Azərbaycan folklorunun ilkin nəşrləri” seriyası HÜMMƏT ƏLİzadə azərbaycan el əDƏBİyyati

Tahir Mirzə:

Mollalar mollası, mollalar xası

Silinsin qalmasın könlünün pası

Dağılsın mollanın məktəbxanası

Nədən hamı gəldi Zöhrəm gəlmədi?

Tahir Mirzə gördü ki, bu oxuyanda molla başını aşağı salla­yır, aldı dübarə:

Lənət gəlsin bu dünyada bəd əsil örətlərə

Saldı mən fəqiri yanar-yanmaz odlara

İsmayil tək qurban kəsərəm Zöhrə kibi adlara

Nədən hamı gəldi Zöhrəm gəlmədi?

Tahirin sözləri söylənər dildə

Bülbülün həmişə meyli olar güldə

Zöhrənin gözləri qalubdur yolda

Nədən hamı gəldi Zöhrəm gəlmədi?

Xan Tahir sözlərini tamama yetirdi. Tahir belə oxuyub ağ­la­yır­dı. Gözünün yaşı kitabın üstünə cari olurdu. Bu əsnada bax­dı ki, kitabın üstünə bir dana xurma düşdü, dalı baxdıqda gör­dü xur­manı atan Zöhrədur. Burada hər ikisi biri-birilə söh­bətə məş­ğul oldular. Zalım molla bunları görüb sultanın bar­gahına yol­lan­dı. Yetişər-yetizməz dedi:

– Şah sağ olsun! Ya məni məktəbdən qovla ya bu uşaq­la­rı­nı­za bir fikir çək. Az qalıb qızın hamilə ola.

Hətəmsultan qəzəb-alud olub o saat qızını məktəbdən ya­nı­na çağırtdırıb dedi:

– Ey haramzada! O dəfəkindən üzündə su qalmadı, yenə be­lə etdin; bir daha məktəb üzü görməyəcəksən. Bu xəbər Əh­məd­və­zirə çatıb bildi ki, daha Zöhrə məktəbə getməyəcəkdur. Qar­da­şının yanına tacirdən, vəkildən bir neçəsini göndərib və belə sifariş etdi: – Qardaş, bu iki balamız əvvəldən biri-birinin aşıqı­dur­lar, gəl bunları biri-birindən cida etməyək. Hətəmsultan qar­da­şına belə cavab verdi:

– Qardaş! Bir sözüm yoxdur. Camaat içində rüsvay oldum. Gəl, gəlnini apar.

Hətəmsultan elçilər gedəndən sonra həmin bu əhvalatı bir ka­ğıza yazıb qasid ilə göndərmək istərkən mollanın xalası oğlu Çu­ğulsimon irəli durub ərz etdi:

– Şah sağ olsun, mən aparram. Nəməni qardaşına verrəm. O bunu deyib namə əlində eşiyə çıxdı. Molla əhvalatdan xəbərdar idi. Dedi:

– Xala oğlu! Amanın bir günüdür, gör nə edərsən ki, qızı Ta­­hi­rin əlindən saldıra.

Çuğulsimon o mənim işimdür deyib yola rəvan oldu.

Əhmədvəzirin bargahına varid olub naməni verdi. Hilə yolu ilə dedi:

– Qardaşın belə tapşırdı ki: mənim bargahıma toya gələn adam­­ların hamısının paltarlarının altında silahı olsun, çünki öz­gə bir fikrim vardur.

Əhmədvəzir əlini gözü üstə qoyub dedi: amma qardaşıma de: – Yaxşı, amma hazır olsun sabah günorta vaxtı gələcəyəm.

Qasid getdikdən sonra Əhmədvəzir hərəmxanaya gəlib dedi:

• 
  Arvad bilmirəm bu nə toydur ki, qardaşım ismarlayıb gə­rək toya gələn adamların hamısının silahı olsun.
  

– Şah əmridir nə demək olar.

Gəl sənə bu yandan Çuğulsimondan xəbər verim: Hətəm­sul­ta­nın hüzuruna gəlib dedi: –Şah sağ olsun! Qardaşın de­digi vax­tı­na hazır olsun. Hər nə cür olsa sabah onu öldürəcəyəm. – Şah qəzəb alud olub o saat cəllad istədi: “Nə söyləyirsən haramzadə! Mə­­nim qardaşım elə sözü heç vaxt deməz”. Çuğul­simon dedi: – Şah sağ olsun, öldürmə bu saat doğru cavab verim: sabah toya gə­­­lən adamları sən gəzdir, hərgah onların libas­larının altında ha­zır silah olmasa, o vədə məni öldürt.

Şah bu söz ilə onu buraxdı. Sabah olcaq Əhmədvəzir və Ta­hir Mirzə cəlal şevkət ilə şahın bargahına gəldi.

Məclis arasta olub qonaqlar oturdular. Həmin vədə şah Çu­ğul­si­monun dünənki sözünə görə gələn adamların hamısının üs­tü­nü gəzdirtdi ki, bütün hamısı alətdən silahlıdırlar. O vədə cəl­la­da höküm etdi: “Bu saat Əhmədvəzirin boynunu vur”. Cəllad ha­zır olub istədi ki, boynunu vursun. Əhmədvəzir ərz etdi: – Şah sağ olsun, nə üçün mənim boynumu vurdurursan?

– Ey məlun! Sən bu gün silahlı qoşun ilə məni öldürtməgə gəl­mişdin, ona gorə səni öldürəcəyəm.

Şah artıq ona göz verməyib boynunu vurdurub və qoşunun hə­rəsini bir yana dağıtdırdı. Molla hazır idi. Dedi: – Şah sağ ol­sun. İlanı öldürtdürüb onun balasını salamat qoymaq yaxşı deyil.

Bu saat Tahiri də öldürtdür. Yoxsa səni öldürərlər. Bu sözü Ta­­hirin bir yaxın dostu ona xəbər verdi: Evin yıxılsın bir yana qaç, bu saat səni də öldürəcəklər.

– Nə olubdur?

– Sultan atanı öldürdü və səni də öldürmək üçün axtarır.

Biçarə Tahir baş götürüb şəhərdən kənara çıxdı. Bir qarğı­lıq­da pünhan oldu. Bu yandan şah höküm etdi hər kim Tahiri tapıb gə­tirsə ona iki yüz dinar qızıl verəcəyəm. Bir neçə şəxs hər tərə­fə ge­dib və nəhayət Tahiri qolu bağlı şahın hüzuruna gətir­di­lər.

Hətəmsultan höküm etdi bu saat boynunu vrun. Qaramanlı şəhrinin adamları şahın əl-ayağına düşdülər:

– Sənin təxtin taxt olsun, evin tar-mar olsun. Nə üçün öz əlin ilə öz evini yıxıb belə cavanı öldürürsən. Camaatdan başqa bi­çara Zöhrə əlinə bir istəkən zəhər alıb atasına iltimasa gəldi.

– “Hərgah sən Tahiri öldürsən o vədə mən də bu zəhəri içib özü­mü öldürəcəyəm” deyə atasına iltimasa gəldi.

Hətəmsultan nə ilac qalıb dedi camaat, Tahiri sizə bağış­la­yı­ram bu şərt ilə ki Zöhrədən əl götürsün. Qaramanlı şəhərində han­­sı bir nazənin qızı istəsə onunçun alaram və özünü də ata­sı­nın yerində vəzirliyə qəbul edərəm. Şah bu sözü deyib Tahir­dən Zöh­­rədən əl götürmək barədə inkar tələb etdi.

Tahir Mirzə əmisinə bu dillər ilə Zöhrədən əl çəkməyi ba­rə­sin­də söyləməyə başladı.