A. A. Yusupxodjayev, M. S. Saidova

2.15-rasm. Qurilmaning dispersiyon eg’ri chizig’i
Shundan so'ng namunaviy spektrdagi chiziqlar maxsus jadvallar yordamida aniqlanadi, unda barcha spektrli chiziqlar ma'lum elementlarga (ularning sonini, rangi, to'lqin bo'yi, ionlash potensiali, EI) ko'rsatiladi. 2.4-jadval

Элемент	Element ioniza-siyasi Ionizatsiya potensiali	To'lqin uzunligi, нм	Xarakterli chiziqlar
А1	5.98	624.3	To'q rang
(uchqun darajasi)		623.2	Uchqun vaqti
		484.2	Moviy
		466.3	Yorqin rangli
		559.3	Sariq rangli

Agar spektral chiziqlar uch yoki to'rtta aniqlansa, element namunada mavjuddir.

Elementlarni tahlil qilishda, har bir yani atom-emission, atom-absorbsion va atom-flurossent spektr tahlillarida nur o’tish chiziqlari (2.16-rasm) xar xil ko’rinishdan iborat.
atom-emission atom-absorbsion atom-flurossent

2.16-rasm. Nur o’tish chiziqlari
Atom-absorbsion va atom-emission spektroskopiyada elektronlarning o’tish sxemasi.
Atom-absorbsion Atom-emission

To’liq ionlashgan To’liq ionlashgan
spektrlar spektrlar


2.17-rasm. Diafragma
AEA ning fotosurat versiyasida temirning mos yozuvlar spektri o'rganilayotgan spektrning yuqorisida yoki undan past bo'lgan maxsus diafragma orqali suratga olinadi (2.17-rasm).
Noma'lum chiziqning to'lqin uzunligi Lx ni aniqlash uchun, taqqoslaganda spektrda o'tkir chiziqlar va X₂ tanlanadilar, tahlil qilinadigan liniya ular orasida.
Namunada aniqlangan qiymatiga ko'ra, ma'lum bir spektral chiziq spektral chiziqlar jadvallari yordamida bir yoki bir nechta elementga tegishli (masalan, Seidel A.N. va boshq., "Spektral chiziqlar jadvali").
λ_x= λ₂ – ( λ₁-λ₂)_{ }
Vodorodning uzunligini, hozirgi zamonning to'lqin uzunligini aniqlash sxemasi:

2.18-rasm. Vodorodning uzunligini, hozirgi zamonning to'lqin uzunligini aniqlash sxemasi: a - temirning spektri; atrofida yotish λ x, bundan b - spektr namunasi.
a - temirning spektri; atrofida yotish λx. Bundan b - spektr namunasi.
Ushbu ro'yxat quyidagilarni o'z ichiga olmaydi:
a) berilgan ma'lumotlarga ta'sir etolmagan yo'nalishlar;
b) murakkab spektrli elementlarning past intensivligi (ya'ni, ikkilik, uch va hokazo);
c) ushbu moddada mavjud bo'ladigan elementlarning satrlari.
Spektroelektor yordamida identifikatsiyalash temirning mos yozuvlar spektrini birlashtirish orqali amalga oshiriladi, bu keyingi o'rganilayotgan spektrli elementlarni o'rganib chiqdi va ular spektrlarning satrlari tasodifiyligini qayd etdilar. Elementning so'nggi sathining spektrda aniqlanmaganligi ushbu elementning boshqa qatorlari yo'qligiga kafolat beradi. Biroq, har qanday elementning so'nggi sathiga xos bo'lgan X bilan chiziqning mavjudligi bu chiziq ushbu elementga tegishli degani emas. Bu spektral chiziqlarni kiritish natijasi bo'lishi mumkin. Shuning uchun, oxirgi identifikator barcha "shubhali" elementlarning oxirgi satrlarini tekshirish orqali amalga oshiriladi.
10-5% ga (Na, B, Bi va boshqalar) 10-2% (Hg, Os, va boshqalar) ni aniqlash chegarasi mavjud bo'lgan 80 dan ortiq element sifatli EEA tomonidan aniqlanadi. Kam farq etish limiti tasodifiy kontaminatsiya natijasida namunaga tushgan elementlarni qayta kashf etishga olib kelishi mumkin.
Sifatli AEA aslida yarim miqdoriy tahlil bo'lib, spektrdagi elementlarning sathi yoki yo'qligi ularning namunadagi konsentratsiyasi bilan bog'liq. Yarim-miqdoriy aniqlashda taqqoslash usuli va yo'qotish liniyasi usuli qo'llaniladi. Taqqoslash usuli yordamida ingl. Tadqiqotlar chiziqning intensivligi taqqoslash liniyasi zichligi bilan taqqoslanadi, ikkinchisi odatda qotishmalarning asosiy tarkibiy qismi sifatida tanlanadi. Masalan, polietilen Ni ni aniqlash uchun Ni 471.44 nm va Fe 471.03 nm (mos yozuvlar yo'nalish) yo'nalishlarini ishlatiladi. Na tarkibida 1,5% bo'lsa, har ikki yo'nalishdagi zichlik teng bo'lganda, Na tarkibida> 1,5% bo'lganda, Ni chizig'ining zichligi > Fe zo'riqishi va Na tarkibida <1.5% bo'lsa,- aksincha.
Chiziqni yo'qotish usuli, elementning spektridagi satrlar soni uning namunadagi kontsentratsiyasiga bog'liq bo'lishiga asoslanadi.
2.4-jadval

Qotishmada Sn miqdori,%	Kuzatilgan chiziqlar soni
0,10	5
0,01	3
0,003	2
0,001	1

Spektrdagi elementlarning muayyan miqdordagi chiziqlari mavjudligini aniqlab, uning kontsentratsiyasini taxmin qilish mumkin.

Ikkita spektral chiziqlar, ulardan biri aniq bir elementga, ikkinchisi esa Cx ning ma'lum bir kontsentratsiyasida bir xil zichlikdagi asosiy komponentga homolog hisoblanadi.
Homolog juftning chiziqlari bir qator talablarni qondirishi kerak:
a) ularning nisbiy intensivligi ogohlantiruvchi sharoitga bog'liq bo'lmasligi kerak;
b) ular bir-biriga iloji boricha yaqin bo'lishi kerak;
c) yonidagi boshqa yo'nalishlarning mavjudligi (ayniqsa nisbatan yuqori intensivlik yoki assimmetrik joylashuv bilan) talab qilinmaydi;
d) ularning profillari xuddi shunday bo'lishi kerak (chunki o'tkir va tarqoq liniyalarning intensivligi tengligini belgilash mumkin emas).
Ushbu usulning qiymati mutlaq, ya'ni standartlarni talab qilmasligi mumkin. Bugungi kunga kelib homolog juft juftlarga katta tajriba materiallari yig'ildi.
Yarim-miqdoriy tahlil 20-30 foiz nisbiy xato bilan tavsiflanadi va asosan qotishmalarni o'rganish uchun (blankalarni, qismlarni va boshqalarni saralash) qo'llaniladi.