Agir berda kayê xwe da ber bayê. Samanı ateşe verdi, kendisi kenara çekildi
Yüklə 177,87 Kb.
|
|
Agir berda kayê xwe da ber bayê. - Samanı ateşe verdi, kendisi kenara çekildi. Agir xweşe lê arî jê çêdibe. - Ateş iyi de külü olmasa. Ahena wî tilî na mênê tilîye dî. - Bir parmağın ahı, diğer parmakta kalmaz Aşê dêhna bi xwe digere. - Delinin değirmeni kendi kendine çalışır. Av bi bêjîngê nayê civandin. - Elekle su toplanmaz. Ava de serî; çi buhustek çi çar tilî. - Başı aşan su; ha bir karış olmuş, ha dört parmak. Ba jı tehtê çı dıbe? - Yel kayadan ne götürür? Ban qul be bınban şıle. - Dam delikse damdibi ıslaktır. Bar neyé ber kerê, kerê were ber bêr. - Yük eşeğe gelmiyorsa eşek yüke gider. Baran dısekıne ga bı cıl dıke. - Yağmur durunca öküze çul örtüyor. Baran ser bahrê dibare. - Yağmur denizin üzerine yağar. Barek gû dinava wîde dîsekine lê gotinek nasekine. Bedewè çav kil kır, dilè xortan tev kul kır. - Güzel gözlerine sürme çekti, gençlerin gönlünü yakip geçti. Behr bı devê kûçka heram nabe. - Deniz itin ağzıyla haram olmaz. Bela tên serê mêra. - Bela yiğidin başına gelir. Berxê xelkê ji meruv re nabîn beran. - Başkasının kuzusu bize koç olmaz Bext nadım bı text. - Bahtı tahta değişmem. Bexte ruma nina. Bê derpê bigere, stûyê xwe li ber zalim xwar neke.- Donsuz dolaş fakat boynunu zalimlerin önünde eğme. Bı desta berda bı lınga bıdû gerya. - Elini bıraktı, ayağı ile ardına düştü. Bı dınyê bışêwır bı aqlê xwe bık. - Dünyaya danış, aklına göre yap. Bi pırsê mirov dıçe mala xwedê. - Sorma ile insan Allah’ın evine kadar gider Bı xweziya dest nagihê baqê keziya. - Keşke ile eller saç örgüsü demetine yetişmez. Bı dınyê bışêwır bı aqlê xwe bık. - Dünyaya danış, aklına göre yap. Bıra avıs be kengi dızê bıla bızê. - Gebe olsun da ne zaman doğurursa doğursun. Bıra cwangê rokê bım, ne çêleka sed roji bım. - Bir günün boğası olayım, yüz günün ineği olmayayım. Bıra dılê mı bı dıl be bıla tûrê kırasê mû lı mı be. - Gönlüm hoş olsun da varsın giysim kıldan olsun. Bıra hespê çê be bıla bê nal be. - İyi at olsun da varsın nalı olmasın. Bıra miradé me hebe bıla ji kevir be.. Bıra rû bêşe zık ne êşe. - Yüz acısın, karın ağrımasın. Bıra şêrê rokê be, ne roviyê salekê be. - Bir günlük aslan ol, bir yıllık tilki olma. Bırîna li hewalen,qaliştekê zinaran. - Arkadaşın yarası,kaya yarığı gibidir Bırindar bı bırina xwe zane. - Yaralı yarasını bilir. Bışuğle weke mêra, bûxe weke şêra. - Adam gibi çalış aslan gibi ye. Bızın çıqas jî dizîka were tekê ew ê rojek eşkere bizê Bîst û yekê Adarê, berfê avêt gulîyê darê, nema danê êvarê.. Bûk li ser hespa, kes nizane nasîbe kêya. - Gelin atın üstünde gelirmiş ama kimin nasibidir kimse bilmezmiş [düzenle]C Carna mırov jı yarê diya xwere dıbê yabo. - Gün olur insan anasının dostuna baba der. [düzenle]Ç Çavê derigırtiya lı ê derivekıryaye. - Kapısı kapalı olanın gözü kapısı açık olandadır. Çela ku morev ji hewalê xwra bi kohle rojekî bi xwe dikevê. - Arkadaşına kazdığın kuyu bir gün kendın duşersın. Çêlekê mara bê jahr nabın. - Yılanın yavrusu zehirsiz olmaz. Çêleka me bi gaye,ne bela geda ye Çéwé deréya xéli seriya Çıra jı korare def jı kerare bêfêdeye. - Çıranın köre, davulun sağıra yararı yoktur. Çû dermanê mizê gû lê esıri. - Sidik ilacına gitti kabız oldu. [düzenle]D Dara xweziya şin nabe. - Keşkenin ağacı yeşermez. Darê jı bıni nebır. - Ağacı kökünden kesme. Dema mirov got "heq" çem dÎsekÎne, av dÎçÎke. - İnsan "hak" dediği zaman, ırmak durur su kesilir Derew dijminê Xwedê ye - Yalan Allah'ın düşmanıdır. Derdé dîlekÎ, jî baré deh mîlan gÎrantîre. - Gönüldeki bir dert sırtladığın on yükten ağırdır. Derdê feqîran nan e, derdê axa, kêf û dîlan e. - Fakirler ekmek derdindeler, Ağa ise; keyif ve şenlik derdindedir. Deryê xerata bı bena gırêdayiye. - Marangozun kapısı bağlanmış ipten olur. Deryê xwe bıgır ciranê xwe sız dernex. - Kapını kapa, komşunu hırsız çıkarma. Destê xebıti lı ser zıkê têre. - Çalışan el tok karnın üstündedir. Deste xwerine direja. - Destkê bıvır ne jı darê be dar nakeve. - Baltanın sapı ağaçtan olmazsa ağaç devrilmez. Dev dıxwe rû fedi dıke. - Ağız yer yüz utanır. Deve rovi ne geha hersim go çi tirşa. - Tilki,yiyemediği üzüm için 'zaten ekşiymiş' der. Devsa şêra roviya, kırına gera mera. - Tilki aslanın makamına geçti her tarafı darmadağan etti. Dêhn ne dêhnın; ê jı wan bawer dıkın dêhnın. - Deliler deli değil onlara inananlar delidir. Dê û dotê şerkırın, bêaqıla bawer kırın. - Ana kız kavga ettiler, akılsızlar inandı. Dé u bave xweziya tüneye Dıbêjın tu lı rê qede û bele lı rê. - Derler ki sen yola çıkınca kaza bela birlikte yola çıkar. Dıkana Bekıro; du qalıb sabûn û çar torbe xwê. - Bekir'in dükkanı; iki kalıp sabun, dört torba tuz. Dıl, ne sifre ye ku mirov ber hemuyan veke. - Yürek sofra mı ki insan herkesin önünde açsın. Dılê şıwan bıxwaze kare, jı nêri şir derxe. - Çobanın gönlü isterse tekeden süt çıkarır. Dılê tırsonek sênga gewr nabine. - Korkak yürekli ak göğsü göremez. Dilê tırsonek timî dikute. - Korkak birinin kalbi hep çarpar. Dılé yekê ket kevireki´ heft salan bi xwe re gerand. - Bir kadinin gönlü bir tasa düstü, yedi yil birlikte dolastirdi. Dınya guleke, bêhn bıke û bıde hevalê xwe. - Dünya bir güldür, kokla ve arkadaşına ver. Dınya lı dınyê; çavê gur lı mihê. - Dünya dünya oldukça, kurdun gözü koyundadır. Dıza jı dıza dızi, ardu asiman lerızi. - Hırsız hırsızdan çaldı, yer gök titredi. Di nava her gunehekî de, rêyek ku diçe kufrê heye. - Her bir günah içinde küfre gidecek bir yol var. Dit ezım nedit dızım. - Gördüyse benim, görmediyse hırsızım. Dûjmınê te gêrıkek be ji disa hesabê xwe bıke. - Düşmanın bir karınca bile olsa önlemini al. Dûr bi nure. - Uzak ışıklıdır. [düzenle]E Eger xêr bê welatekiwê bıgıhije hemı cihê welât. Em dibejin bavê me ji nêza di mire,ew dîbe hûn çîma birinç ki wi çenakin. - biz diyoruz babmız açlıktan ölüyor,o diyor niye ona bir pilav yapmadınız. Eqlé sıvık, baré gıran e - Aklı hafif olanın yükü ağır olur Erd bırınc be, av rûn be. - Yer pirinç olsun,su yağ olsun Eyarê bênamûsa fırehe. - Namussuzun meshebi geniş olur. Ez çı dıbêjım bılûra mı çı dıbêje. - Benim dediğim ne kavalımın dediği ne. Ez hêdi dımeşım bela dıghê mı, ez zû dımeşımez dıghêm bela.. - Yavaş gittiğimde bela beni bulur.Hızlı gittiğimde ise ben belayı bulurum. Ez ezım tû tuyé - Ben benim sen sensin. [düzenle]Ê Ê dızya hıngıv bıke wê mêş pêvedın. - Bal çalanın sinek peşine verir. Ê jınê berde lı paniyê nanêre. - Kariyi bosayan ardindan bakmaz. Ê ku bi ya mezinan neke, jovan dibe. - Büyüklerin dediğini yapmayan pişman olur Ê ne dı şerde be şêre. - Kavgada olmayan aslan kesilir. Ê rabe cihê wi, ê bımre jina wi dımine..Kalkarsa yatağı kalır,ölürse karısı kalır. Êl hebe, êlbeg jî heye Êş hat Şam'ê, ecelhati mırın. - Bulasici hastalik Sam'dan geldi, eceli gelenler öldü. [düzenle]F Fala qereçiya lıhev derdıkeve. - Çingenenin falı birdir, atar tutturur. Feqir çûn xwe dalıqinın ditın ku dewlemend lı ba dıbın. - Fakir kendini asmaya gitti, zenginlerin ipte sallandıklarını gördü. [düzenle]G Galgala ket nav dev û dırana, wê bıgere lı bajar û şarıstana. - Ağız ve dişerin arasına düşen söz, kentleri memleketleri dolaşır. Gışt kayré xwaré ye, tu payré xwaré ye. - Herkes bütün yemiş,sen parça.. Giha dıbın kevırde namine. - Ot,taşın altında kalmaz. Gîhayé hewşé tehl e. - Evin avlusunun otu acıdır. Go keç birin ha deşta mûşe ha pişta dergûşe. - Kız yuvadan uçtuktan sonra; ha beşiğimin yanında, ha muş'ta ne fark eder ki. Golıkék, navé naxireke pîs dike. - Bir buzağı bir inek sürüsünün adını kirletir Gotın zirar e, kirin kar e. - Söylemek zarardır, yapmak kâr. Gotın: Bawê te siyaran kuşt ya peyan?”, “Goti: Her kuştin, çi siyar û çi peya". - Dedi: Babanı süvariler mi yoksa yayalar mı öldürdü?”, “Dedi: Öldürüldükten sonra ha süvari, ha yaya, ne fark eder" Gotina rast bi mirov ne xweş tê. - Doğru söz insana hoş gelmez. Gotınên pêşya, wek neqşê keviran e. - Atasözleri taşlardaki nakışlar gibidir Gotna rast bı mırov ne xweş tê. - Doğru söz insana hoş gelmez. Gul ew gul bû baran ji lê hat şıl bû. - Gül o güldü, yağmur yağdı ıslandı Gûndek e kûlindik e... Gur dikujin qijak dıxun. - Kurt öldürür karga yer. Gurê, ku dıjminî min nîn e, bila hezar salî bijî. - Bana düşman olmayan kurt bin yıl yaşasın [düzenle]H Ha cıgara ber bayé ha gayina nav kayé. - Ha rüzgara karşı içilen sigara,ha samanlıkta yapılan sevişme Ha kevır lı cer ket ha cer lı kevır ket. - Ha taş testiye değmiş ha testi taşa. Hechecikê sılava lı hecêk. - Ey kırlangıç hacca selam söyle. Heft cara li male xwe bi gera, payda gunehe xalke hilena. - Evini yedi kere aramadıkça, birilerinin günahını alma. Heft Sâlâ çû sêferî disa hât kêrı berı. Hemı çêlek tên dotın, hemi gotın nayên gotın. - Her inek sağılır, her söz söylenmez. Hem jı dêrê bû hem ji jı mızgeftê. - Hem kiliseden oldu hem de camiden. Hem serê xwe dışkine hem ji xercê xwe dıde. - Hem başını kırdırıyor, hem de vergisini ödüyor. Here mıletan, bıgre adetan. - Uluslara git, gelenekler öğren. Her dar siyê ji koka xwe re nake. - Her ağaç kendi köküne gölge yapmaz Her giha lı ser koka xwe şin tê. - Her ot kendi kökü üzerinde yeşerir. Her kezizerek sımbêlsorek lı hımbere. - Her sarı örgülünün yanıbaşında bir kaytan bıyıklı vardır. Her tışt jı zıravi mırov jı stûri dıqete. - Her şey incelikten, insan kabalıktan kopar. Here ba wî însanî go te bi girîne, te ne kenenê - Berabeken devamlı güldüğün insanın yanında olmaktansa, yanında bazen de ağladığın insanın yanında ol. Here mıletan, bıgre adetan. Hetta mı xwe naskır amre xwe xelas kır. - Kendimi tanıyıncaya kadar ömrümü bitirdim. Hevalê bêje "heval heval" mede dû. - "Arkadaş arkadaş" diyen arkadaşın ardından gitme. Heyfa cıwaniyê piri lı pêye. - Yazık gençliğe, yaşlılık ardından geliyor. Heywana tu bıgerini wê erzan bıbe. - Gezdirdiğin hayvan ucuz olur. Heçî fırıke dinya alem şirıke. Hêdi dimeşim bela dighê mi, zû dimeşim ez dıghêm bela. - Yavaş yürüyorum, bela bana yetişiyor; hızlı yürüyorum, ben belaya yetişiyorum. Hın dıkın hın dıxwun. - Kimi yapar kimi yer. Hıngıvê debeye dı eyarê kâçıkdaye. - Süzme baldır ama it postu içindedir. Hûrık hûrık dagır tûrık. - Ufak ufak doldur dağarcığını. [düzenle]J Jı be kesî gota nehrî,go keso. - Kimsesizlikten tekeyi bile adamdan saydı Jı evindarekî pirs kırın; "Tu ji bo çi digirî?" Got; "Ji bo kenê dawiyê." - Aşık birine sormuşlar; "Neden ağlıyorsun? demiş ki; "Sonraki gülüşler için." Jı her hesinî şûr çênabin. - Her demirden kılıç yapılamaz(olmaz) Jı hırçkê du eyar dernayê. - Bir ayıdan iki post çıkmaz. Jı pıra pır dıçe jı hındıka hındık. - Çoktan çok gider, azdan az. Jı rovi fenektır tune jı eyarê wi pırtır tune. - Tilkiden kurnaz yoktur, derisinden de çok yoktur. Jı qantır re gotin 'bavête kîye?' got xalêmi hespe!. - Katıra 'baban kim?' demişler, dayım attır! demiş. Jı xelkêre masigıro jı xwere kwêsigıro. - Elaleme balıkçı kendine kaplumbağacı Jın kelehe mêr gırtiye. - Kadın kaledir erkek tutsaktır. Jına ne delal, çavê mirov dıêşine, jına delal dılê mirov dıêşine. -Çirkin kadın göz ağrıtır, güzel kadın gönül ağrıtır. Jıné rınd u meré bihiş belayé seré gunde. - Güzel kadın ile akıllı erkek köyün başına beladır. Jijo destê xwe, ser çelike xwere birîya û gotîya:çika şahîka. - kirpi yavrusunu, "ne güzel yumuşacık" diye okşarmış. Jiyana rojekîye bi rûmet, ji jiyana salaye bi koletî çêtire. - Bir günlük onurlu yaşam, yıllarca boyun eğip kölece yaşamaktan iyidir* [düzenle]K Kanya ku tu avê jê vexwi kevra navêjyê. - Su içtiğin kaynaga taş atma. Karê ne ji mire bayê wê di ser mire. - Benim olmayan isin yeli üzerimden geçsin. Keça gan nîsandayê didan. - Kızın gönlü varsa gülümser. Keçkê bêbav çiyayê bêav. - Babasiz kiz susuz dag gibidir. Keda helal dibe mû naqete, keda haram bibe weris ji diqete. - Helal ekmek kil olsa kopmaz, haram ekmek halat da olsa kopar. Ker ji kera çedibin. - Eşekten, eşek doğar. Kerê me çû seferê, hat ji seferê, dîsa kerê berê Kerê mıri ji gur natırse. - Ölmüş eşek kurttan korkmaz. Kere reş xwe spi dıbine. Kes nakeve gora kesi. - Kimse kimsenin mezarına girmez. Kesê jinek bîne, divê an tûrek perê wî an jî barek derewê wî hebe Kevir çiqasî jî di avê de bimîne, dîsa nerm nabe. - Taş ne kadar suda kalsa, o kadar yumuşak olur. Kıhêl dı bin mêrxasan de dıbezın. - Küheylan at, yiğidin haslarının altında koşar. Kırinek ji hezar gotinan çêtir e. - Bir eylem, binlerce söyleyişten iyidir. Ki tî be nan u av,Ki têrbe dîl'da yâr dîxwaze. - Aç olan aş, tok olan aşk ister. Ku agir bi çiyê ket ter û hişk tev dişewitin. - Bir dağa ateş düşerse, kuru ile taze beraber yanar. Ku deng bi tasê ket çî rast û çi derew wek heve. Ku kela şorbê çû, buhayê heskê pere nake. - Çorba taşarsa kepçenin degeri para etmez. Ku nanê mirov di turikê hevandebî mirov biminet dixwe Ku te gırt bermede, ku te berda bı dû nekeve. - Tuttunsa birakma, bıraktınsa ardına düşme. Kûçık bi kurman namirin - Köpekler kurttan(böcek kurt)ölmez. Kûçık bi quşandiné nabe tajî. - Köpek tüy kırpma ile tazı olmaz. Kûçık ji kê bitirse bi wi ali direye. - Köpek korktugu yana havlar. Kumê rasta tim qetyayiye. - Dogru kisinin külahi hep yirtiktir. Kurmê şiri, heta piri. - Ana sütündeki kurt ölüme kadar. [düzenle]L Lê kaliyê lê koriyê; mirin çêtireji feqiriyê. - Ah yaslilik ah körlük; ölüm yoksulluktan iyidir. Lı diné metırse, lı dinıké bıtırsın. - Deliden değil, salaktan kork. Li bejnê neri bi zêra kirî, laçek rakir kertkê guri. - Boyuna posuna bakti altinla aldi, örtüsünü kaldirdi kel çikti. Li kerê mirî digere ku nala jêke. - Ölmüs esek ariyor ki nalini kopara. [düzenle]M Mala me li çoyê meye; çoyê me li ser milê meye. - Evimiz sopamizda, sopamiz omzumuzun üstündedir. Mala merya gora mêruya yê Mala mêran kaniya zêran. - Yiğitlerin evi, altın çeşmesidir. Malê axê diçe canê xulêm dêse. - Aganin mali gider usagin cani yanar. Malê çamêrki û xesiski wek hev dire. - Cömerdin maliyla cimrinin mali ayni oranda harcanir. Malkê ji gund bar kir, re ferah bû. - Köyden bir aile göçtü, köy rahatladı Mal li ser malê nabe. - Ev üstünde ev olmaz. Mal mala teye lê bi alyê firaxa nere. - Ev evindir ancak mutfak tarafina gitme. Me bayê şand pey kayê ka hat ba ne hat. Me go lexe te kuşt. Meger li newala nebin xeyala. - Vadilerde dolasma, kabus görme. Mehvan bi mehvan ne xweşe,xwediye male ji hardûke ne xweşe. - Misafir üzerine gelen ikinci bir misafiri sevmez,ev sahibi ise ikisini de sevmez Mere xevza xe jı jıne purt mere be purt bıke..... Mêja Kurmanca ne ibadete, adete. - Kürt'ün namazi ibadet degil adettir. Mer meran dıkujin,ew ura dışwe. - Yiğidi yiğide kırdırıyorlar,sen oturmuş işkembe yıkıyorsun Mêr ketina quara, jin di çûna hawara. - Erkekler korkudan pustu, kadınlar yardıma koştu. Mêrê qels du cara şer dixwaze. - Güçsüz adam iki kez kavga ister. Mêrikî li hespé xelkê timî peya ye. - Başkasının atına binek adam her daim yayadır. Mı pis avet, rast ket. - Kötü attım, isabet etti Mırî venagere bi girî. - Ölü, ağlamayla geri dönmez Mırın mırıne xırexır çiye? - Ölüm ölümdür, hirilti nedir? Mırişk çav batê kir qulê xwe katand. - Tavuk,kaza özenip suya girince boğuldu. Mırişka bıgere wê lingê wê bi zelq be. - Gezen tavugun ayaginda pislik olur Miriya zède neşon ewèn tira bikın Mirazê mın dıl be, ber seriyê mın kevır be. - Gönlümün muradı olsun, yastığım taştan olsun. Mirov deve xweyî bike gera ser deré mirov bilind be... Mirov dıl bıke diwara qul dıke, jin dıl bıke erdé qul dıke Mirov ji keré hevala zu peya dibe. Mirov pîr dıbe, dıl pîr nabe. - insan yaşlanır, gönül yaşlanmaz Mirov xwe bi destê xwe ne xurine xura mirov naskê. - Insan kendini kendi eliyle kasimazsa kasintisi geçmez. [düzenle]N Nabêjin kê kir; dibêjin kê got. - Kim yapti demezler kim söyledi derler. Nan û pivaz hebe nexwesi çavresiye. - Ekmek ve sogan olursa hastalik çekememezliktir. Nanê xwe bide nanpêja, bila nanekî te zêde biçe. - Bir ekmeğin fazla gitse de, ekmeğini usta ekmek pişiricisine ver Navê gur derketiye; rovi dinya xera kir. - Kurdun adi çikmis; tilki dünyayi yikti. Ne dujminê xeraba bin; dujminê xerabiyê bin. - Kötülerin düsmani degil kötülügün düsmani olun. Ne fene, ev çi dar û bene? - Tuzak degilse, bu ne degnek ve iptir? Ne sar li te tê, ne germ li te tê. - Sana da ne soğuk yarıyor, ne sıcak.) Ne xwar ne da hevala, geni kir avêt newala. - Ne yedi ne arkadaslara verdi, kokuttu vadilere atti. Nıvışta bê tışt, xwedyê xwe kust. - Ücretsiz muska sahibini öldürdü. Nızanın,dor dakavi bar kudo. - Sopa kimin önüne düşer,bilinmez. [düzenle]P Pısık ne lı male mışk Evdırrehman'e. - Kedi evde olmayinca fare Abdurrahman kesilir. Pısıké malé, lı kuçıka malé natırse. - Evin kedisi, evin köpeğinden korkmaz. Pîrê nemre bihar tê kerêmin nemre qîbal tê. Pirek kelehe zılam gırtıye... Pivaz, çı sor çı sipi. - Sogan, ha kirmizi ha beyaz. Piyé xwe gora lıhéva bavé xwe dırej ke... [düzenle]Q Qantir nazê xwê sin nayê. - Katir dogurmaz, tuz yesermez. Qedrê gulê çi zane; kelbes divê kerê res. - Gülün degerini ne bilir; devedikeni ister kara esek. Qenciya herî mezin zanîn e. - En büyük iylilik bilgidir. Qûna wê qûna mirişkêye hêkê qaza dike. - Tavuktur ama kaz yumurtasi yumurtluyor. Qûsî naxwe avrîya mesî. [düzenle]R Reng rengin, sor bi dengin. - Renk renktir, kirmizi ünlüdür. Rengan tevde di heman lezê de dihatin lewitandin.Yekamînî dane rengê spî. - Bütün renkler aynı hızda kirleniyordu.Birinciliği beyaza verdiler. Reva pisîkê heta dawîya kadînê ye. Rêya dirêj bi gavên biçûk dest pê dike. - Uzun yol küçük adımlarla başlar. Rêzê êş li mal néye payîn. - Değirmen sırası evde beklenmez. Ro bi rînê nare ava Roja dew haya nan nina, roja nan haya dew nina Roja xweş bi serîda xweşe. - Güzel gün gün başlarken güzeldir. Rovi ne di çu kulêr, hejik jî tirîya xweve kir. - Tilki zaten deliğine zor giriyordu bir de kuyruğuna çalılık bağladı Rûyê reş ne hewci teniyêye. - Kara yüze is gerekmez. [düzenle]S Serê çûka qali çenabê. - Kuş kafasından kavurma olmaz Sê wêne dost hene: Nano, gano, cano. - Üç türlü dost vardir: yiyici, irz düsmani, candan dost. Sêwa çê pahra hirçê... Séwa halméke,mekeve bin qalméke. - Bir parça lokma için düşme.. Siware xalke tum payayı. - Başkasının Atına binen hep yayadır Siwarbûna li kerê yek e, peyabûna ji wê dudu ye !.. Simbêl bi pisika ji heye. - Biyik kedide de vardir. Seb û sekir çûn Diyarbekir, sekir rûnist deng nekir, seb rabû pesnê xwe kir. - Sap ile seker Diyarbakir'a gittiler, seker sustu oturdu, sap kalkti kendini övdü. [düzenle]Ş Şahdê rovi terya wiye. - Tilkinin tanigi kuyrugudur. Şam dura ma mişar jî dura. - Hadi şam uzak, hendek te mi uzak Şam şekira welat şêrintira. - Şam şekerdir ama vatan daha tatlıdır. Şerê sıbé ji xêra êvarê çêtire. - Sabahin kavgasi aksamin hayrindan iyidir. Şerm, şerefa jina ye.- Haya, kadının şerefidir. Şér dımre navéwi, çélek dımre postéwi dımine.- aslan ölünce adı, inek ölünce postu kalır.ö.o Şêr şêre. çi mêye çi nêre.- Aslan aslandır, dişisi erkeği fark etmez. Şeva reş keleha mêraye. - Kara gece yigidin kalesidir.. Şûşa dıl ku şkest nacebıre. - Gönül camı bir kırılırsa artık birbirine yapışmaz. Şıkefta sed pez heryê wê sed û yek pez ji heryê. - Yüz koyunun sigdigi yere yüzbir koyun da sigar. Şûr kalanê xwe nabıre. - Kiliç kinini kesmez. [düzenle]T Ta bi ta dibe rih. - Kil be kil sakal olur. Taji bi zorê nare nêçirê. - Tazi zorla ava gitmez. Te cat,Xudé ra murat. - Senden çaba,Allahtan murat. Te deve nedîn li rêzê ma te mişkul jî nedîn li pirêzê Tel telé kerméşé zir zira we weka gaméşé.. Teyrê ku gost dixwun nikilxwarin. - Et yiyen kartallar egri gagali olur. Timayi birakuje. - Tamah kardes öldürendir. Tışte belaş weke laş. - Beleş, leş gibidir Tışte çu nede du gava bıde du dıbe gu... Tirs merga rêviye Tirs ne kêmasî ye, netirsîn zêdehi ye. - Korku eksiklik değildir, korkmamak fazlalıktır. Tirsa gur ji baranê heba wê ji xwere kulavek çêkra. - Kurdun yagmurdan korkusu olsaydi kendine bir aba yapardi. Tu bi hiriba tê li nav keri ba. - Yapagili olsaydin sürü arasinda olurdun. Tu cehnemê nebini buhust bi te xwes nabe. - Cehennemi görmezsen cennet sana tatli olmaz. Tu çi têxi kewarê wê ew bê xwarê. - Dolaba ne koyarsan onu alirsin. Tû paz ne dîtîya ma pişkul jî ne dîtîya. - Hadi sürüyü görmedin, boklarını da mı görmedin. [düzenle]W War ew ware lê bihar ne ew bihare. - Yer ayni yer ama bahar ayni bahar degil. Wek tirya kere; ne kin dibin ne direj. - Eşeğin kuyruğu gibi, ne uzuyor ne kısalıyor Wê ev hevira hin gelek avê hiline. - Bu hamur daha çok su kaldirir. [düzenle]X Xeber çekê jinêye. - Kızarak ve bağırarak laf söylemek kadinin silahidir. Xeberé évara dıçın qule diwara. - Xem neke kes nîzane, tu dî navxweda çî dîbeşérî. - Merak etme kimse bilemez içinde ne gizlediğini Xeta xwar ji gayê pire. - Egri çizgi yasli öküzdendir. Xilt çiqas axê bikole bi serê xwe dadike. - Köstebek ne kadar topragi kazarsa basina döker. Xezalê baztir nîne, jî nesîbê xwe pêda na xwê. - Ceylandan daha atiği yoktur ancak o bile nasibinden öteye geçemez. Xudé hebe,kes tunebe. - Allah olsun,kimse olmasın. Xudé noka dıde evé bé dıdan. - Allah nohutu dişsize verir Xudê ji yekire xera bike diranê wi di pelûlê de diskê. - Allah birisinin isini bozarsa disi sütlaçta kirilir. Xwedîye fıse xwe dihise. - Osuruğun kokusunu ilk yapan duyar.* Xwediye xêra, dibe rebené-evdalé ber dera. - Hayır sahibi,kapı önü garibanına döner. Xwestek û kodik bi sûnde? - Dilencilik ve utangaçlik olmaz. Xweş dibe cihe xençera, xweş nabê cihe xebera. - Hançer yarası bile iyileşir ama gönül yarası iyileşmez. [düzenle]Y Ya herro,ya merro. - Ya gidersin ya ölürsün Ya nare as, ya ji dire asvan dikuje. - Ya degirmene gitmiyor ya da gidip degirmenciyi öldürüyor. Yarê diya mi yek ba minê bi dendikê bihiva bi xwedi bikra. - Anamin dostu bir tane olsaydi onu bademiçiyle beslerdim Yêk ku nefsa xwe islah nekiriye, nikare yekî din islah bike. - Nefsini ıslah etmeyen, başkasını ıslah edemez. Yek ta nabe, du ta tê ranabe. - Bir iplik olmuyor, iki iplik geçmiyor. [düzenle]Z Zıkê zaroka tıjeye lê zimanê wan nagere. - Çocuklarin karinlari söz doludur ama dilleri dönmez. Zılam kahnîya pîrek birka, go birk şikestî bê av xwe têda na girê. - Erkek bir kaynaksa kadın bir havuzdur, havuz çatlaksa kaynaktan gelen su birikmez. Zimanê dirêj darkukê serê xwedyê xwe ye. - Uzun dil sahibinin basina agaçkakandir. Zimano leq û leq,seriyo teq û req. zimano birî,seriyo seqirî Zimané mirov bike leqe leq ewé seré mirov bike teqereq Zimanê xwe jêke cihê xwe çêke Zor gêzerê radıke. - Zor, havucu kökünden çıkarır.
YARARLANILAN KAYNAKLAR 1-Gotınên Peşıyan ên Kurdî-Kürt Atasözleri, A. Bali, Pelê Sor Yayınları. 2-Atasözleri Sözlüğü, Mert Yayınları. 3-Kürtler Üzerine (Tarih ve Folklor Yazıları), Özge Yayınları.
GOTNÊ PÊŞYÊ KURDAN - KÜRT ATASÖZLERİ A Agir bi erdê dikeve hişk û ter bihevra dişewitin Yer tutuşur kurunun yanında yaş da yanar Agir bi ser serê mi ketiye tu firîkê xwe diqelîne Ateş başımı aşmış sen firiklerini kavuruyorsun Aqil taca zêrine, li serê hemi kesî nîne Akıl altından taçtır, herkesin başında yoktur Axa jin û mêra ji heve Kadın ve erkeğin toprağı-maddesi- birbirindendir Axa ji xulamê xwere got, xulam ji kûçke xwere got, kûçik ji dêla xwere got Ağa uşağına, uşak köpeğine, köpek de kuyruğuna buyurdu Ayşikê jî xwe bi şikê Ayşecik kendinden kuşkuludur B Bajarî li erdê narî Kentli yere sıçmaz Bar mi na êşine serbar mi dêşine Yük beni incitmiyor, yükün üstündeki incitiyor Bav ji ês tê law pirsa bajêr jê dike Baba değirmenden gelmiş oğul şehir soruyor Bav rezek da law, law gwêşyek tirî neda bav Bağ veren babasına bir salkım üzümü çok gördü Bela xelkê ji çol û çiya tê ya min ji ber lingê mi tê Elin belası çölden dağdan gelir, benimki ayağımın dibinden çıkar Bextê Roma tune Türk’ün bahtı yoktur Bext nadim bi text Bahtı tahta-koltuğa-değişmem Bênamûsî avêtin ber kûçka, kûçka qebûl nekir Namussuzluğu itin önüne attılar, kabul etmedi Bê Xwedê dibe bê xwedî nabe Tanrısız olunur sahipsiz olunmaz Bi aqlê vala tu nagıhê hevala Boş kafayla arkadaşlarına yetişemezsin Bi a qırak û qijaka nekin; bi a teyrê baz bikin Karganın dediğine göre değil doğanın dediğine göre yapın (Kılavuzunuz karga değil doğan olsun) Bi girî, ji gorê ranabin mirî Ağlamakla ölü mezardan kalkmaz Bi gulke bihar nayê Bir gülle bahar gelmez Biharê pez, payizê rez, zivistanê ez Baharda sürü, sonbaharda bağ, kışın ben Bihar hat, zivistan hilat Bahar geldi kış bitti Bi kevçi da hev bi heskê bela kir Kaşıkla topladı kepçeyle dağıttı Bila mirov kuştiyê şêra be ne girtîyê rovîya be İnsan aslanın ölüsü olsun tilkinin tutsağı olmasın Bilind firyam nizim ketim Yüksek uçtum alçak düştüm Bi pirsê mirov dighê Xursê. Sora sora Xurs’a varılır (Xurs: Kızıltepe’ye bağlı bir köy) Biratî birastî Kardeşlik doğrulukta Ç Çira ji korare def ji kerare bêfêdeye Çıranın köre davulun sağıra yararı yoktur Çiyayê bilind bê rê nabin, newal kûr bin bê av nabin Yüksek dağ yolsuz olmaz, derin vadi susuz olmaz Çûn dewsa mirya, herkes li miryê xwe girya Ölü evine gittiler herkes kendi ölüsüne ağladı D Dara azadiyê bi xwin û xwêdanê tê avdan Özgürlük ağacı kan ve terle sulanır Dermanê xwestinê dane İstemenin ilacı vermektir Derpiyê mi li xweke lê têde tır û fisa neke Donumu giy ama içinde yellenip osurma Destkê bivir ne ji darê be dar nakeve Baltanın sapı ağaçtan olmazsa ağaç devrilmez Devê rovî ne gîha tîrî go, tirşe Tilki ağzının uzanamadığı üzüme ekşi der Dew tune rûn difroşe Ayran yok yağ satıyor Dibêjin Xwedê du tişta bi hevre nade feqira, ku yekê bide yekê ji distine Derler ki Allah yoksula iki tane vermez, birini verince öbürünü alır Dinya gulekê, bêhn bike û bide hevalê xwe Dünya bir güldür kokla ve arkadaşına ver Dizê bistana mukur tên zivistana Bostan hırsızları suçlarını kışın itiraf ederler Dît ezim, nêdît dizim Gördüyse benim, görmediyse hırsızım Dijminê bi aqil ji dostê bêaqil çêtire Akıllı düşman akılsız dosttan iyidir E Erd birinc be, av rûn be, ku xwedi tunebe zû xelas dibe Yer pirinç olsa, su da yağ, sahibi yoksa tez biter Ez bi dua çênebûme ku bi nifirê te bimrim Dua ile doğmadım ki bedduan ile öleyim Ê ku bejê û bike mêrê, ê ku nebêje û bike şêre, ê ku bejê û neke kerê nêre Söyleyip te yapan yiğittir, söylemeyip te yapan aslandır, söyleyip te yapmayan eşektir Ê têkeve govendê wê xwe bihejîne Halaya giren kendisini sallar F Feqir çûn dizyê heyv ji êvarde derket Yoksul hırsızlığa çıktı ay erkenden doğdu G Gotin: ‘Bavê te suwara kuşt ya peya:’ got: ‘Wekî kuştin, ha suwara ha peya’ ‘Babanı atlılar mı öldürdü yayalar mı:’ dediler, ‘O ki öldürdüler ha atlı ha yaya’ dedi Gotin: ‘Kero dehşikek ji tera çê bû. Got: ‘Êmê mi kêm bû û barê mi zêde bû’ ‘Ey eşek bir sıpacığın oldu’ dediler, ‘yemim azaldı, yüküm çoğaldı’ dedi Gotna xweş bihara dile Tatlı dil gönlün baharıdır H Heft çirokê hirçê hene her heft ji li ser hirmîyenê Ayının yedi masalı var, yedisi de armut üstüne Her gîha li ser koka xwe şîn tê Her ot kendi kökü üzerinde yeşerir Her teyr bi baskê xwe difire Her kuş kanadı ile uçar Heta hebû dims, ez mam û tu pis; gava nema mohti, ez Şervî û tu Bohti Pekmez oldukça ben amca sen yeğenim; pekmez bitince ben Şirvan’lı sen Botan’lı Heyfa ciwanîyê pîrî li pêye. Yazık gençliğe yaşlılık ardından geliyor Hindik rindik Az iyidir J ”Jinên qenc li pişt mêrên xerab nasekinin” Jê ket pê ket Ondan doğdu ona saldırdı Jina şermîn bi mil etekî, mêrê şermîn bi kirasekî Utangaç bi kadın bir ulusa, utangaç bir erkek bir entariye bedeldir Jojî dest çêlîkê xwe dide û dibêje: ‘Peryê wan çi nermikê’ Kirpi yavrusunu okşar: ‘Tüyleri de ne yumuşak’ der K Keçik wek sêva li darêne; herkes kevra davêye, kî bixe ji wireye... Kız ağaçtaki elma gibidir.; herkes taş atar, kim düşürürse onundur Kenê bê ara derdikeve ji gulê diwara Arsızın gülmesi duvar deliklerinden sızar Kera nebin cem kera ji hevdû ne elimin fis û tira Eşeği eşeğin yanına götürmeyin; birbirlerinden osuruk ve yellenme öğrenmesinler Kero nemir bihar hat, pîrê nemir qivar hat Ölme eşeğim ölme bahar geldi, ölme nine mantar çıktı Kesê nezan wek darê bê berin Bilgisiz kişi meyvesiz ağaç gibidir Kesi kesa tune Kimsenin kimsesi yok Kes nabê dewê mi tirşê Kimse ayranım ekşidir demez Kes nakeve gora kesi Kimse kimsenin mezarına girmez Kevrê giran li cîhe xwe girane Taş yerinde ağırdır Kew dijminê serê qevmê xweye Keklik kendi soyunun düşmanıdır Kor çawa li Xwedê binêre xwedê jî wilo lê dinere Kör Allah’a nasıl bakarsa Allah ta ona öyle bakar Kurd deynê xwe ne inkar dikin ne didin Kürt borcunu ne inkâr eder ne de öder Kurd têr dixwe li pêlava xwe dinere Kürt doyunca ayakkabısına bakar Kurmê darê ne ji darê be dar narize Ağacın kurdu ağaçtan olmazsa ağaç çürümez Kûçık jî kê bitirse bi wî alî direye Köpek korktuğu yana havlar Kûçkê meye li ber deryê xelkê direye İtimizdir elin kapısında havlıyor M Malê axê diçe canê xulêm dêşe Ağanın malı gider uşağın canı yanar Mar ji pûngê heznake pûng jî li ser qula mêr şin tê Yılan yarpuzdan hoşlanmaz yarpuz da yılanın deliğinin üstünde yeşerir Meçe şerê xal û xwarzya neke hawar û gaziya Dayı yeğen kavgasına gitme ki imdat ve yardım çağırmak zorunda kalmayasın (güç durumda kalmayasın) Mêr bi mûya, jin bi rûya Erkek kıl (sakal) ile, kadın yüzü ile Mêvan ji mêvên ne xweşe, xwedyê malê ji herdûya ne xweşe Misafir misafirden hoşlanmaz, ev sahibi her ikisinden hoşlanmaz Mirin mirine xirexir çiye? Ölüm ölümdür, hırıltı nedir? Mirov pîr dibe dil pîr nabe İnsan yaşlanır ama gönül yaşlanmaz N Nan û dew xwarna derew Ekmek ve ayran yalan yemek Nan û mast xwarna rast Ekmek ve yoğurt gerçek yemek Navê gur derketiye; rovî dinya xera kir Kurdun adı çıkmış; tilki dünyayı yıktı Navê me girane; warê me wêrane Adımız büyüktür; obamız yıkıktır Nêçirvan nêçira xwe nas dike Avcı avını tanır Noka genî çû bajêr bû leblebi Kokmuş nohut kente gitti leblebi oldu Nuh hat kevin hilat Yeni geldi eski kalktı Q Qedehek jehrê vexwe qedehek qehrê venexwe Bir bardak zehir iç, bir bardak kahır içme Qisas nare giyametê Katil kıyamete kalmaz R Reng rengîn, sor bi dengin Renk renktir, kırmızı ünlüdür S Salê du çara cejne wan roja jî zikê feqira deşê Yılda iki kez bayram olur o gün de yoksulun karnı ağrır Serê ço bi gûye binê ço bi gûye İki ucu boklu değnek Serê kesê rast tim bilinde Doğru kişinin başı hep diktir Ş Şer bi tivinga vala nabe Boş tüfekle savaş olmaz Şêr şêre; çi jine çi mêre Aslan aslandır; ha dişidir ha erkek Şûjna di çavê xwede nabine; derziya di çavê hevalê xwede dibine Kendi gözündeki çuvaldızı görmüyor; arkadaşının gözündeki iğneyi görüyor T Taji bi zorê nare nêçirê Tazı zorla ava gitmez Tee dayê tee dayê, ji bêaqila weye ku bihar nayê Hey anne hey anne (buzağı annesine sesleniyor) akılsızlar bahar gelmez sanırlar Te şuşt bi ava gû; ez çi bikim qenciya bi dû Bok suyu ile yıkadın; ne yapayım sonraki iyiliği W War ew ware lê bihar ne ew bihare Yer aynı yer ama bahar aynı bahar değil Wexta kara rû digerine, wexta şivê kevçiya digerine İş zamanı yüz çeviriyor, yemek zamanı kaşıkları gezdiriyor X Xal Hidiro herro li viro Hıdır dayı her gün burda Xew û mirin yeke Uyku ve ölüm birdir Xwedê ji yekîre xera bike diranê wi di pelûlê de dişkê Allah birisinin işini bozarsa dişi sütlaçla kırılır Xwedê noka dide ê bê didan Allah leblebiyi dişsize verir Y Ya mêrkî baş be, ya bivirî û das be, ya jî xwe xelas be Ya iyi bir adam ol, ya kazma ve orak ol, ya da öl de kurtul Yek heye bi sedîye, sed heye ne bi yekîye Bir şey vardır yüz şeye bedeldir, yüz şey vardır bir şeye bedel olmaz Z Zarok xemla malane Çocuk evin süsüdür Zêr be bine, zîv be bine, bih bi sêwî be nine (dûr be). Altın olsa (kız olsa) getir, gümüş olsa (dul olsa) getir, dul çocuklu ise getirme (uzaklaş) Zêr têkeve nav gû ji xera nabe Altın boka girse bile bozulmaz Zikê têr ha ji ê birçî tune Tokun açtan haberi yoktur Zilamê fedikok bi kundkî, pîreka fedikok bi gundkî Utangaç erkek bir baykuşa, utangaç kadın bir köye değer Ziman bê hestiye, digere Dilin kemiği yoktur, habire döner Zimanê mirov bela sêre mirove Uzun dil sahibinin başına ağaçkakandır Zimanê mirov bela serê mirove İnsan dili başınının belasıdır Ziman girtî ser rihetî. İnsanı dili başının belasıdır Zîpe zîpidare, bi bare ne bare meha Adarê xedare Dolu yağsa da yağmasa da Mart ayı çetindir Zor zane zêr zane devê tivinga mor zane Zor bilir, altın bilir, mor tüfeğin ağzı bilir Zor zane, zêr zane zanin zane Zor bilir, altın bilir, bilim bilir Yüklə 177,87 Kb. Dostları ilə paylaş:
|