Azərbaycan respublikasi təhsil nazirliyi sumqayit döVLƏt universitetiNİn nəZDİNDƏ sumqayit döVLƏt texniki kolleci
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
| T
ərif. Onluq kəsrin vergüldən sağda duran bütün rəqəmlərinin sayına onun onluq işarələri sayı deyilir. Məsələn, 0,425 ədədində üç onluq işarə var. T ərif. Onluq kəsrinvə ya təqribi ədədin sıfırdan fərqli ilk rəqəmindən solda və ədədin sonunda m əlum olmayan rəqəmlərin yerinə yazılmış sıfırlar və ya yuvarlaqlaşdırma n əticəsində yazılan sıfırlardan fərqli bütün rəqəmlərinə onun qiymətli rəqəmləri deyilir. M əsələn, 0,402 ədədində üç qiymətli rəqəm, 4,0045 ədədində beş qiymətli rəqəm, 0,021 ədədində iki qiymətli rəqəm vardır. T əqribi ədədin yazılışına daxil olan (yəni, sıfırdan fərqli rəqəmin əvvəlində duran və ədədin sonunda məchul rəqəmlər əvəzinə qoyulan) və onun onluq rəqəmlərini göstərmək üçün istifadə olunan sıfırlar həmin ədədin qiymətli rəqəmləri hesab olunmur. M əsələn, 0,00013 ədədində 1-dən əvvəl yazılan sıfırlar qiymətli rəqəmlər hesab olunmur. Bu ədədin iki qiymətli rəqəmi (1,3) vardır. 0,3560 ədədində 3-dən əvvəl yazılan sıfır qiymətli rəqəm deyildir. 6-dan sonra sonra gələn sıfır isə həmin ədəddəki 10 -4
m ərtəbəsinin saxlanıldığını göstərir. 3. Tutaq ki, onluq k əsr şəklində göstərilmiş təqribi a ədədi verilmişdir. Bu ədədi az sayda qiym ətli rəqəmi olan başqa bir ədədlə əvəz etmək üçün yuvarlaqlaşdırmadan istifadə olunur. Verilmiş ədədi yuvarlaqlaşdırmaq, onun bir və ya bir neçə sonuncu onluq r əqəmini atmaq, ədədin kəsr hissəsi olmadıqda isə onun bir və ya bir neçə sonuncu r əqəmini sıfırla əvəz etmək deməkdir. Hesablama t əcrübəsində ədədlərin yuvarlaqlaşdırılması, ədədin bu ədədə yaxın, lakin daha az sayda onluq işarəsi olan ədədlə əvəz edilməsi zərurəti meydana çıxır. Müəyyən onluq işarədən sonrakı onluq işarəni atıb, həmin onluq işarənin üzərinə 1 əlavə etməklə yuvarlaqlaşdırma artığı ilə, həmin onluq işarədən sağdakı ədədləri atmaqla (v ə ya onları sıfırla əvəz etməklə) edilən yuvarlaqlaşdırma isə əskiyi ilə yuvarlaqlaşdırma adlanır. Tətbiq edilən yuvarlaqlaşdırma qaydalarını göstərək:
1) Ədədin atılan rəqəmlərinin birincisi 5-dən kiçik olduqda qalan rəqəmlər d əyişilmədən saxlanılır. Məsələn, 36,832 ədədini yüzdə birə qədər yuvarlaqlaşdırsaq, 36,83 alarıq.
2) Ədədin atılan rəqəmlərinin birincisi 5-dən böyük olduqda qalan rəqəmlərin axırıncısının üzərinə bir əlavə olunur. Məsələn, 75,3869 ədədini mində birə qədər yuvarlaqlaşdırsaq, 75,387 alarıq.
3) Ədədin atılan rəqəmlərinin birincisi 5, başqa atılan rəqəmlər içərisində isə sıfırdan f ərqli rəqəmlər olduqda, qalan rəqəmlərin axırıncısının üzərinə bir əlavə olunur. M əsələn, 3,2547 ədədini onda birlərə qədər yuvarlaqlaşdırsaq, 3,3 alarıq.
4) Ədədin atılan rəqəmlərinin birincisi 5, atılan başqa rəqəmlərin hamısı sıfır olduqda, qalan axırıncı rəqəm cüt olduqda onun özü dəyişilmədən saxlanılır, tək olduqda is ə onun üzərinə 1 əlavə olunur. Məsələn, x=7,388500 və y=7,38750 ədədlərini mind
ə birə qədər yuvarlaqlaşdırsaq, x=7,388 və y=7,388 ədədlərini alarıq. 4. Hesablama zamanı hesablama xətalarının ciddi hesablanması icra edilmirsə, onda r əqəmlərin sayılması üsulu deyilən üsuldan istifadə edilməsi tövsiyə edilir. Bu üsula görə nəticələr elə yuvarlaqlaşdırılır ki, yekun nəticə üçün verilmiş dəqiqlik təmin edilsin. T əqribi ədədlər üzərində əməlləri yerinə yetirərkən iki qaydaya əməl edilir: Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|