A. A. Yusupxodjayev, M. S. Saidova

Konduktrometrik titrlash.
Tahlil qilish amaliyotida konduktometrik titrlash usuli keng tarqalgan. Bu usul eritmaning elektr o’tkazuvchanligi sezilarli o’zgaradigan yoki ekvivalentlik no’qtasidan keyin keskin o’zgaradigan (ko’pincha ortadigan) kimyoviy reaksiyalardan (kislota) Ba²⁺ ionlarini SO₄^2- ionlari bilan biriktirishga misol qilib, reaksiya davomida elektr o'tkazuvchanlik qanday o'zgarganini ko'rib chiqaylik:
BaCl₂ + Na₂SO₄ -BaSO₄ + 2NaCl
yoki
Ba²⁺ + 2Cl^- + 2Na⁺ + SO₄^2- = BaSO₄ + 2Na⁺+ 2Cl^-
Agar konsentrlangan Na₂SO₄ eritmasi BaCl₂ eritmasiga qo'shilsa, Cl^- - ion eritmadagi o'zgarishsiz qoladi; BaSO₄ ni tashkil etuvchi eritma, sezilarli darajada ion hosil qilmaydi va elektr o'tkazmaydi. Natijada, eritmada Na₂SO₄ qo'shilishi natijasida Ba²⁺ ioni (V = 55) Na⁺ ioni bilan almashtiriladi (V= 43,5). Eritmaning o'tkazuvchanligi pasayadi, chunki harakatlanuvchi ionning o'rnini yanada kamroq harakatlantiradi va eritmaning umumiy hajmi ortadi. Elektr o'tkazuvchanligidagi bu kamayish, aniqrog'i, eritmadagi bariy ionlarining barcha eritmasigacha paydo bo'ladi (2.50-rasm). Shundan so'ng Na₂S0₄ qo'shilishi eritmaning elektr o'tkazuvchanligini sezilarli darajada ko'paytiradi, chunki eritmadagi elektrolitlar konsentratsiyasi ortadi. Tizimda bir grafikni qurish orqali ma'lum elektr o'tkazuvchanligi – Na₂S0₄ eritmasining hajmi xarakterli egri Σ ga erishamiz (3-rasm).
Chiqish nuqtasi titrlashning ekvivalent nuqtasidir. Ekvivalent nuqta va ishning titrini bilish Na₂SO₄ eritmasining tarkibini BaCl ning eritmasida osonlik bilan hisoblash mumkin.
Ushbu turdagi egri chiziqlar barcha hollarda olinadi, ko'proq harakatchan ion o'rnini kamroq harakatlanadigan ionlar oladi. Masalan, kuchli neytrallashda kislotalar bilan kuchli asoslar ta’sirlashganda juda harakatchan H + ionlari o’rnini -kamroq harakatchan metall ioni egallaydi.
Elektr o’tkazuvchanlik bevosita o’lchash laboratoriyalarida distillangan suvning nozik kimyo deb ataluvchi sanoat va farmatsevtika korxonalarida issiqlik texnikasida eng samarali usuldir.
Konduktometrik datchiklar kimyo to’qimachilik, oziq ovqat sanoatlarining bazi tarmoqlarida gidrometallurgiyada ishlab chiqarishni avtomatlashtirilgan usulda nazorat qilishda muvaffaqiyat bilan qo’llaniladi. Po’lat va metallar tarkibidagi uglerodning oz miqdorini aniqlashning konduktometrik usuli ishlab chiqilgan usul namunani kislorod oqimida yondirish SO₂ ni va (OH)₂ eritmasiga yuttirish va eritmaning elektr o’tkazuvchanligini aniqlashdan iborat.
Konduktometrik titrlashda elektrodlar botirilgan yacheykaga taxlil qilinadigan eritma solinadi. Yacheyka magnitli aralashtirgich ustiga o’rnatilgan va tegishli titrant bilan titrlanadi. Titrant bir xil miqdorda ko’shiladi. Uning xar bir ulushi qу́shilgandan keyin eritmaning titrant xajmiga bogliqlik grafigi tuzilgan.