Amaliy mashg‘ulot -6 Daryo vodiysining geologik,geomorfologik qirqimini tuzish. Amaliy mashg‘ulot matni
Yüklə 206,25 Kb. Pdf görüntüsü
|
| AMALIY MASHG‘ULOT -6 Daryo vodiysining geologik ,geomorfologik qirqimini tuzish. AMALIY MASHG‘ULOT MATNI Geologik xaritaga binoan maydonning yotqiziqlari o‘rganishda qatlam elementlarini bilish kerak. Egri yotqiziqlari bo‘lgan geologik xaritada (tog jinslarining monoklinal yotqiziqlari) qatlamlarning tashqi ko‘rinishi turli xil kenglikdagi chiziqlar shaklida, ketma-ket chuqur yoki ko‘tarilgan ketma-ketlikda ifodalanadi. 88-rasmda 1: 50,000 masshtabda geologik xarita ko‘rsatilgan. Ushbu xaritadagi barcha tog‘ jinslari shimoli-sharq tomon burilgan, bu AB chizig‘i bo‘ylab kesma qurish orqali tekshirish oson bo‘lishi uchun. 1. Geologik xarita va egri qatlamli maydonning kesmasi. Qatlamlar janubi-g‘arbiy tomonga egilishi mumkin emas, chunki bu holda qadimgi qatlamlar yosh qatlamlar bilan qoplangan bo‘lib, ularda oddiy qatlamlar ostida yotish mumkin emas edi. Monoklin yotqiziqli qatlamlar orqali kesishma qurishda, qirqim yo‘nalish chizig‘ini qatlamlarning kesmasi bo‘ylab tanlanishi kerak, ya’ni, yo‘nalishningcho‘kkan joyidan.. Bunday holda, kesimdagi qatlamlarning burchagi haqiqatga to‘g‘ri bo‘ladi. Qirqimni qurishni odatdagidek topografik profildan boshlaymiz, keyin yuqoridagi sxema bo‘yicha ishlaymiz. Agar qatlamlarning yotish xolati ma’lum bo‘lsa (qatlamlarning tushish burchagi 10º), unga ko‘ra qatlamlarning chegaralari burchak pasayish tomonidan(transportir yordamida) chiziladi. Agar qatlam elementlari ko‘rsatilmagan bo‘lsa, faqat sxematik geologik qirqim qurish mumkin. 2-rasmda maydonningqatlam elementlari noma’lum bo‘lgan geologik xaritasi ko‘rsatilgan. Xaritani tahlil qilib, avvalgi holatda bo‘lgani kabi, qatlamlar shimoli-sharqqa tushadi degan xulosaga kelishimiz mumkin. Topografik profilni qurib (shartli ravishda 2-rasmda ko‘rsatilgan), biz xaritada ko‘rsatilgan geologik chegaralarni unga o‘tkazamiz. Qatlamlarning qalinligi doimiy bo‘lishini (barcha inshootlarimizda bo‘lgani kabi) va shimoli-sharqqa egilgan chiziqlarning chiqish nuqtalaridan (moyillik burchagi o‘zboshimchalik bilan olinadi) qabul qilib, mintaqaning sxematik geologik qirqimini olamiz (2-rasm). 1 Rasm2. Qatlam elementlari ko‘rsatilmagan hollarda, egri yotadigan qatlamning xaritasidagi geologik qirqimni qurish. 3- rasmda Maydonning buklama yotqiziqli geologik xaritaning qirqimi ko‘rsatilgan. Xaritadagi qatlamlarning rasmini tahlil qilib (eski tog‘ jinslari markazda, yoshlari esa tashqi atrofida joylashgan), bu sohada antiklinal buklamalar joylashgan degan xulosaga kelishimiz mumkin. Hududning geologik xususiyatlari asosan tog jinslarining paydo bo‘lishi sharoitlari bilan belgilanadi. Ushbu misolda qirqim nolga teng shartli chiziqdan qurilishi mumkin. Bu yo‘nalishga o‘tish orqali hosil bo‘lish nuqtalari (geologik chegaralar) chiqadi, burmalarning yadrosi va qanotlari tasvirlangan. Qanotlarning egilishi shartli ravishda tasvirlangan, chunki xaritada burilish burchagi ko‘rsatilmagan (3-rasm). 3-rasm. Antiklinal burmalar orqali geologik qirqim qurish 5 rasmda aks etgan buklama yotqiziqli qatlamlarning geologik kartasida ham yotqiziq elementlari yo‘q. Ushbu xaritaga muvofiq VD chizig‘i bo‘ylab geologik maydonning qurilishi yuqoridagi sxema bo‘yicha aniq amalga oshirildi (6-rasm). Bundan tashqari, ushbu xarita va qirqim uchun stratigrafik ustun qurilgan (7-rasm) (pastga qarang). Uzluksiz buzilishlar mavjud bo‘lgan maydonning geologik qirqimini qurishda tushirilgan va ko‘tarilgan qanotlarni aniqlash kerak. SHuni yodda tutish kerakki, yuzada (ya’ni xaritada) ko‘tarilgan qanot qadimgi jinslardan tashkil topgan, pastga tushirilgan esa - yosh tog jinslaridan tashkil topgan. 1-masshtab: 100000 4- rasm.. Blok - tushirishlar bilan er qobig‘ining diagrammasi 4-rasm, gorizontal buklamalar va yoriqlar yotgan qatlamlar uchun maydonning geologik qirqimi ko‘rsatilgan. Xaritada surilmalar qora qalin chiziqlar bilan ko‘rsatilgan, unda strelka surilmalarning tushish yo‘nalishini, raqam esa tushish burchagini bildiradi. Geologik maydonni qirqimini qurish topografik profilni sirtdagi bo‘shliqlarning chiqish nuqtalarini chizishdan boshlanadi. Keyin surilmalar qo‘llaniladi; agar ularning yo‘nalishi to‘g‘risida ma’lumotlar bo‘lmasa, unda ular vertikal ravishda amalga oshiriladi. Keyinchalik, har bir qanotning (blokning) geologik tuzilishi qo‘shni qanot bilan bog‘liq bo‘lmagan alohida qism sifatida ko‘rsatilgan. Rasm -4 a . YOriqlar bilan buzilgan gorizontal va qiya qatlamli katlamlar geologik xaritaga binoan geologik uchastka qurish. Har qanday hududning geologik xaritasini, geologik qismini va unga stratigrafik ustunni tahlil qilish (5, 6 va 7-rasmlar) uning geologik tarixining umumiy xususiyatlarini aniqlashga imkon beradi. Ushbu xaritada tasvirlangan eng qadimgi toshlar O‘rta Devon davriga tegishli, shuning uchun biz Devon davrining o‘rta asrlaridan boshlab mintaqaning geologik rivojlanish tarixini tiklashimiz mumkin. 5- rasm. Sxematik geologik xarita Yüklə 206,25 Kb. Dostları ilə paylaş:
|