Baliqchilik asoslari

Me’yorlashtirilgan oziqalar. Bu oziqalar baliqchilar, fermerlar
tomonidan suv havzasida baliqlarga beriladi. Uning tarkibida
baliqlarning o‘sish-rivojlanishi davomida kerak bo‘ladigan ozi-
qaviy moddalar mujassamlashtirilgan. Ushbu oziqalar baliq
turlariga qarab omuxta yem ishlab chiqaruvchi zavodlar tomo-
nidan granulalangan holda ishlab chiqariladi. Oziqa tarkibi, aso-
san, kelib chiqishi chorva oziqalaridan iborat bo‘ladi, unda baliq
uni asosiy rol o‘ynaydi.
1. Hovuz baliqchiligida baliqlarni oziqlantirish uchun necha xil
oziqa turidan foydalaniladi? Ularni bayon eting.
2. Òabiiy oziqalarga nimalar kiradi?
3. Oziqalarni bir necha bo‘lakka bo‘lib berishning ijobiy tomonla-
rini so‘zlab bering.
4. Oziqa me’yori deb nimaga aytiladi?
NAZORAT SAVOLLARI
?

---

92
VII bob.
 HOVUZ BALIQCHILIGIDA
NASLCHILIK ISHI
Chorvachilikning boshqa sohalari kabi hovuz baliqchiligida
ham naslchilik ishi, hovuzda urchitiladigan baliqlarning xo‘jalik-
foydali xususiyatlarini yaxshilash, ularning o‘sishini jadallashti-
rish, oziqaning mahsulot bilan to‘lovi va shu asosda yangi qim-
matli baliq zotlarini yaratishga qaratilgan. Naslchilik ishining mu-
him vazifasi — xo‘jaliklarni yetarli miqdorda yuqori sifatli naslchilik
materiallari — nasldor baliqlarni chavoq va tovar mahsuloti olish
uchun yetarli miqdorda va yuqori sifatda ta’minlashdan iborat.
Bizning mamlakatimizning hovuz baliqchiligida, asosan,
zog‘orabaliq urchitiladi. Shu sababli bu qo‘llanmada, asosan,
zog‘orabaliq ustida naslchilik ishlarini olib borish uslublari ko‘-
rib chiqilgan.
Hovuz baliqchiligida zog‘orabaliqning tangachalarining tas-
nifiga qarab tangachali, oynali, tana bo‘ylab tangachalarning
sochilgan va oynali tananing o‘rtasidan to‘g‘ri liniya bo‘yicha joy-
lashgan tangachali hamda yalang‘och yoki terili (tangachasiz)larga
ajratiladi. Zog‘orabaliqning bu turlari tashqi ko‘rinishi irsiy bel-
gilari va xo‘jalik sifatlari bo‘yicha bir-biridan farq qiladi. Havza
baliqchiligi tajribasida xo‘jalik sifatlarining yuqori bo‘lganligi sa-
babli tangachalari tana bo‘ylab sochilgan oynali zog‘orabaliqlar
urchitiladi. Yalang‘och zog‘orabaliqni kam mahsuldor va hayot-
chanligi past bo‘lganligi uchun janubiy hududlarda urchitish
mumkin, chiziqli (liniyali) zog‘orabaliqlarni urchitish umuman
maqsadga muvofiq emas.
Keyingi yillarda zog‘orabaliqlar naslchilik ishida ma’lum
yutuqlarga erishildi. Murakkab takror chatishtirish natijasida
zog‘orabaliqning ramkali va tangachali ukrain zotlari yaratildi.
Zog‘orabaliqni amur sazani bilan duragaylash natijasida shimoliy

---

93
zog‘orabalig‘i (ropshin) olindi. Zog‘orabaliqning o‘rta rus zotini
yaratish bo‘yicha naslchilik ishlari olib borilmoqda.
Naslchilik ishining shakli bo‘yicha: oliy tipdagi, seleksion-
naslchilik baliqchilik xo‘jaliklari, nasl rassadnik yetishtiriladigan
reproduktorlar va sanoat xo‘jaliklariga ajratiladi.
Ixtisoslashtirilgan oliy tipdagi naslchilik baliqchilik xo‘jaliklari
ilmiy muassasalarining uslubiy rahbarligi ostida hovuz baliq-
chiligining hududiy xususiyatlarini hisobga olgan holda naslchilik
ishlari uslublarini ishlab chiqadi hamda yangi yaxshilangan zot
va zot guruhlarini yaratish bilan shug‘ullanadi.
Nasl rassadnik — reproduktor xo‘jaliklari o‘zlarining nasl
suruvini oliy tipdagi xo‘jalik fondi hisobiga shakllantiradi, nasl
rassadniklarning asosiy vazifasi sanoat baliqchilik xo‘jaliklarini
mahalliylashtirilgan baliq zotlarini kengaytirilgan takror qayta
ishlab chiqarish sharoitida mahsuldorlik sifatlarini takomil-
lashtirishdan iborat. Nasl rassadniklarda bir-biriga qarindoshligi
bo‘lmagan ikkita naslli guruh (zot, zot guruhi) vakillari urchi-
tiladi. Bunda kelib chiqishi bir xil bo‘lgan baliqlarni urug‘lantirish
uchun erkak va urg‘ochi baliqlarga uyalar tanlanadi.
Chorvachilik amaliyoti har bir ona suruvda tizimli ravishda
naslchilik ishini olib borishdan guvohlik beradi. Shu sababli sa-
noat baliqchilik xo‘jaliklarida ta’mirlovchi baliqlarni tizimli tan-
lash va naslli suruv tarkibini tartibga solish imkoniyatlarini izlab
topish zarur. Sanoat havza baliqchilik xo‘jaliklarida baliqlarning
sifati va mahsuldorligini oshirish uchun bu yerda qulay sharoit
yaratiladi, tizimli tanlash va yaroqsiz (brak) baliqlar ajratiladi,
inbridingga yo‘l qo‘yilmaydi, shu sababli naslli erkak baliqlarni
boshqa xo‘jaliklar bilan o‘z vaqtida almashtirilib turiladi.
Sanoat xo‘jaliklarida ona suruvidagi baliqlarni yaxshilash
oliy tipdagi naslchilik xo‘jaliklari ramkadagi naslchilik ishiga
nisbatan juda ko‘plab baliqlarda seleksiya ishlarini olib borish
imkoniyatini beradi.
Shunday qilib, havza baliqchiligi naslchilik ishining hamma
shakllarida asosiy maqsad naslchilik bo‘lmagan xo‘jaliklarning
suruvini takomillashtirish va shu bilan tovar baliq ishlab chiqarish
miqdorini ko‘paytirishga uzviy bog‘liqdir.

---

94