Açık Deliller

Dördüncü Mesele: İnsanlar, ruhun aslı nedir diye ayrılığa düşmüşlerdir. Yine ruh nefsin kendisi midir yoksa ondan ayrı mıdır? Ruh bedenin bir parçası mıdır yoksa beden olmadan tek başına boşlukta yer tutmayan bir şey midir veya içinde bulunduğu yeri terk eden bir cisim midir veya boşlukta yer tutan ve varlığını bizzat hissettiren bir şey midir? Emmâre, Levvâme ve Mutmeinne tek bir nefis midir yoksa bu üçü ayrı ayrı nefis midir? Yoksa bunlar onun özellikleri midir? Ruhun kendisi hayat mıdır yoksa başka bir şey mi? Ruh cesetten önce mi yaratılmıştır yoksa sonra mı?

Ruhların cesetlerden önce veya sonra yaratıldığı konusunda alimlerden gelen meşhur iki görüş vardır. Muhammed b. Nâsır el-Mervezî ile bu konuda icma! olduğunu söyleyen İbn Hazm¹, ruhlar cesetlerden önce yaratılmıştır diyen alimlerdendir. Getirdikleri delil ise A’raf sûresindeki şu ayettir: “Kıyamet gününde, biz bundan habersizdik demeyesiniz diye Rabbin Âdem oğullarından, onların bellerinden zürriyetlerini çıkardı, onları kendilerine şahit tuttu ve dedi ki; Ben sizin Rabbiniz değil miyim? Onlar da, Evet buna şahit olduk dediler. Yahut "Daha önce babalarımız Allah’a ortak koştu, biz de onlardan sonra gelen bir nesildik. Onların izinden gittik. Batıl işleyenlerin yüzünden bizi helak edecek misin?" dememeniz için böyle yaptık." (A’raf: 172-173). Şöyle demişlerdir: Bu konuşturma ve söz alma bedenlerimiz yaratılmadan önce sadece ruhlarımız için olmuştur. Ayrıca Rasulullah(sav) bir hadisinde şöyle demektedir:"Allah ruhları kullardan iki bin sene önce yaratmıştır. Tanışanlar dost olur, tanışmayanlar ise ayrılır."²

Ruhlar bedenlerden sonra yaratılmıştır diyenler buna karşı uzunca bir cevap vermektedirler. Onlardan Kadı Beydâvî¹ A’raf suresindeki ayetin temsili olarak canlandırma olduğunu tefsirinde² ve Mesâbih şerhinde söylemektedir. Yine onlar ruhların geç yaratılmasında ayrıntılı deliller ileri sürmektedirler. O delillerden birisi Rasulullah(sav)’ın şu hadisidir: "Âdemoğlunun anne karnında yaratılması kırk gün nutfe (kan pıhtısı) sonra o kadar bir sürede alaka (et parçası) halini, sonra o kadar bir sürede mudga (organların birleşme) halini alır. Sonra melek gönderilir ve ona ruh üfürülür.”¹ Yine bundan başka delilleri de vardır. Allah yattığı yeri nur etsin, babam Alusî "Ruhu’l-Meânî"de² ve İbn Kayyım "Kitabu’r-Ruh"ta³ bunları aktarmışlardır. İsterseniz oraya bakabilirsiniz.

Geri kalan diğer meseleler hakkında İbn Kayyım şöyle diyor:

"Kitap, sünnet, sahabenin icmaı, akıl ve fıtrattan gelen delillere göre hissedilen bu cisim, mahiyetine muhalif bir cisimdir. Nuranî, ulvî, hafif, canlı ve hareketli bir cisimdir ki uzuvlara geçer. Onun bu geçişi suyun buza, yağın zeytine, ateşin de kömüre geçmesi gibidir. Uzuvlar, latif olan bu cisimden taşan özellikleri kabul etmeye müsait olduğu müddetçe, bu latif cisim uzuvlara karışmış olarak kalır.⁴ Latif cismin uzuvlardaki tesirleri, onların hissetmeleri ve iradeyle hareket etmeleridir.

Sert karışımların baskısı nedeniyle bu uzuvlar bozulur, söz konusu tesirleri kabul etmez olunca, ruh Allah’ın emriyle bedenden ayrılarak ruhlar alemine gider. Allah teala şöyle diyor: "Ey huzura kavuşmuş insan! Sen O’ndan hoşnut, O da senden hoşnut olarak Rabbine dön. Kullarım arasına katıl ve cennetime gir!" (Fecr:27-30)."

Eğer bu meseleyi sonuna kadar araştırmak istiyorsan "Kitabu’r-Ruh"a bak. Çünkü sana bu konuda bir ruh verir, ulaşmak istediğin neticeyi sana sağlar. Ama eğer "dedi ki" ve "denildi ki" leri istemiyorsan Allah Teâlâ’nın şu ayetini oku: "Sana ruh hakkında soruyorlar. Deki: Ruh, Rabbimin emrindendir. Size ancak az bir bilgi verilmiştir.”(İsrâ:85)

Benim bu yazdıklarım senin fikrinde bir ses olarak kalsın, eleştirdiğim şeyleri akıl ederek, gerçeği saklayan olarak değil, hakkıyla düşünen birisi olarak düşün. Hased gözle bakma. Allah’ın yardımıyla bu kitabı okuduktan sonra inkar eden inatçıların itiraz edecek bir gücü kalmaz. Buna karşı geleni gün ışığında bulursun.

Bakanların gözünde bu kitabın uzamaması için bu kadarla yetinelim. Boyna takılan bir kolyenin birbirine eklenen zincirleri gibi bu konuda her görüş sahibinin, özellikle ilk dönem alimlerin, değerli araştırmacıların sözlerini nakletmek yeterlidir. Doğru yola ulaştıran ve Ömer b. Hattab’ın sözünü Sariye’ye duyurduğu gibi¹ istediğinde dirilerin sözünü cansızlara duyuran sadece Allah’tır.

Âlemlerin Rabbi olan Allah’a hamd olsun. Salat ve selam bütün peygamberlerin üzerine, onların en şereflisi olan Muhammed’e,güzel ve temiz ailesinin ve ashabının üzerine olsun.

Asıl baskının sonunda şu yazılıdır:

“Şeyhimiz allame, derin ilim sahibi, zamanın ve mekanın tek alimi, sünnet savunucusu, bidatçilerin engeli, baş müderris Nu’man Hayreddin Efendi Alûsî Zade’nin eserini 8 Rebiu’s Sânî 1329 da tamamladım. Allah o’nu hased edenlerin tuzağından korusun, kullarına faydalı kılmaya devam eylesin.”

El ile yazan, yazar hayattayken bunu asıl nüshadan naklettiğini bildirmektedir.

20 Rebiu’l-Evvel 1398

Şam

Muhammed Nâsıruddin el-Albânî