Azərbaycanda yerli özünüidarə institutunun 9 illik fəaliyyətinin təhlili göstərir ki, səmərəli bələdiyyə idarəetməsinin təşkili sahəsində ciddi problemlər mövcuddur
Yüklə 296,37 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ALTERNATIVLƏR
- 1. İnzibati nəzarəti həyata keçirən orqanın əsassız müdaxilə imkanlarını məhdudlaşdırmaqla mövcud mexanizmin saxlanılması
- Mövcud variant
- Bələdiyyələrin illik hesabatlarının inzibati nəzarəti həyata keçirən orqan tərəfindən ümumiləşdirilməsi və parlamentə təqdim olunması
Slovakiya. Bələdiyyələrin daxil nəzarət aparmaq hüququ olsa da, bu sahədə zəruri olan təcrübə əldə edilməyib. Daxili nəzarət nisbətən zəifdir. Səbəbləri isə çoxdur. Bura zəif qanunvericilik bazası, bu işləri icra etmək üçün müvəfiq bacarıq və hazırlıqlı kadrların olmaması daxildir. Bu ölkədə bələdiyyələrin səlahiyyət dairəsinə məxsus faəliyyətlər kənardan nəzarət və təftiş edilmir. Dövlət orqanlarının bələdiyyələrin səlahiyyət dairəsinə məxsus faəliyyətlərə nəzarət hüququ yoxdur. Mərkəzi hökumətin regional bölmələri də bələdiyyələrin fəaliyyətinə nəzarət etmək hüququna malik deyil. Bu ölkə yerli özünüidarə sistemində audit sisteminin prinsiplərini hazıralmağa yenicə başlamışdır. Maliyyə təftişi üzrə fəaliyyətlərin, o cümlədən maliyyə nəzarəti ilə bağlı məsələlərin Avropa İttifaqında qəbul edilmiş prinsiplər ilə uzlaşdırılması haqda qanun bir neçə il əvvəl qəbul edilmişdir. Bu qanuna məqsədəuyğunluğ, səmərəlilik və vəsaitlərin effektli xərclənməsi baxımından nəzarət formalarının bəzi elementləri daxil edilmişdir. Bura həmçinin ex-ante7 və ex-post8 nəzərət formalarının prinstpləri daxil edilib. Belələiklə, bələdiyyələrin daxili nəzarət strukturunu yaratmaq və daxili nəzarəti həyata keçirmək hüququ olsa da zəruri olan təcrübə əldə edilməyib. Dövlət orqanlarının bələdiyyələrin səlahiyyət dairəsinə aid olan fəaliyyətlərə nəzarət etmək hüququ isə yoxdur. Məqsədəuyğunluğ, səmərəlilik və vəsaitlərin effektli xərclənməsi baxımından təftiş formaları maliyyə nəzarəti haqqında qanunda nəzərdə tutulub. Ona görə də bu formalar həm daxili, həm də kənar auditin aparılması zamanı istifadə edilir. Daxil auditin bütün mərhələlərində ex-ante və ex-post formları icra edilir. Əgər kənar audit zamanı ex-post rejimindən məqsədəuyğunluğ, səmərəlilik və vəsaitlərin effektli xərclənməsi baxımından istifadə edilirsə, daxili audit zamanı məqsədəuyğunluq, səmərəlilik və vəsaitlərin effektli xərclənməsi prinsipləri çox nadir hallarda icra edilir. İctimai nəzarətin konstitusiya təminatı var və bu barədə müvafiq qanunda maddə mövcuddur. Təcrübədə müxtəlif qrupların fəaliyyətini təmin edilməsi üçün formal və qeyri-formal prosedurlar icra edilir. Müxtəlif vətəndaş qruplarının qərar qəbulu prosesində iştirakının institusional mexanizmi qanunvericilikdə nəzərdə tutulub. Bura dialoqun aparlıması, məşvərət şurası və s. daxildir. Məşvərət mexanizmlərinin qanunlarla məcburiliyi təmin edilməsi baxımından bu ölkədə ancaq məcburi referendumların keçirilməsi təmin edilib. Təcrübədə Slovakiya regionları yuxarı orqanlarla razılaşma əməliyyatlarını aparmırlar. Bu regionlar nisbətən müstəqil ərazi vahidləri kimi çıxış edirlər. Mövcud qanunlara görə mərkəzi hökumət regionlara sərəncam və göstərişlər verə bilməz, lakin öz təklif və tövsiyyəlrini onların nəzərinə çatdıra bilər. Regionlarda qəbul edilmiş qərar ancaq məhkəmələrdə araşdırılır. Ona görə də burada hakimiyyət orqanları arasında qarşılıqlı nəzarət mexanizləri mövcud deyil. Eyni zamanda məqsədəuyğunluq baxımınıdan nəzarət formaları yoxdur. Dövlət administrasiyasına mübahisəli məsələ üçün də müracət edilmir. Bu mənada kənardan nəzarət forması ancaq hüquqi müstəvidə həyata keçirilir. Regional nəzarət müxtəlif formalarda icra edilir. Birincisi, ölkənin Baş Prokrorluğu nəzarəti aparır. İkincisi, Ali Təftiş və Nəzarət Orqanı müxtəlif nəzarət formalarını həyata keçirir. Bu təşkilat formal olaraq müstəqil orqandır. Bu təşkilatın bələdiyyələrə xas olan vəzifələrin icrasına nəzarət etmək hüququ yoxdur. Nəhayət, regional Şura tərəfindən təyin edilmiş nəzarətçi-müffətiş yoxlamalar apara bilər. Bundan başqa dövlət tərəifndən verilən səlahiyyətlərə aid vəzifələrin icrası mərkəzi administrasiya tərəfindən «Qaydalar» vasitəsilə izah edilir və ya onlar tərəfindən bu vəzifələrin icra vəziyyəti araşdırılır. 2004-ci ildə dövlət administrasiyası ciddi dəyişikliklərə uğramışıdır. Keçmişdə mövcud olan regional və rayon şöbələri ləğv edilmiş, əvəzində sahələr üzrə bölmələr təsis edilmişdir. Məsələn, Daxili İşlər və Təbii Ehtiyatlar və Ekologiya Nazirliklərinin bütün regionlarda yerli şöbələri təsis edilmişdir. Bu şöbələr sahələr üzrə nazirliklərə cavabdehdirlər. Beləliklə, dövlət nəzarətini ölkənin Baş Prokrorluq Orqanı, Ali Təftiş və Nəzarət Orqanı və regional Şura tərəfindən təyin edilmiş nəzarətçi-müffətiş həyata keçirir.
Bunda başqa bələdiyyələrin maliyyə fəaliyyətinə audit yoxlamasının təşkili «Dövlət orqanlarının maliyyə auditi» adlı qanunvericilik aktı ilə (Ase № 320.2001) tənzimlənir. Çexiyada bələdiyyələrin idarəetmə strukturunda regional ofislərin mövcudluğu barədə məlumat var. Bələdiyyələr onlara həvalə edilmiş səlahiyyətlər çərçivəsində qəbul etdtkləri akların məzmunu mövcud qanunlara, hökumətin qərarlarına, mərkəzi hakimiyyət orqanlarının direktivlərinə ziddiyyət təşkil edərsə, bu akların hüquqi qüvvəsi regional ofislər tərəfindən dayandırıla bilər. Bu zaman bələdiyyələr müəyyən edilmiş zaman ərzində məhkəmələrə, o cümlədən konstitusiya məhkəməsinə müraciət etməzlərsə, bu bələdiyyə akları ləğv edilmiş hesab edilər. Bu ölkənin bələdiyyə strukturunda heç də çox tanınmmış prosedur deyildir. İnzibatı nəzarət bu ölkədə az istifadə edilir. Məsələn təcrübədə, bir bələdiyyə orqanı öz qərarı ilə hakimiyyət və icra orqanlarında çalışan dövlət qulluqçularının (bürokratların) bələdiyyə binasına daxil olmalarına məhduduiyyət qoymuşdur. Bunun üçün də girişdə «Daxil olamaq qadağandır» nişanı quraşdırılmışdır. Lakin Konstitusiya məhkəməsinin qərarı ilə bu hal bələdiyyələrin statusuna zidd olduğu üçün bələdiyyə qərarı ləğv edilmişdir. İctimai nəzarətin nə konstitusiya təminatı var, və nə də qanunlarda bu barədə maddə mövcudur. Eyni zamanda bələdiyyələrin müxtəlif qruplarla məşvərətlərin aparlıması üçün konstitusiyada və qanunlarda maddə nəzərdə tutulmayıb. Ümimiyytlə isə müxtəlif qrupların tanınması üçün formal və qeri-formal prosedurlar icra edilmir. Müxtəlif vətəndaş qrupların qərar qəbulu prosesində iştirakının institusional mexanizmi mövcud deyildir. Birbaşa demokratiynın institusianal alətləri mövcuddur. Bura referndumların keçirilməsini göstərmək olar. Bundan başqa kiçik kommunalar arasında qarşılıqlı münasibətlər təmin edilmişdir. Məhəllə komitələri bələdiyyələrin iştirakını genişləndirmək üçün təsis edilib. Digər formalar nadir hallarda icra edilir. Daxili İşlər Nazirliyi bələdiyyələrə həvalə edilmiş vəzifələrin icrasına nəzarəti həyata keçirir. Bu nəzarət ex-post rejimində həyata keçirilir. Bələdiyyə aktlarının mövcud qanunvericiliyə uyğunluğuna və bələdiyyə qərarlarının onların səlahiyyətləri çərçivəsində qəbul edilməsinə baxış keçirilir. Bundan başqa bələdiyyə qərarları və sərəncamlarının hökumətin qərarlarına və mərkəzi hökumətin diriktivlərinə uyğunluğuna da nəzarət həyata keçirilir. Latviya. “Bələdiyyələr haqqında” qanuna (2001) edilən əlavəyə görə bələdiyyələrdə daxili audit komissiyalarının təşkil edilməsi və aidit nəzarətinin keçirilməsi məcburi deyildir. Hər bir bələdiyyə orqanı audit nəzarətinin aparılmasına özü qərar verməlidir. Bu müddəa bələdiyyələrdə mövcud olan daxili audit komissiyalarının zəif olması və fəaliyyətlərinin səmərəsizliyi səbəbindən qəbul edilmişdir. Qanuna görə bələdiyyə orqanı kənar audit müəssisəsini dəvət etməklə ildə bir dəfə bələdiyyə orqanının auditini keçirə bilər. Bu ölkədə bələdiyyələrdə mövcud olan audit komissiyaları zəif və fəaliyyətləri də səmərəsiz olduğundan auditin keçirilməsi məqsədəuyğun sayılmamışdır. Araşdırmalara görə bu ölkədə maliyyə auditinə nisbətən daxili auditə az yer verilir. Müasir idarəetmə metodlarının, informasiya texnologiylarının tətbiqinə, idarəetmədə keyfiyyət göstəricilərinin inkişafına, vətəndaşların şikayətlərinin azaldılması sahəsində işin təşkilinə və s. nəzarət edilməsinə bələdiyyə idarəçiliyində az yer ayrılır. Bələdiyyə fəaliyyətinin yekunları üzrə nəzarətin təşkil olunması isə heç nəzərdə tutulmur. Müxtəlif vətəndaş qruplarının qərar qəbulu prosesində iştirakının institusional mexanizmi yerli səviyyədə tətbiq olunur. Birbaşa demokratiynın institusianal alətləri də mövcuddur. Bura ictimai dinləmələrin keçirilməsini nümunə kimi göstərmək olar. Lakin bu ölkədə referndum keçirilmir. Məşvərət mexanizmlərinin məcburiliyinin təmin edilməsi baxımından qanunvericilikdə norma nəzərdə tutulmayıb. Dövlət təşkilatları bələdiyyələrə həm hüquqi cəhətdən nəzarət edir, həm də maliyyə resurslarına nəzarəti həyata keçirirlər. 1994-cü il qəbul edilmiş qanuna görə qanunauyğunluq baxımından nəzarət adiyyəti üzrə Regional İnkişaf və Ətraf Mühit Nazirliyinin inzibatı İdarəsinin bələdiyyələrlə iş şöbəsi tərəfindən icra edilir. Bələdiyyələrin maliyyə resursları üzərində nəzarəti isə müstəqil fəaliyyət göstərən Dövlət Audit Təşkilatı həytata keçirir. Bu orqan birbaşa parlament qarşısında cavabdehdir. Bu hal 1999-cu ildə qəbul edilmiş «Büdcə və Maliyyə menecmenti» haqqında qanunla müəyyən edilmişdir. Bu qanunda həmçinin bələdiyyələr Dövlət Xəzinədarlığı Təşkilatına illik hesabatdan başqa dövlət audit təşkilatının audit yoxlaması barədə qərarını da təqdim edirlər. Nəzarət «post fact» rejimində aparılır və dövlət, yerli və regional büdcələr üzərində icra edilir. Nəzarətdə üç parametr: büdcənin balansı, büdcənin səmərəliliyi və büdcə vəsaitinin effektli xərclənməsi yoxlanılır. Dövlət Audit Təşkilatı öz hesabatını və tövsiyələrini Parlamentin Audit Komitəsinə təqdim edir. Nəzarət zamanı maliyə nazirliyi ilə də sıx əlaqələr təmin edilir. Latviyada idarəetmə strukturunda mövcud olan regional idarəetmə strukturu bələdiyyələrin fəaliyyətinə nəzarət etmir. “Dövlət Administrasiya sitemi haqqında” qanunun9 4-cü maddəsinin 8-ci bəndində qeyd edilir ki, bələdiyyə orqanlarına verilən dövlət funksiyalarınını üzərində nəzarət Nazirlər Kabitnetinə məxsusdur. «Dövlət Administrasiya sitemi haqqında» qanunda nəzarət termini izah edilir. Göstərilir ki, iadərəetmə pilləsində yuxarıda duran orqanların aşağı idarətemə pilləsində yerləşmiş orqanların fəaliyyətinə və qəbul etdikləri qərarların qanuniliyinə nəzarət etmək hüququ yoxdur. Prosedur baxımından bələdiyyələrin aktları üç gün ərzində Nazirliyə təqdim edilməlidir. Aktın müdəaları hüquqi baxımından araşdırıldıqdan sonra Nazirlik tərəfindən onun icrası tam və ya qismən dayandırıla bilər. Bu zaman Nazirlik zəruri izahat təqdim edir. Bələdiyyə sədri bələdiyyə şurasına 5 gün ərzində Akta etdiyi dəyişikliklər barədə məlumat verir. Digər tərəfdən bələdiyyə sədrinin Nazirliyin qərarının qüvvəsini dayandırmaq üçün məhkəməyə müraciət etmək hüququ var. Müəyyən edilmiş zaman çərçivəsində zəruri dəyişikliklər edilməzsə, Akt qüvvədən düşmüş hesab edilir. «Bələdiyyələr» haqqında qanununa (2001) edilən əlavəyə görə bələdiyyələrdə audit komissiyalarının təşkili və audit nəzarətinin keçirilməsi məcburi deyildir. Hər bir bələdiyyə orqanı audit nəzarətinin aparılmasına özü qərar verməlidir.
Əhalisinin sayı 50.000 nəfərdən çox olan şəhər bələdiyyələri büdcə xərclərinin səmərəli istifadəsi barədə audit təşkilatlarından rəy almalıdırlar. Nəzarət 3 əsas parametr üzərində qurulmalıdır: 1. qanunvericiliyin tələblərinə uyğunluq, 2. maliyyə vasitələrinin səmərəli xərclənməsi və 3. vəsaitlərin effketli xərclənməsi. Ən çox təsadüf edilən və ənənəvi olan parametr qanunvericilik, ən az istifadə edilən isə səmərəlikdir. 1987 –ci ildən etibarən administrativ prosedurların gücləndirilməsi üçün daxili nəzarət üzrə Baş İnspektor Xidməti yeni səlahiyyətlərlə işə başlamışdır. Bu qurum Dövlət Administrasiyası Nazirliyinin tərkibindədir və vaxtı ilə rəsmi şikayətlərin araşdırılması ilə məşğul olmuşdur. İctimai nəzarətin konstitusiya təminatı var və qanunlarda bu barədə maddə mövcudur. Bələdiyyələrin müxtəlif qruplarla məşvərətlərin aparması konstitusiyada nəzərdə tutulsa da, qanunlarda bu barədə maddə yoxdur. Ümumiyyətlə isə bələdiyyələrdə müxtəlif qrupların tanınması üçün qeyri-formal prosedurlar icra edilir. Müxtəlif vətəndaş qruplarının qərar qəbulu prosesində iştirakının institusional mexanizmi mövcuddur. Bura istehlakçı assosasilarını aid etmək olar. Birbaşa demokratiyanın institusional alətləri mövcuddur. Buna misal olaraq «referndum»ları, ictimai məşvərətləri (regional səviyyədə), bələdiyyə şuraları ilə ictimai görüşləri, ictimai təşəbbüs layihələrini göstərmək olar. İspaniyada mərkəzi hakimiyyət orqanlarının (məsələn, Maliyyə Nazirliyinin), eləcə də ölkə federal quruluşa malik olduğu üçün regional (administrativ) qurumların da nəzarət etmək funksiyası var. Maliyyə və büdcəyə nəzarəti mərkəzi və səlahiyyətli regional orqanlar həyata keçirir. Lakin bir qayda olaraq nəzarət icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən aparılmır. Mərkəzi hökumətdə səlahiyyətli orqan Auditorlar Məhkəməsidir. Bu müstəqil orqandır və bilavasitə milli parlament qarşısında cavabdehdir (Əsasnamə, 1982). Bundan başqa regonal səviyyədə 8 regional Auditorlar Məhkəməsi təsis edilib və onlar müstəqil fəaliyyət göstərməklə bilavasitə regional parlament qarşısında cavabdehdirlər. Qanunvericilik bələdiyyələrə «kənar»dan dəvət edilmiş audit təşkilatları tərəfindən nəzarət olunmasını tələb etmir. Nəzarətin həyata keçirilməsi əsasən 4 əsas istiqamətdə özünü göstərir: 1. Yerli özünüidarə qurumları tərəfindən qəbul edilmiş qərarlar əvvəlcədən yerli idarəetmə orqanları tərəfindən təsdiqlənir. Belə bir vəziyyətin mövcudluğu özü-özlüyündə bələdiyyələrin sərbəstliyinə zidd olsa da, qanunvericilik Maliyyə Nazirliyinin ərazi üzrə qurumları tərəfindən təsdiqlənməni hüquqi cəhətdən mütləq sayır. Bu cür təsdiqolunmalar bələdiyyə mülkiyyətinin digər regionlara verilməsi və satılması prosedurları zamanı da tələb edilir. 2. Sahə qanunvericiliyi də bələdiyyə qərarlarının yuxarı qurumlar tərəfindən təsqiq olunmasını tələb edir. Məsələn, səhər şurası tərəfindən qəbul edilmiş qərarın sahə qanunlarının (xüsusilə yerli xidmətlərin təşkili ilə bağlı sahələr üzrə) tələbinə uyğun olaraq, ərazi üzrə yuxarı idarəetmə orqanları tərəfindən təsdiqlənməsi zəruri hesab edilir. Digər bir misal: bələdiyyə qurumu bələdiyyə ərazisinin Baş Planını işləyib hazırladıqdan sonra plan mərkəzi hökumətin ərazi və ya əyalət üzrə yerli qurumları tərəfindən təsdiqlənməlidir. Məhz bu prosedurdan sonra hazırlanmış plan hüquqi qüvvəyə minir. 3. Bələdiyyələrin qəbul etdiyi aktlar mərkəzi hökumətin direktivləri və ya parlamentin qəbul etdiyi qanunların icrasından irəli gələn tələblərlə bağlı ola bilər. 4. Bu istiqamət qeyri müstəqim nəzarətin icrası ilə bağlıdır. Bu nəzarət sonradan düzəlişlər aparmaqla nöqsanların aradan qaldırması üçün aparılan, təşkilatdaxili nəzarət kimi həyata keçirilən İspaniyada çoxdan unudulmuş «ex-post fact» nəzarəti də deyil. Burada söhbət «a priori»dən, bələdiyyə qurumlarının müəyyən qərarlarının qəbulu üçün administrativ prosedurlar çərçivəsində dövlət və regional orqanların həyata keçirdiyi məcburi və zəruri olan nəzarət formasından gedir. Məsələn, yeril orqanların lisenziyanın verilməsi, torpaq sahələrinin ayrılması və ya müəyyən planların icrası ilə bağılı rəy almaları zəruridir. Bu, prosedur qaydalara əsasən səlahiyyətli dövlət və regional orqan tərəfindən verilən arayış və ya hesabat şəklində hazırlanmış rəydir. Belə rəylərin alınması bələdiyyə orqanları üçün məcburidir. Əgər rəy alınmazsa, bələdiyyə orqanı tərəfindən verilmiş qərar məhkəmələr tərəfindən prosedur qaydalara riayət edilmədiyi üçün ləğv edilə bilər. Lakin son dövrdə bu nəzarət forması ləğv edilib. Belə bir hal dövlət (bələdiyyə) qulluqçularının fəaliyyətində keyfiyyətə üstünlük verilməsinin nəticəsidir. Belə ki, bələdiyyələrə icrası məcburi olan fuksiyalar həvalə edilmiş və bu vəzifələr üzərində nəzarət öhdəlikləri də dövlət (bələdiyyə) qulluqçularına verilmişdir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, son dövrlərdə inzibatı ərazi vahidi kimi regionların inkişafının və ölkədə aparılan desentralizasiya proseslərinin nəticəsi olaraq regionlara müəyyən səlahiyyətlərin verilməsi bu prosedur qaydaların regional qurumlar tərəifndən icra edilməsini ön plana çıxartmışdır. Beləliklə, bu ölkədə sahə qanunları vasitəsi ilə bələdiyyələrə ötürülən geniş səlahiyyətlər onlar tərəfindən nəzarətin məqsədəuyğunluq baxımından icrasını labüd etmişdir. ALTERNATIVLƏR Təklif olunan üç alternativ bələdiyyə üzvləri ilə keçirilmiş görüşlərin, sorğu və müsahibələrin nəticələrinə əsasən işlənib. Şübhəsiz ki, alternativlərin həll etməyə istiqamətləndiyi problemin xarakteri çoxsaylı variantlar təklif etməyə imkan verir. Lakin bizim məqsədimiz problemin həlli ilə bağlı çoxsaylı variantları və konkret detalları deyil, prinsipial yanaşmanı təkılif etməkdir. 1. İnzibati nəzarəti həyata keçirən orqanın əsassız müdaxilə imkanlarını məhdudlaşdırmaqla mövcud mexanizmin saxlanılması Yuxarıda qeyd olunduğu kimi ayrı-ayrı ölkələrdə bələdiyyələrin fəaliyyətinə nəzarətin müxtəlif sistemləri tətbiq olunur. Belə müxtəlifliyə baxmayaraq tətbiq olunan nəzarət sistemində əsas məqsəd bələdiyyə idarəetməsinin səmərəliliyinin təmin olunmasıdır. Bu baxımdan Azərbaycanda hazırda həyata keçirilən nəzarət sisteminin də özünəməxsus xüsusiyyətləri var. Bu barədə “Problemin təsviri” bölməsində ətraflı danışılır. Təklif olunan bu alternativdə nəzarəti həyata keçirən orqanın əsassız müdaxilə imkanlarını məhdudlaşdırmaqla mövcud nəzarət mexanizminin təkmilləşdirilməsi təklif olunur. Bu alternativə görə:
Bu alternativin bir sıra üstünlükləri var:
Lakin bu alternativin əsas çatışmayan tərəfi ondan ibarətdir ki, inzibati nəzarət sisteminin təkmilləşməsinə baxmayaraq Konstitusiyanın 146-cı maddəsinin tələbi (bələdiyyələrin öz fəaliyyətləri barədə Milli Məclisə hesabat vermələri) həyata keçirilməmiş qalacaq. Əvvəldə də qeyd olunduğu kimi əslində bələdiyyələrin parlament qarşısında hesabatlılığı tələbinə lüzum yox idi. Lakin artıq Konstitusiyada təsbit olunduğundan həmin hesabatlılığın həyata keçirilməsinin konkret mexanizmləri işlənilməlidr. Alternativin həyata keçirilməsinin mümkünlüyünə gəlincə isə, burda ciddi problemlərin yaranacağı proqnozlaşdırılmır. Qanunvericiliyə uyğun dəyişikliklər etməklə alternativi reallaşdırmaq mümükündür.
tərəfindən ümumiləşdirilməsi və parlamentə təqdim olunması Sənəddə təklif olunan birinci alternativ bələdiyyələrin Milli Məclis qarşısında hesabatlılığı məsələsini həll etmədiyindən ekspertlərlə apardığımız müzakirələrdə həmin problemin həlli ilə bağlı müxtəlif variantlar təklif olunub. Müzakirələr zamanı birinci alternativi təklif edən ekspertlər öz mövqelərini konstitusiya normasının onsuz da işləməyəcəyi və “ölü” norma kimi qalacağı ilə əsaslandırırıdılar. Lakin digər ekspertlər artıq konstitusiya normasının işlək mexanizmlərinin hazırlanması ilə bağlı müəyyən təşəbüsləri - məsələn, “Bələdiyyələrin statusu haqqında” qanuna edilən dəyişikliklər layihəsini əsas gətirərək müxtəlif alternativ siyasət variantlarını təklif edirlər. Təklif olunan həmin variantlardan biri bələdiyyələrin illik hesabatlarının inzibati nəzarəti həyata keçirən orqan tərəfindən ümumiləşdirilərək parlamentə təqdim olunmasıdır. Bu varianta görə 1-ci alternativdə öz əksini tapmış təkliflə, yəni inzibati nəzarəti həyata keçirən orqanın əsassız müdaxilə imkanlarını məhdudlaşdırmaqla mövcud nəzarət mexanizminin təkmilləşdirilməsi ilə yanaşı:
Təklif olunan alternativin bir sıra üstünlükləri var:
Bu alternativin də bir sıra mənfi tərəfləri var. Belə ki, onun tətbiqi inzibati nəzarəti həyata keçirən orqan üçün müəyyən çətinliklər yarada bilər. İlk növbədə həmin orqanı əsas fokusdan (nəzarətin effektiv təşkili) yayındıra bilər. Digər tərəfdən isə 1718 bələdiyyənin hesabatını nəzərdən keçirib ümumiləşdirmək fiziki baxımdan çətindir. Təklif olunan alternativin həyata keçirilmə mümkünlüyü real görünür. Lakin risklər onu deməyə əsas verir ki, bu alternativ də arzu olunan nəticəni əldə etmək baxımından kifayət qədər səmərəli görünmür.
|