A21 Avezbayev S
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Nazorat savollari
1. Qishloqning chegara chizig'i nima va bu chiziq ichidagi yer- lardan foydalanishning qanday xususiyatlari bor? 2. Shaharning chegara chizig'ini belgilash va zgartirish loyi- hasining mazmuni nimaiardan iborat? 3. Shahar hududiga qanday turiardagi loyihaviy hujjatlar tuziladi va shaharning yer x jaligi tuzilishi loyihasining mazmuni ni- malardan iborat b ladi? 4. Qishloqning chegara chizigi qanday maqsadda belgilanadi? Bu chiziqlarni belgilash loyihasining mazmuni va uni ishlash usuli qanday? 162 © VIII bob. MA'MURIY-HUDUDIY B LINMALARNING CHEGARALARINl JOYLARDA BELGILASH. YERDAN FOYDALANISHDAGI CHEKLASHLAR VA MAJBURIYATLAR l. Ma'muriy~hududiy va boshqa b linmalarning chegaralarini joylarda belgilash (tiklash, yerlarni chegaralash) Chegaralash — har xil mulkchilikdagi (davlat, jamoa, xususiy) yerlar chegaralarini belgiiashning qonunda belgilangan jarayoni boiib, u yer tuzish ishlari tarkibiga kiritiladi. Yer tuzish chiz- malarini tuzish, x jaliklararo va x jalikda ichki yer tuzish loyi- halarini ishlashgacha quyidagi chegaralash ishlari katta ahamiyatga ega: — joylarda ma'muriy-hududiy boiinmalarining chegaralarini belgilash; -- maxsus huquqiy tartibga ega yerlar hududlari chegaralarini belgilash; — yer egaliklari va yerdan foydalanishlar chegaralarini belgi- lash (tiklash) va mustahkamlash. Joylarda ma'muriy-hududiy boiinmalar chegaralarini belgilash (Qoraqalpo iston Respublikasi, viloyatlar, tumanlar va boshq.) ular zgarganda yoki ularga aniqlik kiritilganda ma'muriyat tashabbusi b yicha tkaziladi. Ma'muriy-hududiy boiinmalarning yangilarini tashkil etish yoki birlashtirish, qayta tashkil etish, mavjudlarini tugatish, ular- ning chegaralarini va nomlarini zgartirish davlat hokimiyati or- ganlarining vakolatlari tarkibiga kiradi. Respublikaning, viloyatning ma'muriy-hududiy boiinishini qayta tashkil etish tarixiy, milliy va x jalik sabablaridan kelib chiqadi va respublikamiz hududini qayta taqsimlashda, yangi yer- larni zlashtirishda, to -kon sanoati obyektlarini joylashtirishda, tabiiy (milliy) parklarni shakllantirishda va sh. . amalga oshirila- di. Ma'muriy-hududiy b linmalarning chegaralari korxonalar, muassasalar va tashkilotlar chegaraiari bilan birlashtirilishi sababli, ularga ham yer tuzish uchun an'anaviy boigan talablar — tushu- narlilik, aniqlik, tur unlik va joylarda aniqlashga qulaylik, tabiiy majmuaning chiziqli elementlarini (geomorfologiyaning, gidro- 163 grafiyaning, tuproq va simlik qoplamalarining), hududning infratizimi tuzilishini hisobga olish q yiladi. Masalan, ma'muriy tuman chegaralarining qanday joylashishiga yer egaliklari va yer- dan foydalanishlarning shakli, ishlab chiqarishni tashkil etish va boshqarish sharoitlari bo liq b ladi. Joylarda ma'muriy-hududiy b linmalarning chegaralarini bel- gilashdan oldin ma'muriy tumanning yer tuzish chizmasi ishlana- di. Ular hudud tarkibi bilan ma'muriy tuman nizomida k rsatila- di. Ma'muriy-hududiy b linmalarga zgartirishlar aholi. mahal- liy boshqaruv va davlat hokimiyati organlari tashabbuslari b yicha kiritiladi. Barcha vaziyatlarda ham, shu hududda yashay- digan aholining fikrini hisobga olish majburiy hisoblanadi, Ishlarni bajarish tartibi va ketma-ketligi qonunlar bilan btigilanadi. Mazkur holatda yer tuzish jarayoni tayyorgarlik ishlarini tkazishni, loyihani tuzishni, uni k rib chiqish va tasdiqlashni, joylarga k chirishni, yer tuzish hujjatlarini rasmiylashtirishni nazarda tutadi. lshlarning murakkablik darajasi va mehnat si imi qamrab olinadigan maydonga, yer egaliklari va yerdan foydala- nishlar soniga, joyning topografik sharoitiga bogiiq b ladi. Tayyorgarlik ishlarida qatnashuvchilar tarkibi belgilanadi va ularning istaklari aniqlanadi, huquqiy hujjatlar, xaritaviy va yer hisobi materiallari, yer tuzish chizmalari va ioyihalari rganiladi, masalani yechish yoilari beigilanadi, loyihalash uchun topshiriq tuziladi. K p sonli korxonalar, muassasalar va tashkilotlar qam- rab olinadigan murakkab vaziyatlarda q shni tumanlar vakillari- dan ishchi komissiya tuziladi. Umumiv masalalarni yechishda 1:50000 (ayrim hollarda 1:75000, 1:100000) masshtabdagi xari- taviy asosdan foydaianiladi. Aniq maiumotlar chegaraning ikki tomonida joylashgan korxonalar va x jaliklarning yer egaliklari va yerdan foydalanishlarining 1:10000 masshtabdagi (ayrim hollarda 1:5000, 1:2000) rejalarida k rsatiladi. Asosiy e'tibor yerlarning sifatiga va x jalik uchun yaroqliligiga, qishloqlar va ishlab chiqa- rish markazlarining mavjudligiga, yoi va boshqa aloqalarning ahvoliga qaratiladi. Kameral va dala tayyorgarligida yi ilgan maiumotlar maxsus dalolatnomaga va yer tuzish izlanishlari chiz- masiga tushiriladi. Bunda ma'muriy tuman chegaralarini belgilash uchun topshiriq ham rasmiylashtiriladi, u asosan joylashishiga zgartirish kiritiladigan yer egaliklari va yerdan foydalanishlarni tavsiflovchi k rsatkichlardan tashkil topadi. 164 Ma'muriy tuman chegaralarini belgilash loyihasini tuzish, k rib chiqish va tasdiqiash natijasida loyihaviy reja va texnik-iqti- sodiy hisob-kitoblarni va asoslashlarni z ichiga olgan tushuntirish xati rasmiylashtiriladi. Yangi chegara gidrografiya tar- moqlari elementlari (daryolar va daryochalar, soylar, suv oqish chiziqlari) b ylab joylashtiriladi, magistral kanallar, y llar, rmon polosalari bilan birlashtiriladi, ekologik-x jalik rayon- lashtirish b laklarining joylashishi hisobga olinadi. Yerlarning yirik massivlarini tumanlar orasida taqsimiash korxonalar va x ja- liklar, ularning ishlab chiqarish b limlarining me'yorida faoliyat k rsatishlarini taminlaydigan qilib, qishloqlar va ishlab chiqarish markazlari joylashishlari bilan moslashtiriladi. Tumanlararo chegaralarning joylardagi rinlarining zgarishi katta b lmagan- da, yerlarni qayta taqsimlash yer uchastkalarini almashish (teng va teng b lmagan lchamlarda), yerlarni korxonalar va x jaliklar tomonidan sotib olish hisobiga amalga oshiriladi. Yerlarni tuman- lararo taqsimlashdagi, ma'muriy tumanlarning yiriklashishi va b linishlaridagi katta zgarishlar uchun asos b lib zbekiston Respublikasi davlat organlarining qarorlari xizmat qiladi. Texnik-iqtisodiy hisob-kitoblar chegaralarni belgilash loyihasida qabul qilingan yechimlarni asoslash uchun bajariladi. Yerlarning mahsuldorligini, kapital hujjatlarni, ishlab chiqarishning daro- madliligini, ijtimoiy talablarning qondirilishini. ekologik xavfsizlik darajasini z ichiga oladigan k rsatkichlar tizimidan foydalaniladi. Ma'muriy tuman chegaralari loyihasini joylarga k chirish texnik jihatdan joylarda korxonalar va x jaliklarning tashqi chegaralarini joylashtirish bilan bir xil b 'ladi. Dala ishlarida bar- cha manfaatdor yer egalari va yerdan foydalanuvchilarning vakil- lari qatnashadi, ular chegaralarni kelishish bayonnomasiga imzo chekishadi. Chegaralar chegara belgiiari. biian, ular bir-birlaridan t ridan qaraganda k rinadigan masofada (1—2 km) rnatilib, mustahkamlanadi. Yer konturlari chegaralar bilan b linganda, chegara chizi i b ylab yer haydalib, egat olinadi. Chegara belgi- lari rnining aniqligi ularni geodeziya tarmo i nuqtalariga bo lash bilan ta'minlanadi. Chegaralarini belgiiashning texnik hujjatlari q shni tumanlar va viloyatlar ma"muriyat!ariga taqdim etiladi va saqlash uchun loyiha tashkilotiga topshiriladi. Yer egalariga vayerdan foydala- nuvchilarga ularning yerga h lgan huquqlarini aniqlovchi yangi hujjatlar beriladi. 165 Maxsus huquqiy tartibga ega yeriar hududlari chegaralarini belgilash, bunday hududiarni ajratishda, ularning chegaralariga aniqlik kiritishda yoki zgartirishda tkaziladi. Ushbu hududlarning maxsus huquqiy iartibi (zarur hollarda ularning chegaralari ham) yerga egalik qilish va yerdan foydala- nish huquqini beruvchi hujjatlarda aks ettiriladi. Chegaralar joy- larda chegara belgilari bilan k rsatiladi. Maxsus huquqiy tartibga ega hududning hammasiga mos ma'- muriyat uchun zarur chegaralar joylashishini (chegaraiar joy- Iashishi chizmasi); davlat geodeziya tarmo iga bo Iangan burilish nuqtalari koordinatalarini; yerlarning toifalar. yer egalari, yerdan foydalanishlar va yer turlari b yicha maydonlari eksplikatsiyasini; yeriardan foydalanishning huquqiy maqomi, tartibi va shartlarini; k rsatilgan hududning lchamlariga bo liq zarur masshtabdagi loyiha rejai, chegaralarning joylashishini kelishish va joylasha- digan rnini tasdiqlash, hamda chegaralarni joyiga k chirish b yicha maMumotlarni z ichiga oladigan chizrna hujjatlar tay- yorlanadi. Yer qonunchiligida tabiatni muhofaza qilish, rekreatsiya va q riqxona maqsadlariga m ljallangan mintaqalardagi yerlardan foydalanishning ham maxsus tartibini va shartlarini belgilash nazarda tutiladi. Korxona (tashkilot, muassasa) maqomiga ega iabiatni muho- faza qilish obyektiari boshqa toifalardagi yeriardan, yer egaliklari va yerdan foydalanishlardan x jaliklararo yer tuzish jarayonida ajratiladi. Tabiatni muhofaza qilish va yerdan maxsus tartibda foy- dalanishning har xil mintaqalari yerdan foydalanuvchilarning asosiy toifalari tarkibidan chiqarilmaydi, ularmng chegaralari esa joylarda maxsus axborot beigilari bilan belgilanadi. Yer egaliklari va yerdan foydalanishlarning yangi chegaralari ular yangidan tashkii qilinganda, ular tartibga solinganda, yer uchastkalari mavjud x jaliklarga q shilgan yoki yerlarning bir qismi boshqa korxonalarga (tashkilotlarga, muassasalarga) olib berilganda loyihalanadi. Chegaralar, ular ancha siniq va o : tks: qirrall b lganida kv ri- lanadi, sababi, siniq chegaraiar atrofdagi yer uchastkaiaridan t ri foydalanishni qiyinlasnttraclu qishloq x jalik texnikasini, qishloq x jalik ekinlarini yetishtirish va mehnatni tashkil etish- ning il or texnologiyalarini q liash va uiardan samarali foydala- nish imkoniyatini cheklaydi. 166 Siniq chegaralarni t rilashda yangilarini shunday belgilash kerakki, bunda u iloji boricha t ri chiziqli b lsin (joyning sharoiti bunga y l q ysa), berilgan y nalish b yicha tsin, u bilan kesiladigan (beriladigan va olinadigan) yer ucha'stkalarining maydonlari esa teng b lsin. Berilgan y nalish yaqin joylashgan y lga, kanalga, rmon polosasiga, elektr uzatish chiziqlariga, quvur tkazgichlarga va boshqa yaqin joylashgan chiziqli ele- mentlarga parallel qilib tanlanadi. Bu dalalarning uzun tomonlari- ni mexanizmlar bilan ishlov berishga qulay, parallel qilib loyiha- lash imkonini beradi. Berilgan nuqtadan chegaralarni r ri chiziq b yicha t ri- lash, ochiq joylarda bu nuqtani yangi chegarada tayanch sifatida saqlash zarur b lganda q llaniladi. X jaliklararo yer tuzish jarayonida tez-tez yer egaliklari va yerdan foydalanishlar chegaralarini tiklash, ya'ni y qolgan chegara belgilarini yangilash zarurati paydo b ladi. Bunda mahal- liy sharoitlarga bo liq h ida quyidagi yechimlar b lishi mumkin: — qator q shni chegara belgilari saqlangan, ikkita nuqta orasidagi bir necha belgilar y qolgan; — q shni belgilar saqlanmagan, ammo ikkita saqlangan, orasida belgilar y qolgan nuqtalar bir-birlaridan k rinadi; — saqlangan nuqtalar bir-biriaridan k rinmaydi va ular orasi- da bir necha chegara belgilari y qolgan. Birinchi va ikkinchi vaziyatlarda chegara belgilarini tiklash uchun teodolit va lchash tasmasidan foydalanish mumkin, uch- inchi vaziyatda q shimcha teodolit y li tkaziladi. Har xil geodeziya asbobiari mavjudligida chegaralarni belgi- lashning (tiklashning) har xil usullaridan foydalaniladi. Ammo barcha vaziyatlarda ham geodeziya lchashlari va hisoblashlar- ning talab etiladigan aniqligi saqlanishi kerak. Ma'muriy-hududiy b linmalar, maxsus huquqiy tartibga ega hududlar, yer egaliklari va yerdan foydalanishlar chegaralarini bel- gilash (tiklash) hamma vaqt nafaqat texnik (geodezik), balki huquqiy mazmunga ham ega b ladi. Bunday ishlar amaliyotda , k pchilik hollarda chegaralash deb ham ataladi. Ularning huqu- qiy mazmuni quyidagi sabablardan kelib chiqadi: — chegarani belgilash hamma vaqt ham yer tuzish brqali, hokimiyat organlari qarori asosida va harakatdagi qonunlarga mos tarzda amalga oshiriladi; — chegaralar majburiy tarzda yer tuzish qatnashchilari bilan 167 kelishilishi, bu kelishish bayonnoma bilais tasdiqlanishi sababli, ma'lum ishni bajarish tartibiga rioya qilinadi; — chiziqlar uzunligi, rumblari k rsatilgan chegaralarni joy- iashtirish chizmasi va boshqa ma'lumotlar yerga b lgan mulkchi- lik huquqini tasdiqlovchi guvohnomani berish b yicha yer tuzish ishida b ladi, u qonunda belgilangan tartibda k rib chiqiladi, tasdiqlanadi va r yxatga olinadi; — joylarga k chirilgan, chegara belgilari bilan mustahkamlan- gan chegaralar yerga b lgan rnulkchilik huquqini tasdiqlaydi va qonun bilan himoyalanadi. Yüklə 3,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|