"Axborot xavfsizligi" kafedrasi

4-Mavzu. Kompyuter viruslari va virusdan himoyalanish usullari.
Korxonalarga texnikaviy xavf tug‘diradigan viruslar haqida ma’lumot to‘plash Internetga ulanish bo‘yicha berilgan ma’lumotlar ichida yana bir muhim tarmoq bu — simsiz tarmoqdir. Simsiz tarmoq ham viruslarning yuqishiga qulay vositadir. Internetga bu tarzda ulanishda notanish tarmoqlar ko‘p bo'lgani bois, viruslar oqimi uchun ham bu makon juda qulay. Shuning uchun m obil kom pyuterlar va simsiz tarmoqdan foydalanuvchilar o‘ta ehtiyotkor bo‘lishi darkor. Xulosa tarzida mazkur vositalar orqali viruslarni yuqtirmaslik uchun yoki hech bo’lmaganda, ularning foizini kamaytirish maqsadida eng asosiy qoidalarni keltirib o‘tamiz:

1. Xavfsiz brauzerlarni qo'llash;

2. Hech qachon notanish dasturlarni kiritmaslik;
3. Doimiy ravishda kafolatlangan antivirus dasturlaridan foydalanish;
4. Xatlarga ilova tarzida biriktirilgan barch a fayllar, ayniqsa, notanish
kimsalardan yuborilgan xatlar xavfli ekanini unutmaslik;
5. E-pochta manziliga notanish adresdan kelgan xatlarga imkon qadar javob
yo'llamaslik;
6. Turli saytlarda turli parollardan foydalanish lozim;
7. Vaqti-vaqti bilan kompyuterni viruslarni tozalash va «davolash» uchun
mutaxassislarga ko'rsatish kerak.
Virus turlari
Ko’rinmas virus – stels-virus deb nom olib, zararlangan fayllarga va sektorlarga operatsion tizim tomonidan murojaat qilinsa, avtomatik ravishda zararlangan qismlar o‘rniga diskning toza qismini taqdim etadi. Natijada ushbu viruslarni aniqlash va tozalash juda katta qiyinchiliklarga olib keladi.
Mutant virus – shifrlash va deshifrlash algoritmlaridan iborat bo‘lib, natijada virus nusxalari umuman bir-biriga o‘xshamaydi. Ushbu viruslarni aniqlash juda qiyin muammo.
Virus turlari
Paketli virusning bosh qismi paketli faylda joylashgan bo‘lib, u operatsion tizim topshiriqlaridan iborat.
Gibridli viruslarning boshi paketli faylda joylashadi. Bu virus ham faylli, ham but sektorli bo‘ladi.
Tarmoqli viruslar kompyuter tarmoqlarida tarqalishga moslashtirilgan, ya’ni tarmoqli viruslar deb axborot almashishda tarqaladigan viruslarga aytiladi.
Viruslarning turlari:
1) fayl viruslari. Bu viruslar som, exe kabi turli fayllarni zararlaydi;
2) yuklovchi viruslar. Kompyuterni yuklovchi dasturlarni zararlaydi;
*3) drayverlarni zararlovchi viruslar. Operatsion tizimdagi sonfig.sys faylni zararlaydi. Bu kompyuterning ishlamasligiga sabab bo‘ladi;
*4) DIR viruslari. FAT tarkibini zararlaydi;
Eng xavfli viruslar bu – Troyan viruslari.(HorseMalware)

viruslardan farqli o'laroq, troyanlar boshqa replikatsiya qilmaydi va boshqa fayllarga zarar etkazmaydi, yoki ular qurtlar kabi o'zlarining nusxalarini yaratmaydi.

virus, qurt va troyan o'rtasidagi farqni bilish muhimdir. antivirus dasturi virusni aniqlasa, virus faylni qonuniy ravishda buzganligi sababli u faylni tozalash kerak . aksincha, agar antivirus dasturi qurt yoki troyanni aniqlasa, qonuniy bo'lmagan fayl mavjud emas va shuning uchun fayl faylni o'chirib tashlash kerak