Baki 2005 Bəhai Dini: Bakı, 2005. – 160 səh

Həzrət Əbdül-Bəha
Həzrət Bəhaullahın böyük oğlu həzrət Əbdül-Bəha (əsl adı Abbas Əfəndi) 1844-cü il mayın 23-də, Həzrət Babın Molla Hüseynə Öz Missiyasını açıqladığı həmin gecə anadan olmuş­dur. Həzrət Bəhaullah Siyah-Çal həbsxanasına salınanda həzrət Əbdül-Bəhanın səkkiz yaşı vardı. Həmin gecə qaragüruh onla­rın yaşadığı evi mühasirə etdiyi üçün başqa yerdə gizlən­məyə məcbur olurlar. Həzrət Əbdül-Bəha valideynlərini sürgündə də müşayət edirdi və Həzrət Bəhaullahın Rizvan bağındakı bəyana­tın­dan doqquz il əvvəl atasının Missiyası Ona məlum idi. Bu zaman Onun cəmi doqquz yaşı vardı

Həzrət Bəhaullahın Bağdadı tərk edib, Kürdistan dağlarına yollanması həzrət Əbdül-Bəhanın böyük kədərinə səbəb olur. Onun olmadığı iki il ərzində həzrət Əbdül-Bəha Həzrət Babın Yazılarındakı mətnləri köçürmək və öyrənməklə məşğul olur. Atasının geriyə qayıtması Ona böyük sevinc gətirir və o zamandan etibarən həzrət Əbdül-Bəha Onun ən yaxın dostu və köməkçisi olur. Həzrət Əbdül-Bəhanın rəsmi təhsili yox idi. Bütün bildiklərini O, Həzrət Bəhaullahdan öyrənmişdi. O da atası kimi təbiəti, kənd həyatını və at sürməyi çox sevirdi.

İstanbula səfər zamanı həzrət Əbdül-Bəha sürgünə göndərilənlərin ərzaq və yataqla təmin edilməsi məsələləri ilə məşğul olur, gecələr isə atasının çadırını qoruyurdu. Ədirnədə O, Həzrət Bəhaullahın bütün cari işlərini tədricən Öz əlinə alır. Hamı Onu “Ağa” deyə çağırırdı. Bu titulu Ona Həzrət Bəhaullah vermişdi. Atasının süudundan sonra O, özünü sadəcə olaraq “Əbdül-Bəha”, yəni “Bəhanın qulu” deyə adlandırırdı. O, atasının qonaqlarını qəbul edir, lakin bəsirətli daxili baxışı ilə onların arasında gerçəkdən həqiqət axtaran kəsləri tanıyırdı. Hamı onu sevir, hətta pisliyini istəyənlər də Ona hörmətlə yanaşırdılar. O, çox nəzakətli, mülayim, mərhəmətli, səxavətli və həmişə xeyirxah idi.

Əkkada həzrət Əbdül-Bəha Həzrət Babın köhnə ardıcılla­rından birinin qızı Minirə xanımla evlənir. Onların ailə həyatı xoşbəxt idi, bununla belə dünyaya gəlmiş doqquz övladından beşi müxtəlif vaxtlarda ölür.

Əkka məhbuslarının sərbəst hərəkətinə qoyulmuş məhdudiyyətlər zəifləyən kimi həzrət Əbdül-Bəha səsli-küylü şəhər küçələrində tez-tez görünməyə başlayır. O, dərisinin rəngindən, dinindən, ictimai vəziyyətindən asılı olmayaraq gücü çatdığı qədər hamıya köməklik edirdi. O, yoxsulların evinə gedir, onları qayğı ilə əhatə edir, xəstələrə təskinlik verirdi. Onun şəxsi tələbləri çox sadə idi. O, sadə yaşayır, ucuz paltar geyinir, lakin bununla belə həmişə səliqəli görünürdü O, günçıxandan günbatana kimi işləsə də, gecənin çox hissəsini namaz və ibadət içində keçirirdi. Həzrət Əbdül-Bəha uşaqları çox sevir, onun ən çox xoşladığı isə insanlara hədiyyə vermək və onları xoşbəxt görmək idi. O deyirdi: “Mənim evim – şənlik və gülüş evidir.”

Həzrət Bəhaullah öz dünyasını dəyişdikdən sonra ailəsinə Onun ruhani vəsiyyəti oxunur. Vəsiyyətnamədə həzrət Əbdül-Bəha Bəhai dininin başçısı və Həzrət Bəhaullah təliminin yeganə səlahiyyətli şərhçisi təyin edilirdi. Həzrət Bəhaullah öz ardıcıllarına həzrət Əbdül-Bəhaya müraciət etməyi və ona qulaq asmağı buyururdu. Lakin bilavasitə göstərişinə baxmayaraq, Həzrət Bəhaullahın ailə üzvlərindən bəziləri qısqanclıq və paxıllıq hissinin təsiri altında Onun iradəsinə uyğun hərəkət etməkdən imtina etdilər. Onlar bütün vasitələrlə həzrət Əbdül-Bəhanın nüfuzunu qırmağa çalışırdılar. Nəticədə həzrət Əbdül-Bəha 1901-1908-ci illər ərzində yenə Əkkada məhbus vəziy­yətinə salınır. Osmanlı dövlətinin hakim dairələri 1904 və 1907-ci illərdə Ona qarşı olan ittihamları yoxlamaq məqsədi ilə xüsusi komissiya təyin edirlər.

Hər iki komissiyaya pulla ələ alınmış şəxslərin yalançı şahidliyi təqdim edilir və iş o yerə gəlib çatır ki, 1907-ci ildə sultana həzrət Əbdül-Bəhanı edam və ya sürgün etmək təklif olunur. Lakin gənc türklər inqilabı keçmiş Osmanlı imperiya­sının bütün siyasi dustaqlarını və vicdan məhbuslarını həbs­xa­nalardan azad edir.

O çətinlik və bəla illərində də həzrət Əbdül-Bəha çalış­maq­dan əl çəkmirdi. O, Əkkada acların və xəstələrin qayğısına qalır, müxtəlif ölkələrdəki bəhailərlə geniş yazışma aparırdı. Qohumları tərəfindən kəsilmək bilməyən həmlələrə baxma­ya­raq, Həzrət Bəhaullahın Ona göstərdiyi yerdə, Kərmil dağının ətəyində kiçik məqbərə tikdirir. Bu məqbərədə Həzrət Babın cənazəsi dəfn edilir.

Həbsdən azad edildikdən sonra həzrət Əbdül-Bəha Avro­pa və Amerikaya səfərlər planlaşdırmağa başlayır. Səhhətinin pisləşməsi ilə əlaqədar səfərini 1911-ci ilin avqustuna kimi təxirə salır və həmin il həzrət Əbdül-Bəha Qərbə yola düşür. O zaman Onun yetmişə yaxın yaşı var idi. Bu müddətin altmış ilini sürgündə və bir neçə ilini həbsdə keçirmiş, daim repressiya və yeni məşəqqətlərin təkrarlanması təhlükəsi altında olmuşdur.

Həzrət Əbdül-Bəha 1911-ci ilin setyabrında Böyük Britaniyaya gəlir və Londonun Siti Templ kilsəsində Onun ilk çıxışı olur. Sonrakı iki ili O, Avropa və Amerikaya səfər edərək, böyük hikmət və tam sədaqətlə Bəhai təlimini yayır. O, vaxtının çox hissəsini açıq çıxışlara və qonaqların qəbuluna sərf edirdi. Onun səyahəti sadə olub təmtaraq və lüzumsuz xərclərdən azad idi. ABŞ-da O, ölkənin bir sahilindən digərinə hərəkət edərək, bu ölkədə və qonşu Kanadada yüzdən çox mühazirə oxuyur.

Həzrət Əbdül-Bəha 1913-cü ildə Hayfaya qayıdır. Birinci dünya müharibəsi başlayanda türk hökuməti Onu yenə həbsxanaya salır. Həyatının daha dörd ili təcriddə və təhlükə içində keçir. Bununla belə, O, Fələstin əhalisini ərzaqla təmin etmək məqsədilə Keneret gölünün sahilində buğda yetişdiril­məsini təşkil edir. O, tam itaət, ibadət və mərhəmət içində keçən həyatını yaşamaqda davam edir. Türklər həzrət Əbdül-Bəhanı Kərmil dağında çarmıxa çəkməklə hədələyirlər. Bu təhlükə haqqında xəbər Londona çatanda general Ellenbiyə həzrət Əbdül-Bəhaya hər cür köməklik göstərmək əmri verilir. General Hayfanı bir neçə gün tez ələ keçirərək Londona bu məzmunda teleqram göndərir: “Bu gün Fələstin azad edilmişdir. Dünyaya xəbər edin: cənab Əbdül-Bəha təhlükədən sovuşmuş­dur”.

Birinci dünya müharibəsi qurtardıqdan sonra Britaniya hökuməti Yaxın Şərqdə sülh və tərəqqinin müdafiəsində xüsusi xidmətlərinə görə həzrət Əbdül-Bəhanı cəngavər rütbəsi ilə təltif edir. O mükafatı qəbul etsə də, bu zadəgan titulundan heç vaxt istifadə etmir.

Həzrət Əbdül-Bəha 1921-ci il noyabrın 28-də Hayfada dün­yasını dəyişir. Lakin ömrünün son gününə kimi O, çalış­maqda davam edirdi. Müsəlmanlar, yəhudi və xristianlar dəfn prosesinə gələrək, Ona son ehtiramlarını verir və bəhailərlə birlikdə bu böyük itkidən kədərləndiklərini bildirirdilər.