Abulqosimov m. H., Umarov a. T., Qulmatov a. A. Institusional iqtisodiyot

I
5
= ; 
«Jami xususiy kapital» 
(«Ma‘muriy-boshqaruv xarajatlari» + 
«Rahbar xodimlarni mukofotlash») 
I
6
 
= 
«Yalpi foyda» 
1
М1 пулларнинг миқдорий тенгламаси MV=PY асосида ҳисоблаб чиқилади, бу ерда 
М - пул агрегати, V – пул муомаласининг тезлиги, Р – нархлар даражаси ва Y – реал даромад. 

---

323 
I
5 
indeksi aksiyadorlarning aksiyadorlik jamiyatidagi qoldiq daromadni olish 
huquqidan foydalanishi samaradorligini tahlil qilish uchun taklif etiladi. Agar 
tadqiq etilayotgan firmaning balansi asosida hisoblab chiqilgan ushbu indeks 
tarmoq yoki korxonalar guruhlari bo‗yicha o‗rtacha indeksdan ancha kichik bo‗lsa, 
u holda rasmiy mulkdorlar «agentlar» - menejerlarning opportunistik xatti-
harakatlari ehtimoliga e‘tiborni qaratishi maqsadga muvofiq hisoblanadi. 
Menejerlarning opportunizmini, masalan, daromadlar to‗g‗risidagi hisobotda 
«Ma‘muriy-boshqaruv xarajatlari» moddasining oshirib ko‗rsatilishi holatlari 
tasdiqlaydi, chunki ko‗pincha menejerlar o‗z daromadini pul shaklida ko‗paytirish 
imkoniyatidan mahrum bo‗ladilar. Shuning uchun I
6 
indeksi I
5 
indeksining tabiiy 
to‗ldiruvchisi hisoblanadi. 
«Naqd pulda to‗langan dividendlar» 
I
7
= ; 
«Soliqlar to‗langanidan so‗ng foyda» 
«Joriy operatsiya xarajatlari» 
I
8
= . 
«Soliqlar to‗langunicha foyda» 
Mazkur indekslar firmaning maqsadli funksiyasini tahlil qilish va, o‗z 
navbatida, uning real «prinsipal»ini aniqlash uchun mo‗ljallangan. Bir aksiyaga 
daromadni ko‗paytirish gepotezasini tekshirish uchun («prinsipal» - aksiyadorlar) 
I
7 
dividendlarni to‗lash koeffitsiЕnti qo‗llaniladi (naqd pullar harakati haqidagi 
hisobotdan «Naqd pulda to‗langan dividendlar» moddasi). Bunda I
7
koeffitsiЕntini 
dinamikada ko‗rib chiqish lozim – faqat uning bir necha hisobot davrlaridagi ijobiy 
dinamikasi 
firmaning 
bir 
aksiyaga 
daromadni 
ko‗paytirish maqsadini 
ko‗zlaganligidan dalolat beradi. Ikkinchi tomondan, korxonaning omon qolishga 
yo‗naltirilishi darajasi soliqlar to‗langunga qadar foydaning barqaror eng kam 

---

324 
miqdori chog‗ida joriy operatsiya majburiyatlari va umuman passivning o‗zaro 
nisbati dinamikasi (oshish tomonga) asosida baholanadi. 
«Sotilgan tovarlarning tannarxi»