni Kanunu ve ilgili diğer kanun hükümleri uygulanır”. Her ne kadar KMK m. 65’te sözleşmeden önce uygulanacağı belirtilen sırada “bu kanun” ifadesi Kat Mülkiyeti Kanununu ifade etmekte ise de kastedilenin sadece Kat Mülkiyeti Kanunundaki devre mülkle ilgili emredici hükümler olması gerekir. Çünkü aksi halde yukarıda belirtildiği gibi Kanunun 61. maddesinde sözleşmenin asgari içeriğinin belirlenmesinin ve bu konuda düzenleme getirilme olanağının verilmesinin fazla bir anlamı olmayacaktır. Bu durumda devre mülk ilişkisinin tâbi olacağı hükümler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Bu bağlamda devre mülk sözleşmesi ile devre mülk hakkı sahiplerinin kendi devrelerinde mesken olarak yararlanırken herhangi bir onarım, değişiklik yapamayacağı sözleşme ile geçerli olarak düzenlenebilir ve bu tür işlemleri yapma yetkisi yönetime devredilebilir. Devre mülk konusu bir bağımsız bölüm ise, bu bağımsız bölümün tâbi bulunduğu kat mülkiyeti düzenine ve yönetim plânına devre mülk hakkı sahipleri de uymak zorundadırlar. Nihayet sözleşmede ve Kat Mülkiyeti Kanununda uygulanacak hüküm bulunmaması halinde Medeni Kanunun ve diğer kanunların hükümlerine başvurulacaktır. Devre mülk konusu taşınmaz veya bağımsız bölüm üzerindeki sınırlı ayni haklar, bunun üzerindeki devre mülk haklarını da sınırlar.
aa - Her devre mülk hakkı sahibi, bu hakka tâbi taşımazdan, kendi payına tahsis edilen dönemlerde mesken olarak yararlanır. bb - Her devre mülk hakkı sahibi, kendi payını devir suretiyle bu paya özgülenen yararlanma hakkını devredebilir. Bu hak mirasçılara da geçer. Devre mülk hakkının bağlı olduğu payın satışında diğer paydaşların yasal ön alım hakkı bulunup bulunmadığı belirtilmemiştir. Paylı mülkiyet payı rehnedilebilir ve borç ödenmeyince pay icra yolu ile satılınca bu paya özgülenen yararlanma hakkı da alıcıya geçer. Diğer sınırlı ayni hakların kurulması, devre mülk hakkının niteliği ile bağdaşmasına bağlıdır. Örnek olarak pay üzerinde kurulacak intifa hakkı, intifa hakkı sahibine bu paya ayrılan dönemlerde taşınmazdan yararlanma hakkını sağlayacaktır.
aa - Her paydaş, devre mülk sözleşmesi hükümlerine ve şayet bağımsız bölüm söz konusu ise, bağımsız bölümün tâbi olduğu kat mülkiyetinin hükümlerine uymakla ve özellikle masraf paylarım ve gerekli avansları ödemekle yükümlüdür. bb - Her devre mülk hakkı sahibi kendi payına ayrılan devre sonunda, taşınmazı devre mülk sözleşmesi hükümleri uyarınca boşaltmaya ve sonraki dönemden yararlanacak olanın yararlanmasına bırakmaya mecburdur. Her ne kadar kanun, yeni hak sahibine teslim mecburiyetinden söz ediyorsa da, kastedilen teslim değil, sonraki hak sahibinin yararlanmasına açık olacak şekilde taşınmazı boşaltmaktır. Devre mülk sahibi, kendi payına tahsis edilen devrenin sonunda bu yükümlülüğünü yerine getirmezse, sonraki devreden yararlanacak devre mülk hakkı sahibi veya yönetici, mahallin en büyük mülki amirine başvurarak, taşınmazın boşalttırılmasını talep edebilir. Talebe tapu kaydı ve sözleşme eklenir. Bu talep üzerine mülki amir vereceği emirle, başka bir işleme ve tebligata lüzum kalmadan taşınmazın derhal zabıta tarafından boşaltılmasını sağlar. İdare ve yargı organına başvuru, bu boşaltma işlemini durdurmaz. Fakat bu boşaltma işlemi, hak sahipliğini belirlemez. İlgililer, haklarını aramak üzere yargı yoluna başvurabilirler.
Devre mülk hakkına konu yer ister bağımsız bina olsun, ister bir bağımsız bölüm olsun, devre mülk sahipleri arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi, taşınmazın bakım ve tamiri gibi hususlar bir ortak yönetimi gerektirir. Bunun için devre mülk hakkı sahipleri, kendi aralarından veya dışarıdan bir gerçek veya tüzel kişiyi yönetici olarak atayacaklardır. Bu hususta uyulacak kurallar devre mülk sözleşmesinde belirtilecektir. Kanun koyucu yönetim şeklini tamamen sözleşme ile belirlenen bir usul olarak tercih etmiş ve kat mülkiyetinde olduğu gibi belli usullerle toplanan ve çalışan yönetime ilişkin karar almaya yetkili bir kurul öngörmemiştir. Sadece devre mülk sistemini yönetecek bir yönetici tayinini öngörmektedir. Çok kere tatil sitesini inşa eden şirket yönetici olarak atanır. Şirket bu görevi temsil yetkisi vereceği gerçek kişiler vasıtasıyla yürütür ve bu kişilerin fiillerinden sorumlu olur. Şayet devre mülk hakkı kat mülkiyetine tâbi bir bağımsız bölüm üzerinde ise, bu bağımsız bölümün tâbi olduğu kat mülkiyeti bakımından atanmış yöneticiye devre mülk ilişkisinde de yöneticilik tanınabilir. Kat mülkiyetine tâbi bağımsız bölümlerde devre mülk hakkı kurulmuş ve başka bir yönetici atanmış ise, devre mülk yöneticisi, kat malikleri kurulunda, devre mülk sahiplerini birlikte sahip oldukları bağımsız bölümün kat maliki olmaları bakımından da temsil eder. Kanunun bu hükmü ile, kat malikleri kurulunda devre mülk sahiplerini mutlaka yöneticinin temsil etmesini zorunlu kıldığım kabul etmek için bir sebep yoktur. Devre mülk hakkı sahiplerinin, bağımsız bölümleri için kat malikleri kuruluna temsilci olarak içlerinden birini veya bir üçüncü kişiyi gönderememeleri için bir sebep bulunmamaktadır. Devre mülk hakkı sahipleri yönetici atayamazlarsa, sözleşmede başka bir düzenleme yok ise yönetici ataması için sulh hakimine başvurulabilir. 6) Devre mülk hakkının sona ermesi: Kanun devre mülk hakkının ne zaman sona ereceğini düzenlememiştir. Devre mülk hakkı sahiplerinin anlaşarak devre mülk ilişkisini sona erdirmeleri mümkündür. Resmi şekilde düzenlenecek anlaşma ile devre mülk ilişkisi sona erdirilir ve beyanlar hanesindeki kayıt da terkin edilir. Devre mülk hakkı, devre mülke konu olan binanın veya bağımsız bölümün yok olması (yıkılması, tamamen yanması) ile de sona erer. Paydaşların binayı veya bağımsız bölümü yeniden inşa etme yükümlülüğü yoktur. Taşınmazın kamulaştırılması da devre mülk haklarını sona erdirir. Sözleşmenin tek taraflı feshedilmesi de devre mülk hakkını sona erdirir. Devre mülk haklarının, bir tek kişide toplanması, devre mülk haklarını kendiliğinden sona erdirmez. Fakat söz konusu kişi, tapu memurluğuna başvurarak devre mülk hakkının sona erdirilmesini isteyebilir. Buna karşılık, devre mülk hakkı sahiplerinin ortaklığın giderilmesini (paylaşmayı) talep etmek suretiyle paylı mülkiyeti ve sonuçta devre mülk haklarım sona erdirebilme hakları yoktur. Fakat bunun aksi devre mülk sözleşmesinde öngörülebilir. Eğer sözleşmede böyle bir kayıt varsa, ortaklığın giderilmesi (paylaşma) talebi üzerine devre mülke tâbi bina veya bağımsız bölüm satılınca devre mülk hakları da sona erer. Üçüncü Bölüm TAŞINIR MÜLKİYETİ Medeni Kanunumuz, taşınmaz mülkiyetini takiben üçüncü bölümde taşınır mülkiyetini düzenlemiştir. Fakat taşınmaz mülkiyetinden farklı olarak, Kanun taşınır mülkiyetinin sadece konusuna, kazanılmasına ve kaybına ilişkin kurallar koymuş, bu mülkiyetin kapsam ve kısıtlamalarına hiçbir hüküm ayırmamıştır. Bu davranışın sebebini anlamak zor değildir. Zira, taşınır mülkiyetinin kapsamı, konusunu oluşturan taşınır mal ve bu malın MK. m. 684’e göre bütünleyici parçasını oluşturan şeyler ile sınırlıdır. Bu hususta başka kural şevkini gerektirecek bir sebep yoktur. Taşınır mülkiyetinin kanundan doğan kısıtlamaları ise, kamu hukukuna dayananlar (Bu bağlamda, Ateşli Silâhlar ve Bıçaklar Hakkında K.; Denizde Zapt ve Müsadere K.; Uyuşturucu Maddelerle İlgili Kanunlar; Karayolları Trafik K.) bir tarafa bırakılırsa, Medeni Hukuk bakımından, hakkın kötüye kullanılması gibi, her türlü hakkı kapsayan bir kısıtlamadan ibarettir. Malikin bir intifa veya rehin hakkı kurması gibi arzusu ile meydana getirdiği sınırlamalar ise, kendi konularında incelenir. Biz burada, Medeni Kanunun sistematiğine uyarak, sırasıyla taşınır mülkiyetinin konusunu, kazanılmasını ve kaybını inceleyeceğiz.
Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|