Ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika

 
 
 
MUNDARIJA 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
I Bob. Kirish 
 
1.1. O‘tgan zamon fe’l shakllarining taraqqiyoti. 
1.2. O‘tgan zamon sodda fe’l shakllari va uning taraqqiyoti. 
1.3. O‘tgan zamon sifatdosh shakllarning ma’nolari va taraqqiyoti. 
 
 
 
II. Bob. Hozirgi zamon fe’l shakllarining taraqqiyoti. Kelasi zamon 
 
2.1 a / -ә (y) affiksli ravishdosh asosida yasalgan hozirgi zamon fe’li. 
2.2. a / - ә (y) affiks ravishdosh asosida yasalgan hozirgi zamon fe’lining
evolyutsiyasi haqida. 
 
2.3. – g‘ay – affiksli forma. 
2.4. – g‘u – affiksli forma. 
 
III. Bob.Fe’l zamonlarini maktab darsliklarida o’qitilishi. 
 3.1 Fe’l zamonlari mavzusi yuzasidan ishlangan dars ishlanmalari 

 Umumiy xulosalar. 
 
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati. 
 

---

4 
KIRISH 
 
Mavzuning dolzarbligi: O‘zbek adabiy tili uzoq tarixiy taraqqiyotiga va ko‘p 
sonli adabiy merosiga ega. Bu asrlar osha o‘zbek adabiy tilining o‘ziga xos 
taraqqiyot yo‘lini ko‘rsatuvchi yozma dalillardir. Shu sababli ham yozma adabiy 
matnlarga, an’analarga asoslangan holda o‘zbek tilining tarixiy taraqqiyotini 
o‘rganish o‘zbek adabiy tilining qanday taraqqiyot bosqichlarini boshidan 
kechirganligini aniq tasavvur qilishga imkon beradi. Bu holat uning taraqqiyot 
bosqichlarini oldingi asrlardagi yozma manbalardan o‘rganib, shu asosda ma’lum 
bir xulosalarga kelishi kerakligi haqidagi masalalarni kun tartibiga qo‘yadi. 
Tilshunosligimiz tarixida fe’l zamonlari, mayllari, fe’l shakllarining turli xil 
ko‘rinishlari bo‘yicha olib borilgan tadqiqotlarning anchasi ko‘zga tashlanadi. 
Ayniqsa, Bu sohada A.G‘ulomov, U.Tursunov, J.Muxtorov, T.Xo‘jayev, 
G‘.Abdurahmonov, Sh.Shukurov, A.M.Shcherbak, A.A.Kuklyanova, A.Xojiyev 
kabilarning tadqiqotlarini ko‘rsatish mumkin. Ularda fe’l zamonlari, fe’l mayllari, 
fe’lning har xil funktsional shakllari haqida turli nuqtayi nazardan olib borilgan 
tadqiqotlar mavjud. Bu ishlardan fe’l zamonlari va fe’l mayllari haqida diqqatga 
arzirli fikrlar bayon qilingan. Ayniqsa, fe’l zamonlari haqida Sh.Shukurovning 
,,O‘zbek tilida fe’l zamonlari taraqqiyoti “(T.1976-y) monografiyasi va 
G‘.Abdurahmonov Sh.Shukurovning ,,O‘zbek tilining tarixiy grammatikasi. 
Morfologiya va sintaksis”(T.1973-y) asarlarida qimmatli fikrlar bayon etilgan. 
Ammo fe’l zamonlarining taraqqiyoti masalalari shu bilangina cheklanib 
qolmay balki, o‘sha olimlar nazari tushmagan eski yozma manbalarda fe’l 
zamonlari taraqqiyotining yangidan-yangi qirralari topilib qolishi mumkin. Shuni 
e’tiborga olib fe’l zamonlari taraqqiyoti masalalarini o‘zimizning malakaviy 
bitiruv ishimizning ob’ekti qilib oldik va shu asosda o‘zimizning shaxsiy 
fikrlarimizni bildirishga harakat qildik. 

---

5 
Fe’l zamonlari taraqqiyoti o‘ziga xos taraqqiyot yo‘liga ega. Bularni faktik 
materiallar asosida bayon qilish va ularni aniq ko‘rsatib berish, bundan bexabar 
bo‘lgan maktab o‘quvchilari, o‘rta maxsus kasb-hunar kollejlari va oliy o‘quv 
yurtlari talabalari uchun ham foydadan holi bo‘lmaydi. Demak bizning malakaviy 
ishimizning materiallari ularda ham shu bo‘yicha muayyan bir ko‘nikma, malaka, 
bilimlarni hosil qilishga yordam berishi tabiiy. Shu nuqtayi nazardan qaraganda 
bizning malakaviy ishimizdagi materiallar ko‘pgina kishilarga yordam berishi 
mumkinki, ular ishning dolzarbligini ta’minlaydi.