Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BALTALİMANI SAHİLSARAYI

Halen kemik hastalıkları hastahanesi olarak kullanılan bina. 19. yy'da Baltalimanı Boğaziçi'nin gözde sayfiye ve mesire yerlerindendi, semtte devrin bazı ileri gelenlerinin yalıları, kasırları, sarayları bulunuyordu. Anılan yapılardan birisi de Mustafa Reşid Paşa'nın ahşap yahşiydi. 1838, 1839, 1840 ve 1846'da sırasıyla İngiltere, Belçika, Fransa ve Rusya ile yapılan ikili siyasi ve ticari antlaşmalar sözü geçen yalıda imzalandığından, Baltalimanı Antlaşmaları diye adlandırılırlar.

Mustafa Reşid Paşa bu yalının yanına daha sonra mimar Sarkis Balyan'a kagir bir saray inşa ettirdi. Halen hastane o-larak kullanılan bina budur. Büyük Reşid Paşa'nın adıyla da anılan Baltalimanı Sahilsarayı Abdülmecid'in kızı Fatma Sultan'ın Mustafa Reşid Paşa'nın oğluyla evlenmesi sırasında, hazinece satın alınarak yeni evlilere tahsis edildi. Daha sonra, Abdülaziz devrinde Fransız İmparatoru III. Napolyon ile İmparatoriçe Eu-genie'nin 1869'da İstanbul'u ziyaretlerinde sahilsarayın konuklara tahsisi düşünüldüğünden çevresi yeniden düzenlendi, yeni köşkler ve binalar yapıldı.

Fatma Sultan'ın 1883'te ölmesiyle boşalan saray, isteği üzerine kız kardeşi Mediha Sultan'ın emrine verildi, prenses Damat Ferit Paşa ile evlenince, "Paşa Dairesi" olarak anılacak bir harem binası yapıya eklendi. 1922'ye kadar Fatma Sul-tan'da kalan saray, Cumhuriyet döneminde bir süre boş tutuldu, daha sonra Balıkçılık Enstitüsü'ne devredildi, 1925'te Damat Ferit Paşa'nın zengin kitaplığı, sarayın değerli eşya ve tabloları müzayede ile satıldı. Halen binanın harem dairesi kemik hastalıkları hastanesi, selamlık dairesi de İstanbul Üniversitesi sosyal tesisleri olarak kullanılmaktadır.

Baltalimanı Sahilsarayı'mn mekânları bir avlu çevresinde çözümlenmiş olup, geniş bahçesinde deniz hamamları, havuz ve köşkler yer alır. Yan cephelerden kolonlarla masif halde dışarı taşırıl-mış birinci katın ortasında yer alan sofa dikdörtgen ve kare şekillerle süslü tava-nıyla, mermer kaplamasıyla, renkli mermerden şömineleri ve büyük aynalarıyla binanın en görkemli mekânıdır. Avlu hem zemin hem de birinci katta üç yön-

Bugün kemik hastalıkları hastanesi olarak kullanılan Baltalimanı Sahilsarayı.

Ahmet Kuzik

den koridorla çevrilmiştir. Meşk odası, diğer odalar, mutfak, hamam, tuvalet koridor üzerindedir.

Binanın cadde tarafında, birinci kat dört iri konsolun taşıdığı çıkma yapmaktadır. Zemin kat ise bol ışık alacak şekilde düzenlenmiş pencerelerle kaplıdır.

Sarayın çevre duvarı üzerindeki çeşme 1955'te onarılarak, yenilenmiştir.

Bibi. Tuğlacı, Balyan Ailesi, 260-261; H. Şehsuvaroğlu, "Baltalimanı Sarayı", TTOK Belleteni, S. 129 (1952), s. 8; R. E. Koçu, "Baltalimanı Sahilsarayı", İSTA, IV, 2082-2084.

AYLA ÖDEKAN