BiRİNCİ BÖLÜm dünya ekonomiSİnde geliŞmeler

1.2.1. BÜYÜME VE İSTİHDAM

1.2.1.1. GSYH ve Sektörel Büyüme Hızları

a) Mevcut Durum

Küresel ekonomik krizden sonra iki yıl boyunca yaşanan güçlü toparlanmayla birlikte ortaya çıkan cari açığa karşı alınan önlemler neticesinde 2012 yılında ekonomik aktivitede tedrici bir yavaşlama ortaya çıkmıştır. Böylece, Türkiye ekonomisi 2012 yılında reel olarak yüzde 2,2 oranında büyümüştür. Bu büyümenin gerçekleşmesinde özellikle sanayi sektörünün büyümesindeki yavaşlama etkili olmuştur. Bu dönemde sanayi sektörünün katma değeri yüzde 1,9 ve hizmetler sektörünün katma değeri yüzde 2,4 oranında artmıştır. Sanayi sektöründeki yavaşlamada, imalat sanayiinin katma değerindeki yüzde 1,8 oranındaki artış belirleyici olurken, hizmetler sektöründe görülen yavaşlamada ise; toptan ve perakende ticaret, inşaat, ulaştırma ve mali aracılık hizmetleri sektörlerinin katma değerlerindeki sırasıyla yüzde 0, yüzde 0,6, yüzde 3,1 ve yüzde 3,2 oranındaki artışlar etkili olmuştur. 2012 yılında tarım sektörü katma değeri ise yüzde 3,1 oranında artmıştır.

TABLO I: - Katma Değer Artış Hızları ve Sektörlerin GSYH İçindeki Payları

	2012				2013			Yıllık
	I	II	III	IV	I	II		2011	2012	2013(1)	2014(2)
	(Sabit Fiyatlarla, Yüzde Değişme)
Tarım	5,6	3,7	2,1	3,4	4,3	5,5		6,1	3,1	4,1	3,0
Sanayi	3,2	3,4	1,5	-0,4	1,1	3,1		9,7	1,9	2,3	4,4
Hizmetler	3,2	2,8	1,4	2,3	4,1	5,4		9,0	2,4	4,5	4,1
GSYH	3,1	2,8	1,5	1,4	2,9	4,4		8,8	2,2	3,6	4,0
	(Cari Fiyatlarla, Yüzde Pay)(3)
Tarım	4,7	7,3	14,7	7,9	4,4	7,0		9,0	8,8	8,4	8,1
Sanayi	22,9	22,7	20,1	21,6	21,9	22,3		22,5	21,8	21,4	21,5
Hizmetler	72,4	70,0	65,2	70,5	73,7	70,7		68,5	69,4	70,2	70,4
GSYH	100	100	100	100	100	100		100	100	100	100

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, TÜİK

(1) Gerçekleşme tahmini

(2) Program

(3) Dolaylı ölçülen mali aracılık hizmetleri ve vergi-sübvansiyon kalemleri sektörel ağırlıklara göre dağıtılarak GSYH içindeki payları elde edilmiştir.

TABLO I: - Temel Ekonomik Büyüklükler

	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013(1)	2014(2)
BÜYÜME VE İSTİHDAM (Yüzde Değişme)
Toplam Tüketim	5,3	-0,3	-0,4	5,7	7,5	0,2	4,3	3,2
Kamu	5,4	3,3	3,8	1,6	5,7	6,4	7,8	3,0
Özel	5,3	-0,7	-0,9	6,2	7,7	-0,5	3,9	3,2
Toplam Sabit Sermaye Yatırımı	4,1	-5,2	-20,1	31,1	17,0	-2,2	2,9	3,6
Kamu	12,6	5,8	-1,2	19,1	-3,1	10,4	18,6	-3,8
Özel	2,6	-7,3	-24,3	34,6	22,1	-4,8	-0,8	5,7
Stok Değişimi (3)	0,6	0,3	-2,3	2,5	-0,2	-1,4	1,1	-0,1
Toplam Mal ve Hizmet İhracatı	7,3	2,7	-5,0	3,4	7,9	16,7	0,5	6,8
Toplam Mal ve Hizmet İthalatı	10,7	-4,1	-14,3	20,7	10,7	-0,3	6,1	3,6
GSYH	4,7	0,7	-4,8	9,2	8,8	2,2	3,6	4,0
GSYH (Milyon TL, Cari Fiyatlarla)	843 178	950 534	952 559	1 098 799	1 297 713	1 415 786	1 559 160	1 718 818
GSYH (Milyar ABD Doları, Cari Fiyatlarla)	648,8	742,1	616,7	731,6	774,0	785,7	822,8	867,3
Kişi Başı Milli Gelir (GSYH, ABD Doları)	9 240	10 438	8 559	10 022	10 466	10 497	10 818	11 277
Kişi Başı Milli Gelir (SAGP, GSYH, ABD Doları)	13 895	15 021	14 415	15 775	17 034	18 125	18 735	19 583
Nüfus (Yıl Ortası, Bin Kişi)	70 215	71 095	72 050	73 003	73 950	74 855	76 055	76 911
İşgücüne Katılma Oranı (Yüzde)	46,2	46,9	47,9	48,8	49,9	50,0	51,0	51,3
İstihdam Düzeyi (Bin Kişi)	20 738	21 194	21 277	22 594	24 110	24 821	25 692	26 257
İşsizlik Oranı (Yüzde)	10,3	11,0	14,0	11,9	9,8	9,2	9,5	9,4
DIŞ TİCARET (Milyar ABD Doları)
İhracat (FOB)	107,3	132,0	102,1	113,9	134,9	152,5	153,5	166,5
İthalat (CIF) (4)	170,1	202,0	140,9	185,5	240,8	236,5	251,5	262,0
Dış Ticaret Dengesi	-62,8	-69,9	-38,8	-71,7	-105,9	-84,1	-98,0	-95,5
Cari İşlemler Dengesi / GSYH (Yüzde)	-5,8	-5,4	-2,0	-6,2	-9,7	-6,1	-7,1	-6,4
Dış Ticaret Hacmi / GSYH (Yüzde)	42,7	45,0	39,4	40,9	48,5	49,5	49,2	49,4
KAMU FİNANSMANI (GSYH'ya Oran, Yüzde)
Genel Devlet Gelirleri	33,6	32,9	34,6	35,5	36,4	37,8	39,7	38,4
Genel Devlet Harcamaları	33,8	34,6	40,1	38,5	36,8	38,9	40,8	39,6
Genel Devlet Borçlanma Gereği	0,2	1,6	5,5	3,0	0,4	1,0	1,0	1,1
Genel Devlet Faiz Harcamaları	5,9	5,4	5,7	4,5	3,4	3,5	3,4	3,1
Program Tanımlı Genel Devlet Faiz Dışı Fazlası	2,8	1,5	-1,7	0,0	1,8	0,7	0,8	0,9
Kamu Kesimi Borçlanma Gereği (5)	0,1	1,6	5,0	2,4	0,1	1,0	0,8	1,0
Program Tanımlı Kamu Kesimi Faiz Dışı Fazlası (5)	3,1	1,6	-1,1	0,8	1,9	0,8	0,9	1,0
AB Tanımlı Genel Devlet Nominal Borç Stoku	39,9	40,0	46,1	42,3	39,1	36,2	35,0	33,0
FİYATLAR (Yüzde Değişme)
GSYH Deflatörü	6,2	12,0	5,3	5,7	8,6	6,8	6,3	6,0
TÜFE Yıl Sonu	8,4	10,1	6,5	6,4	10,5	6,2	6,8	5,3

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı (1) Gerçekleşme tahmini, (2) Program, (3) Büyümeye katkı olarak verilmektedir, (4) Parasal olmayan altın ithalatı dâhildir, (5) Genel devlet ve KİT’leri kapsamaktadır.

TABLO I: - Fert Başına GSYH

Yıllar	Yıl Ortası Nüfusu(1) (Bin Kişi)	(Cari Fiyatlarla)				(1998 Yılı Fiyatlarıyla)				Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP) (ABD Doları/TL)(3)	SAGP Göre Fert Başına GSYH (ABD Doları) (4)
		GSYH (Milyon TL)	Fert Başına GSYH			GSYH (Milyon TL)	Fert Başına GSYH
			TL	ABD Doları			TL	ABD Doları(2)
1998	62 464	70 203	1 124	4 338		70 203	1 124	4 338		0,13	8 568
1999	63 364	104 596	1 651	3 907		67 841	1 071	4 132		0,20	8 171
2000	64 252	166 658	2 594	4 130		72 436	1 127	4 351		0,28	9 172
2001	65 133	240 224	3 688	3 021		68 309	1 049	4 048		0,43	8 615
2002	66 008	350 476	5 310	3 492		72 520	1 099	4 240		0,61	8 667
2003	66 873	454 781	6 801	4 559		76 338	1 142	4 406		0,77	8 794
2004	67 723	559 033	8 255	5 764		83 486	1 233	4 758		0,81	10 164
2005	68 566	648 932	9 464	7 022		90 500	1 320	5 094		0,83	11 394
2006	69 395	758 391	10 929	7 586		96 738	1 394	5 380		0,85	12 883
2007	70 215	843 178	12 009	9 240		101 255	1 442	5 566		0,86	13 895
2008	71 095	950 534	13 370	10 438		101 922	1 434	5 533		0,89	15 021
2009	72 050	952 559	13 221	8 559		97 003	1 346	5 196		0,92	14 415
2010	73 003	1 098 799	15 051	10 022		105 886	1 450	5 598		0,95	15 775
2011	73 950	1 297 713	17 549	10 466		115 175	1 557	6 011		1,03	17 034
2012	74 855	1 415 786	18 914	10 497		117 675	1 572	6 067		1,04	18 125
2013 (5)	76 055	1 559 160	20 500	10 818		121 911	1 603	6 187		1,09	18 735
2014 (6)	76 911	1 718 818	22 348	11 277		126 787	1 648	6 362		1,14	19 583

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, TÜİK, OECD

(1) TÜİK yıl ortası nüfus tahminidir.

(2) TÜİK tarafından açıklanan kişi başına milli gelir (cari fiyatlarla TL ve ABD doları cinsinden) verilerinden faydalanarak zımnen hesaplanan döviz kuru kullanılmıştır.

(3) OECD tarafından GSYH için hesaplanan satın alma gücü paritesidir. Tabloda OECD tarafından 9 haneli olarak verilen katsayı 2 haneli olarak gösterilmiştir.

Söz konusu katsayılar OECD tarafından geriye dönük olarak her yıl revize edilmektedir.

(4) SAGP hesaplamasında OECD’nin 9 haneli katsayısı kullanılması nedeniyle tabloda verilen SAGP katsayısı kullanılarak SAGP’ye göre fert başına milli gelire ulaşılamaz.

(5) Gerçekleşme tahmini, (6) Program

Ekonomik aktivitenin tedrici olarak canlanmaya başlamasıyla 2013 yılının birinci çeyreğinde GSYH yüzde 2,9 oranında artarken, canlanmanın ikinci çeyrekte de devam etmesiyle yılın ilk yarısında yüzde 3,7 oranında büyüme kaydedilmiştir. Yılın ilk yarısında büyüme, sanayi ve hizmetler sektörlerinde sırasıyla yüzde 2,2 ve yüzde 4,8 oranındaki katma değer artışlarından kaynaklanmıştır. Bu dönemde, tarım sektörü katma değerinde de yüzde 5,1 oranında artış kaydedilmiştir.

2013 yılının üçüncü çeyreğine ilişkin bazı öncü göstergeler ekonomik aktivitedeki ılımlı canlılığın sürdüğüne işaret etmektedir. Nitekim 2013 yılının ilk yarısında sanayi üretimi yüzde 2,2 oranında artarken, Temmuz-Ağustos döneminde sanayi üretim endeksleri ortalamasının bir önceki yılın aynı dönemine göre artış hızı yüzde 2,5 olarak gerçekleşmiştir. Diğer taraftan imalat sanayii kapasite kullanım oranı, 2013 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre 1,1 puan artarak yüzde 75,5’e yükselmiştir.

b) 2014 Yılı Hedefleri

Ekonomik aktivitedeki ılımlı canlılığın devam etmesi sonucunda büyümenin 2013 yılının ikinci yarısında da ılımlı biçimde devam etmesi beklenmektedir. Buna göre, 2013 yılında yüzde 3,6 olması beklenen GSYH artış hızının, 2014 yılında yüzde 4 olması hedeflenmektedir.

GRAFİK: - Sektörel Büyüme Hızları

(Sabit Fiyatlarla, Yüzde Değişme)

Kaynak: Kalkınma Bakanlığı, TÜİK

(1) Gerçekleşme tahmini

(2) Program

Tarım sektörü katma değerinin reel olarak 2013 yılında yüzde 4,1 oranında artacağı, 2014 yılında ise yüzde 3 oranında artış göstereceği öngörülmektedir.

Sanayi sektörü katma değerinin, 2013 yılında yüzde 2,3 oranında artması beklenmektedir. 2014 yılında ise sanayii sektörü katma değerinin yüzde 4,4 oranında artacağı öngörülmektedir.

2013 yılında yüzde 4,5 oranında artması beklenen hizmetler sektörü katma değerinin, 2014 yılında yüzde 4,1 oranında artacağı öngörülmektedir.