B. A. Nazarbayeva

Issiqlik sig‘imi. 
Obyekt isitilganda uning harorati ortadi. Isitish deganda 
obyektga ma’lum miqdordagi issiqlik yoki issiqlik energiyasini uzatish tushuniladi. 
Issiqlik obyektda atomlar vibratsiyasining kinetik energiyasi ko‘rinishida 
to‘planadi. Idishdagi maksimal mumkin bo‘lgan suv miqdori bilan obyekt yutishi 
mumkin bo‘lgan issiqlik miqdorini bir-biriga o‘xshatish mumkin. Tabiiyki, 
idishdagi suv miqdori uning idishning sig‘imi deb ataladigan hajmidan oshiq 
bo‘lishi mumkin emas. Huddi shunga o‘xshab har qanday obyekt issiqlik sig‘imi 

---

195 
bilan xarakterlanishi mumkin, u obyektning materialiga ham, 
m 
massasiga ham 
bog‘liq bo‘ladi: 
C = cm
(4.74) 
Bunda 
s
– materialning issiqlik hususiyatlari bilan belgilanadigan konstanta. 
U 
solishtirma issiqlik sig‘imi 
deb ataladi va uning uchun quyidagi nisbat adolatli 
bo‘ladi: 
c = 

(4.75) 
Solishtirma issiqlik sig‘imi materialning o‘zini tasvirlaydi, issiqlik sig‘imi esa 
bu materialdan qilingan obyektning tavsifi bo‘lib hisoblanadi. Qat’iy qilib 
aytadigan bo‘lsak, solishtirma issiqlik sig‘imi butun haroratlar diapazonida ham, 
materialning barcha holatlarida ham doimiy kattalik bo‘lib hisoblanmaydi. U 
materialning holati o‘zgarganda, masalan, material qattiq fazadan suyuq fazaga 
o‘tganda sezilarli darajada o‘zgarishi mumkin. Mikroskopik darajada solishtirma 
issiqlik sig‘imi materialning struktura o‘zgarishini aks ettiradi. Masalan, 0 ... 100
harorat diapazonida (suyuq faza) suvning solishtirma issiqlik sig‘imi deyarli 
doimiy bo‘lib hisoblanadi. Deyarli – biroq butunlay emas, u muzlash harorati 
atrofida biroz yuqoriroq, 35
oralig‘ida va 38 ... 100
intervalda biroz pastroq 
bo‘lib qoladi. Shuningdek suvning eng past solishtirma issiqlik sig‘imi 37
ga, 
barcha issiq qonli mavjudotlarning biologik optimal haroratiga mos kelishi qayd 
qilingan.
Shuni qayd qilish mumkinki, qoidaga ko‘ra, material qanchalik og‘ir bo‘lsa, 
uning solishtirma issiqlik sig‘imi shunchalik past bo‘ladi.