A21 Avezbayev S
Yüklə 3,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Almashlab ekishlarni joylashtirish. Almashlab ekishlar ularning
tiplari, turlari, soni va lchamlarini aniqlash bilan bir vaqtda joy- lashtiriladi. Almashlab ekishlarni joylashtirishda ishlab chiqarish b limlari va x jalik markazlarining, asosiy y llarning, su orish manbalari- ning chegaralari va joylashgan rni, shakli, maydoni va yer massivlarining uzunligi, chorvachilik fermalarining, ozuqa olinadi- gan yer turlarining joylashishi hisobga oiinadi. Oldiniga maxsus almashlab ekishlar: sabzavotli, efir yo li, kanopli, dorivor ekinlar bilan joylashtiriladi. Sabzavot almashlab ekishlariga har xil simliklar kiritiladi. Sabzavot ekinlari ishlab chiqarish belgilari va parvarishlash usullari xshashligi b yicha yer mevalar (kartoshka); polizlar (tarvuz, qovun, qovoq); bodringlar va sabzavot qovoqlari (kabachki va patison); karam simliklari (bosh, rangli, bryussel karamlari va boshq.); ildiz mevalar (sabzi, lavlagi, shol om, turp va boshq.); it uzum sifatiilar (pomidor, baqlajon, qalampir); yashil tlar (salat, oshk ki, ismaloq va boshq.); piyozlar (piyoz, sarimsoq piyoz); dukkaklilarga (n xat, loviya) b linadi. Sabzavot ekinlarining namlik va issiqlikka talabi har xil b la- di. Namlikka k proq karam, bodring, shol om talabchan; ular- dan sal kamroq — pomidor, baqlajon, qalampir, piyoz; namlikni ildiz mevalar, dukkaklilar, qovoq kam talab etadi; qur oqchilikka tarvuzlar, qovunlar chidamli b lishadi. Shu sababli, aksariyat maydonini namlikni sevuvchi ekinlar egallagan sabzavot almash- lab ekishlarini su orish imkoniyatlarini hisobga olib, daryolar b yida, k llar va boshqa suv havzalari atrofida joylashtiriladi. Jssiqlikka nisbatan sabzavot ekinlari besh guruhga b linadi: I — eng sovuqqa va qishga chidamli k p yilliklar (p ; im- soq piyoz, otquloq va boshq.); II — sovuqqa chidamli i!!ik- lar (ildiz mevalar, piyoz, karam va yashil ekinlar — ,a!oq. 346 salat); III — yarim sovuqqa chidamli (kartoshka); IV — issiqlik sevarlar (pomidor, bodring, qalampir, baqlajon); V— issiqlikka chidamlilar (tarvuz, qovun, qovoq, loviya). Sovuqqa chidamli ekinlarni pastqam joylarda: suv bosmaydigan pastliklar, daryo b ylari, qiyaliklaming pastki qismlarida, issiqlik se- varlarni esa yaxshi qizitiladigan, shamoldan himoyalangan, asosan, janubiy y nalishdagi qiyaiiklarda joylashtirish mumkin. Sabzavot ekinlari unumdorlikka juda talabchan va organik itlarga muhtoj, shuning uchun ular yaxshi madaniylashtirilgan, yengil va rta mexanik tarkibli, katta gumus miqdoriga ega yumshoq tuproqlarda joylashtiriladi. Sabzavot almashlab ekishlarini joylashtirish uchun yaxshi joy daryolar b ylaridagi allyuvial tuproqlar, quritilgan botqoqliklar, qora tuproqlar, yom ir suvlari bosmaydigan soylarning keng tublari hisoblanadi. Relef b yicha eng qulay nishabligi kichik janubiy, janubiy- arbiy va arbiy y ualishlardagi qiyaliklar uchastkalari hisoblanadi. Sabzavotchilikning katta hajmda yuk chiqishini, sabzavot ekinlarini parvarishlash uchun katta tnehnat sarfini, organik itlarning oshirilgan me'yorlarini berish va su orish zaruratini hisobga olib, sabzavot almashlab ekishlari x jalik markazlari, asosiy y llar va suv havzalari yonida joylashtirilacli. Tuproqlarning organik moddalar bilan boyitilishini, kasallik- larni q z atuvchilar va zararkunandalardan tozalanishini, fizik- mexanik xususiyatlarini yaxshilash uchun, sabzavot almashlab ekishlarida oraliq ekin sifatida yashil it b ladigan ekinlar hamda bir yillik va k p yillik tlar ekiladi. K p yillik tlar aralashmasi tarkibi sabzavot almashlab ekish- larida qir oq b yining holatiga bo liq holda tabaqalangan b lishi kerak: — har yili suv bosadigan qir oq b yida beda. suli arala^h- masi; — doimiy yoki qisqa suv bosadigan qir oq b yida sebarga, beda, suli aralashmasi, suv bosmaydigan qir oq b yida va relefi baland ycrlarda — sebarga, suli aralashmasi. Ertachi, issiqsevar bir yillik va k p yillik yashil ekinlarni o"stirish uchun maxsus sabzavot almashlab ekishlari yuqori tinum- dor va yaxshi qiziydigan, yengil mexanik tarkibli, sovuq shamol- lardan tabiiy va sunyiy himoyaga ega qir oq b yi tloqli tupro qlarida joylashtiriladi. Bu ekinlarni yetishtirish uchun sabzavot al- 347 mashlab ekishlari, odatda, qisqa rotatsiyaga (4—5 dala): 1 — bo- dring va yashil piyoz; 2 — ertaki va rangli karam; 3 — x raki ildizmevalar; 4 — ertachi kartoshka va pomidor; 5 — yashil tlar (2—3 aylanishli) ega b Iadi. Vegetatsiya davri uzun, sovuqqa chidamli ekinlarni ekish uchun, birinchi navbatda, qir oq b yi yerlarining markaziy va terassa oldi qismiaridan, hamda pastqam relefli massivlardan foy- dalaniladi. Bunday ekinlar (karam, x raki ildizmevalar, sabzi va boshq.) dalalari soni 6—8 oshmaydigan sabzavot-ozuqa almashlab ekishlarida yetishtiriladi. Sabzavot almashlab ekishlariga chorvachilik fermalari yonida joylashgan uchastkalar ajratiladi. Bu sabzavotchilik chiqindilaridan mollarni oziqlantirish uchun yaxshi foydalanish va g ngni dalalarga olib borish harajatlarini kamaytirish imkonini beradi. Sabzavot almashlab ekishlari mahsulotlarni qayta ishlash va sabza- votlarni saqlash joylariga ham yaqinlashtiriladi. Efir yo li dala ekinlari maxsus almashlab ekishlarda joy- lashtiriladi, Masalan, shalfey tuproqlar yuvilishiga t sqinlik qilu- vchi, ayniqsa, kuchli yom ir eroziyasi rayonlarida kuchli ildiz tizimini rivojlantiradi, shuning uchun shalfey almashlab ekishlarini qiyaliklarda joylashtirishga ruxsat etiladi. Ularga yumshoq, yuqori unumdor, karbonatlarga boy qora tuproqlar eng yaxshi hisoblana- di. Shalfey toshloq va yomon, ohakli tuproqlarda ham yuqori sifatli efir yo i beradi. Almashlab ekish tarkibidagi shalfey may- doni 25% yetadi. Shalfeyli almashlab ekishlar uchun o ir soz, oqadigan yoki qumloq tuproqlar yaroqsiz hisoblanadi. Yalpiz — k p yillik simlik. U yaxshi suv — fizik xususiyat- lariga ega yuqori unumdor gumusli tuproqlarda yaxshi sadi. Unga o ir va botqoqlashgan yerlar yaroqsizdir. Yalpiz almashlab ekishlari yuqori namlanish rejimiga ega yoki su oriladigan hay- dalma yerlarda joylashtiriladi. Almashlab ekishlardagi yalpiz may- doni 50% yetadi. Uni yangidan tqazish uchun tqazish rejasi- ning 3—5% teng uru chilik va 20—25% teng onalik uchastkalari tashkil etiladi. Shalfey almashlab ekishlari 1000—1200 ga, yalpiz 200—400 ga teng b ladi. Odatda, bir xii ish hajmini saqlash maqsadida bu ikki alrnashlab ekish x jalikning bitta ishlab chiqarish b limiga biriktiriladi. Kanop almashlab ekishlarini joyiashtirishda kanop ivitiladigan va yoyiladigan uchastkaning joylashgan rni hisobga olinadi. Kanopdan oldin ekiladigan eng yaxshi ekin — k p yillik dukkak- 348 ii-boshoqli tlar hisoblanadi. Kanopni itlangan sabzavot*ekin- lari va ozuqa ildiz mevalaridan keyin ham joylashtirish mumkin. Dorivor simliklar maydonlariga ega aimashlab ekishlar k p q l mehnatini talab qiladi. Shuning uchun ular x jalik markaz- laridan uzoq b imagan masofada (1—2 km) joylashtiriladi, ular- ning rnaydonlari katta b lmaydi. Yem-xashak aimashlab ekishlari fermalarga hajmli shiraii ozuqalarni tashish xarajatlarini qisqartirish, bu ozuqalarni yoz davrida t ridan-t ri dalada moilarni haydab kelib foydalanish maqsadida joriy etiladi. Yern-xashak almashlab ekishlaridagi ekinlar turlari tarkibi — har xii ozuqalarni tayyorlash uchun foydalaniladigan va parvarish- lashda hamda tayyorlashda kompleks mexanizatsiyani q llash imkonini beradigan universal foydalaniladigan ekinlardir (k p yil- iik va bir yillik tlar va boshq.). Yem-xashak almashlab ekishlari mollaming ozuqaga b lgan talabini, qabul qilingan mollarni saqlash tizimini va oziqlantirish tiplarini, yer egaliklari va yerdan foydalanishlarning kenglik sharoitlarini hamda tabiiy yem-xashak olinadigan yer turlarining mavjudligini hisobga olib loyihalanadi. Yem-xashak ishlab chiqarishning sishi mollar bosh soni sishidan tezroq b lishi kerak. Yirik chorvachilik fermalarining mavjudligi, nafaqat zaruriy miqdordagi t laqonli ozuqalarni ishlab chiqarishni ta'minlovchi, balki sanoat texnologiyalari talablariga: oziqlantirish jarayonlarini kompleks mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish ( simlik uni, ozuqalarni briketlash va granullash), ham javob beruvchi ozuqa bazasini yaratish zaruratini keltirib chiqaradi. Sutchilik y nalishidagi x jaliklarda yem-xashak olinadigan yer turlari va eng ahamiyatlisi, su oriladigan madaniy yaylovlar maydonlari katta b lganda va ixcham yerdan foydalanishda yem- xashak almashlab ekishlarini loyihalash zarurati boimaydi. Yem-xashak almashlab ekishlari samaradorligi dalalarning fer- malardan unchalik katta b lmagan (1—2 km) uzoqligida va ularning yuk si imi nisbatan kichik b lganda keskin pasayadi. Bu vaziyatda, ozuqa ekinlarini iloji boricha yaqin dalalarda joy- lashtirib, bitta dala almashiab ekishi tashkil etiladi. X jalik markazlari ancha uzoq b lgan vaziyatlarda, hattoki su oriladigan madaniy yaylovlar maydonlari yetarli b lganda ham, fermalar yonida k p yuk chiqadigan silos ekinlarirji va ildiz 349 / mcvalilami yetishtirish uchun yem-xashak almashlab ekishlari lo- yihalanadi. Qoramollami b rdoqiga boqishga ixtisoslashgan x jaliklarda yem-xashak almashlab ekishlarni loyihalash, birinchi navbatda, tlarni yashil ycm-xashak, senaj va silos uchun ekish, hamda da al va omuxta yemlarni ishlab chiqarish uchun zarur. Bunday x jaliklarda, odatda, barcha haydalma yerlar va tabiiy yem-xa- shak olinadigan yer turlari zarur miqdordagi va tarkibdagi ozuqalarni yetishtirishga xizmat qiladi. Bu yerda ekinlarni joy- lashtirish va hududni tashkil etishda quyidagilarga rioya qilish ke- rak: chorvachilik fermalariga tutash yerlar uni yashil ozuqalar bi- lan, uzoqdagilari — silos va senaj bilan ta'minlashi kerak; maj- mualardan uzoq masofada joylashgan qishloq x jalik yerlaridan pichan va konsentratlar, kelajakda esa — quruq briketlangan ozuqalar ishlab chiqarish uchun foydalanish maqsadga muvofiq b ladi. Yem-xashak almashlab ekishlarini joriy etish sama- radorligini asoslash uchun ularning soni, maydoni, tarkibi, ekinlar almashinishi, loyihalanayotgan mollar bosh sonining ularga b lgan talabidan kelib chiqib, ozuqa turlari b yicha yem-xashak ekinlari maydonlari aniqlanadi. Keyin har bir almashlab ekishda ayrim ozuqa ekinlarini ozuqa turiari b yicha joylashtirishning maqsadga muvofiqligi belgilanadi, uiarning soni, maydoni va joy- lashadigan rni aniqlanadi. Yakunida, almashlab ekishlarda yem- xashak ekinlarini tabaqalashtirib joylashtirishni hisobga olgan hol- da, yuklarni tashish uchun transport xarajatlarining kamayishidan olingan foyda hisoblanadi, Foyda k p yuk chiqadigan ckinlar maydoni k p almashiab ekishlargacha boigan masofaning qisqa- rishiga t ri proporsional b ladi. Mollar turlari, oziqlantirish tiplari, mollarni saqlash usullari ozuqa ekinlarining turlari tarkibini va ozuqa almashlab ekishlari- ning ekin maydonlari tarkibini aniqlayd : O ir yukii ozuqalarni yetishtirish uchun m ljallangan fer- malar yonidagi yem-xashak almashlab ekishlari fermalar va maj- mualarning yonidagi k rsatilgan ekinlarni ekish uchun yaroqli tuproqlarda joylashtiriladi. Uzoqroq yerlarda yetishmaydigan yashil ozuqalarni hamda senaj va t unini olish uchun pichanzor- yaylov almashlab ekishlari loyihalanadi. Zarurat tu ilganda va hududning ancha ch zilganligida omuxta yem va da al ozuqalarning bir qismini yetishtirish uchun don- t almashlab ekishlari loyihalanadi. .150 Fermalar yonidagi almashlab ekishiar yuqori hosilli, tashis.h qiyin b lgan mahsulotlar beruvchi va organik itlarning katta m yorini berishni talab etuvchi ekiniarga maksimal t ldiriladi. Ularni fermalar yonida jamiash mahsulotlarnt., itlarni, odamlarni ish rinlariga va orqaga tashish, texnika yurishiari uchun xarajatlarni kamaytirish hisobiga mehnat va vositalarni an- cha tejash imkonini beradi. Lagerlar yonidagi yem-xashak almashiab ekishlari yozgi lager- iar yonida joylashtiriladi. Uiar yashil ozuqalarni va tabiiy yaylovlardagi tiarning kam davrida q shimcha oziqlantirishning boshqa turlarini ishlab chiqarish uchun m ljallanadi. Bu maqsad- lar uchun yaylovlarga kirib qolgan kichik haydalma yerlar uchastkalaridan, hamda yozgi lageriarga tutash haydaima yerlar massivlaridan foydalaniladi. Bu almashlab ekishlarga yaylov davrida q shimcha oziqlan- tirish uchun zarur maydonlardagi silos ekinlari, hamda boshqa yozda foydalaniladigan ozuqa ekinlari ham kiritiladi. Pichanzor-yaylov almashlab ekishlari pichan, senaj, pichan uni, mono ozuqa, yashil ozuqa olish uchun foydalaniladi. Ularda k p yillik tlar 85% maydonni egallashi mumkin, qolgan 15% bir yillik tlar va silos ekinlariga ajratiladi. Bu almashlab ekishlar doimiy shudgorlash, dala ekinlarini va k p yillik tlardan t aralashmalarini ekish uchun foydalanish y li bilan yuqori unumli tloqlar yaratish uchun ham m ljallanadi. Ular shudgorlashga yaroqli tloq yerlarda; vaqtincha tloqlashtirishga muhtoj eroziyaga uchragan haydalma ycrlarda; mayda konturli uehastkalarda; kuchli sh rlangan haydalma yerlarda, hamda sh rhaklarni zlashtirishda joylashtiriladi. Dalachilik davrining — 4—5 yil uzunligi k p yillik tlar qoldiqlarining chirish muddatidan kelib chiqib aniqlanadi. tioq davri uzunligi — 4—8 yil — tuproq va iqlim sharoitlari- ga, tlar aralashmasi tarkibiga, foydalanish sharoitlariga bo liq b ladi. U qur oq tloqlarda qisqa — 4—5 yil, pastqam tlo- qlarda esa uzun — 6—8 yil. tloq davrining oldingi 2—3 yilida pichan olish mumkin, keyin mo! boqish tavsiya etiladi. Eroziyaning va eroziyaga uchragan qiyaliklarda tlarning bosib- yanchib tashlanishining oldini olish maqsadida, mollarni me'yor- iab boqish q llaniladi yoki uni tlarni rish bilan almashtiriladi. Pichanzor-yaylov almashlab ekishlarining taxminiy tartibi (sxemasi) quyidagidek: 1 —2 — pichan va yashil q shimcha ozuqa 351 uchun k p yillik tlar; 3—5 — tlatish uchun k p yiliik tlar, zarurat tu ilganda — pichan uchun; 6 — donlilar (qator tuman- larda silospoblar, poliz, texnik ekinlar); 7 — tlatish va yashil q shimcha ozuqa uchun bir yillik tlar; ulardan keyin — kuzda boqish va q shimcha oziqlantirish uchun takror ekiniar; 8 — chopiq qilinadiganlar (kartoshka, ildiz mevalar, silospoblar, poliz, sabzavotlar); 9 — bahorgi don va kuzgi don, erta yi iladigan ekinlar mavjud b lganda k p yillik tlar q shib ekiladi. Pichanzor-yaylov almashlab ekishlarida sh rlangan haydalma yerlarda tuzga chidamli tlardan (beda, qashqar beda va boshq.) fitomeliorativ tlar aralashmasi, mineral itlarni va gipsni tuproqqa solinadi. Yem-xashak almashlab ekishlarida ozuqa ekinlarini oraliq va takror ekish keng qo/ilaniladi, ular haydalma yerlardan ibydala- nish unumdorligini oshiradi, almashlab ekishlarning tor ixti- soslashishining salbiy oqibatlarini yumshatadi, texnikaning bir xil bandligini ta'minlaydi, yowoyi tlar, tuproqlarning shamo! va suv eroziyalari, qishloq x jalik ekinlarining zararkunandalari va kasalliklari biian kurashishning yaxshi vositasi hisoblanadi. Bunday ekinlar sifatida kuzgi: javdar, bu doy, raps, vikadan; bahorgi: suli, n xat, dukkakiiiar, vika, saradelia, iyupin, kungaboqar. makka- j xori, ozuqa karami, shol om, bir yillik raygras va boshq. foy- dalaniladi. Don — t almashlab ekishlarida ozuqa don ekinlari 70% gacha maydonni egallashlari kerak. Bunday almashlab ekishlar mexanizatsiya ishlarini kam talab etadi. Ularni kuzgi ekinlar bilan boyitish, y llardan yurish qiyinlashadigan bahorgi yo ingarchilik davrida mehanizatsiya ishlari hajmini keskin qisqartirish imkonini beradi. tlarni pichan uchun rish ham quruq vaqtda tkazila- di, da al ozuqalarni esa qishda traktor tirkamalari bilan tashish mumkin. Dala almashlab ekishlari haydalma yeiiarning asosiy maydoni- ni egallaydi. Bu almashlab ekishlarni har xil ekinlar tarkibi bilan joriy etishda ularning har biriga almashlab ekishning asosiy ekin- lari talablariga javob beradigan yer massivlarini ajratish kerak b ladi. Qishloq x jalik texnikasidan yuqori unum bilan foydalanish, mehnat uhumdorligini stirish, qishloq x jalik ekinlari hosil- dorligini oshirish maqsadida dala almashlab ekishlariga birinchi navbatda haydalma yerlaming kichik nishablikdagi (30 gacha), ix- 352 cham. t ri shaklli, bir xil agroishlab chiqarish va agroekologik tuproq guruhlariga va ycr sintlariga ega yirik massivlari ajratiladi. Eroziyaga uchragan yerlar tuproqni himoyalovchi almashlab ekishlarga ajratiladi. Dchqonchilik y nalishidagi qishloq x jalik korxonalarida donh ckinlar bilan boyitilgan dala almashiab ekishlari k p b la- di. Don — o l t va don almashlab ekishlari kartoshka, qand lavlag- isi, kanop va boshqa texnika ekinlarini yetishtirishga ixtisoslashgan x jaliklarda ham x jalik markazidan uzoqda joylashgan mas- sivlarda joriy etiladi. rta va o ir qumoq yerlarda bu doy ekini yuqoriroq hosil beradi, aipa, suli, grechixa^ tariq ekinlari uchun esa yengil qumoq va qumli yerlardan foydalanish mumkin. Arpa boshqa donli ekin- larga nisbatan tuzga ancha chidamli. Bu doy, ozuqa donlari va yormaliq ekinlarining ulushlari har xil b Igan almashlab ekishlarni joylashtirishda tuproqlarga b lgan talablar hisobga olinadi. Qattiq, kuchli va yumshoq bu doy navlarining ziga xos talablarini, hamda boshqa don ckinlarining tuproqlar xususiyatlariga va ularning unumdorligiga b Igan talablarini t la hisobga olish kerak. Kartoshkali almashlab ekishlar uchun yetarli darajada yumshoqlikka, havo tkazish qobiliyatiga ega qumli va yengil qumoq tuproqlar hamda zlashtirilgan qir oqb yi qayir yerlari eng yaxshi hisoblanadi. Kartoshka yetishtirishning katta qiyinchili- gi, ularning organik itlarga va su orishga talabchanligi sababli, kartoshka almashlab ekishlari iloji boricha x jalik mar- kazlariga, chorvachilik fermalariga, kartoshka omborxonalariga, su oriladigan yerlarda — suv olinadigan joylarga yaqin joylashtiri- ladi. Kartoshka almashlab ekishlari va ularning dalalari soni va maydonlari bu ekinga ixtisoslashgan brigadalar (pudratchilar) soni bilan bo langan b Sishi kerak. Amaliyot k rsatishicha, kar- toshkani yetishtirish b yicha asosiy texnologik operatsiyalarda mashinalar majmuasini q llash uchun optimal maydon 100—200 ga (majmuada 23 mashinagacha) tashkil etadi, bu ixtisoslashgan brigada maydoniga mos keiadi. Lavlagi almashlab ekishlari uchun yaxshi itlangan, yuqori tuproq imumdorligi, qulay issiqlik rejimi, eroziya y qligi bilan ajralib turadigan hamda namlik taqchil tumanlarda — su orishga yaroqli haydalma yerlar massivlari tanlanadi. RePe-fi b yicha eng yaxshi, nishabligi 30 gacha b lgan, janubiy, junubiy- arbiy va 12 — Yer tu/ishni loyihalash 353 arbiy y nalishlardagi qiyaliklar yerlari hisoblanadi. Qumloq, o ir loyli ortiqcha namlangan, achigan va sh rlangan tuproqlar- dan foydalanish tavsiya etilmaydi. Qand lavlagisini yetishtirish b yicha asosiy texnologik operat- siyalarda mashinalar majmuasini q llash uchun optimal maydon 100—150 ga (majmuada 18 mashina) tashkil etadi, shuning ueluin almashlab ekishlar va dalalar maydonlari mexanizatsiyalashtiriigan ishlab chiqarish b limlariga (brigadalar, pudratchilar) biriktiri- ladigan maydonga karraii b lishi kerak. Qand lavlagisining organik va mineral itlarga talabchanligi- ni, katta miqdordagi mollarga ozuqa sifatida ishlatiladigan q shimcha mahsuloti (bargi) mavjudligi, ishlab chiqarishning kat- ta energiya, mehnat va yuk si imini hisobga olib, lavlagi almash- lab ekishlari qishloqlar, chorvachilik fermalari va transport magistrallari yonida joylashtiriladi. Tuproq qatlamining har xilligi, unumdor yerlarning tarqoqligi bilan ajralib turadigan paxtachilik x jaiiklarida kartoshka va qand lavlagisi dala almashlab ekishlarida qismlarga b iib, yarim dalalar shaklida, k proq yaroqli yerlarda joylashtiriladi. Zi ir yetishtirish b yicha eng yaxshi almashlab ekishlar bir dala zi irga va ikki dala k p yillik tlarga ega 7—8—9 dalaliklari hisoblanadi, Zararkunandalar va kasalliklarga uchrash xavfi, tuproqlarning "zi irdan charchashi'' sababli zi ir ekinlari oldihgi joylariga 7—8 yildan keyin, intensiv dehqonchilik, simliklarni himoyalashning eng yangi vositalarini q llash sharoitida esa 4—6 yildan keyin qaytariladi. Zi irni yetishtirish uchun yaxshi madaniylashtirilgan, mexanik tarkibi rta va yengil qumoq, nor- mal namlanadigan, kuchsiz kislotalashgan, chim kulrang tuproqlar yaroqli b ladi. Zi ir, odatda, mayda konturli yerlarda, har xil tuproq qatlam- larida, mayda qishloqli aholi tizimida yetishtiriladi, bu zi ir al- mashlab ekishlari sonini k paytirishni talab etadi. Zi ir yetishtirish b yicha almashlab ekishlarning yerlar konturliligiga bo liq holda taxminiy maydonlari 27-jadvalda keltirilgan. 354 4 |