BiSMİllahirrahmanirrahiM قَالَ رَسُول الله

Künyeleri

İmam'ın (a.s) künyeleri, Ebu'l Hasan, Ebu Muhammed, Ebu'l Hüseyin ve Ebu Abdullah'tır.⁴

Lakapları

Zeynülabidin (İbadet edenlerin süsü), Zu's-Sefinat (nasırlı), Seyyidu'l-Abidin (İbadet edenlerin efendisi), Kudvetu'z-Zahidin (Zahitlerin önderi), Seyyidu'l-Muttakin (Muttakilerin efendisi), İmamu'l-Müminin (Müminlerin İmam'ı), el-Emin (Güvenilir), es-Seccad (Çok secde eden), ez-Zeki (çok temiz), Zeynu's-Salihin (Salihlerin süsü), Menaru'l-Kanitin (gönülden kulluk edenlerin ışık kaynağı), el-Adl (çok adil), İmamu'l-Ümmet (Ümmetin İmam'ı) ve el-Bekka (çok ağlayan). Bu lakaplar içinde Seccad ve Zeynülabidin ünlenmiştir.

İmam'ın (a.s), yukarıda işaret ettiğimiz anlamların canlı timsali ve "Rahman'ın kulları onlardır ki, yeryüzünde tevazu ile yürürler ve kendini bilmez kimseler onlara laf attığında "Selam"derler." ¹ ayetinin gerçek örneği olduğunu gördükleri için insanlar bu lakapları ona takmışlardır. Ona bu lakapları takanların bazısı, şiasından da değillerdi ve onun (a.s) Allah tarafından İmam olarak atandığını kabul etmiyorlardı. Ancak onun şahsında gözlemledikleri hakikatleri de görmezlikten gelemiyorlardı.

Tarihçiler, bu mübarek lakapların bir kısmına ilişkin tarihsel gerekçeleri açıklayan rivayetler aktarmışlardır:

1- Değerli sahabi Cabir b. Abdullah el-Ensari'nin şöyle dediği rivayet edilir: "Bir gün Resulullah'ın (s.a.a) yanında oturuyordum. Kucağında Hüseyin vardı ve onunla oynuyordu. Resulullah (s.a.a) buyurdu ki: "Ey Cabir! Onun bir oğlu olacak, adı Ali olacak. Kıyamet günü, bir münadi şöyle seslenecek: 'Seyyidulabidin (ibadet edenlerin efendisi) kalksın!' O zaman, onun oğlu ayağa kalkacak. Sonra onun Muhammed adında bir oğlu olacak. Eğer ona yetişirsen ey Cabir! Benden ona selam söyle."²

2- ez-Zühri, Ali b. Hüseyin'den (a.s) hadis rivayet ettiği zaman "Bana Zeynülabidin Ali b. Hüseyin anlattı" derdi. Süfyan b. Uyeyne ona dedi ki: "Niçin ona Zeynülabidin diyorsun?" Dedi ki: "Çünkü Said b. Müseyyeb'in İbn Abbas'tan Resulullah'ın (s.a.a) şöyle buyurduğunu rivayet ettiğini duydum: 'Kıyamet günü, bir münadi: Nerede Zeynülabidin? diye seslenir. Ve ben oğlum Ali b. Hüseyin b. Ali b. Ebu Talib'in safları yara yara öne çıktığını görür gibiyim.'"³

3- İmam Ebu Cafer Bakır'ın (a.s) şöyle dediği rivayet edilir: "Babamın secde ettiği uzuvlarında kabartılar olurdu, secde yerleri nasır tutardı. Bunları senede iki kez koparırdı. Her seferinde beş nasırı keserdi. Bu yüzden babama Zu's-Sefinat (nasırlı) denilirdi."⁴

4- Yine İmam Bakır'dan (a.s) babasının çok secde etmesiyle ilgili olarak şöyle rivayet edilmiştir: "Allah'ın kendisine verdiği her nimete karşılık mutlaka secde ederdi. Allah'ın kendisinden uzaklaştırdığı her kötülüğe karşılık mutlaka secde ederdi. Farz namazlarından birini tamamlayınca mutlaka secde ederdi. Secde izi, secde ettiği organlarının tümünde görünürdü. Bu yüzden Seccad diye isimlendirildi.^"1

İMAM ZEYNÜLABİDİN'İN (a.s) HAYATININ AŞAMALARI

Diğer Ehl-i Beyt İmamları (a.s) gibi İmam Zeynülabidin'in (a.s) hayatı da birbirinden farklı özellikler arzeden iki belirgin aşamaya ayrılır:

1- İmamlık ve önderlik Misyonunu fiilen üstlenme öncesindeki aşama.

2- Önderliği fiilen ele almaktan şehadete kadar ki aşama.

İmam Zeynülabidin (a.s) hayatının ilk aşamasında dedesi İmam Emirü'l-Müminin (a.s), amcası İmam Hasan el-Mucteba'nın (a.s) ve babası İmam Hüseyin Seyyidu'ş-Şüheda'nın (a.s) himayesinde büyüdü. Bu aşamanın yirmi yıla aşkın bir süreyi kapsar. Dedesi İmam Ali'nin (a.s) himayesinde dört seneden biraz fazla, şayet doğum tarihi Hicri 38 ise, iki seneden az olmayan bir dönem geçirmiştir.

Hayatının on yıllık bir dönemini amcasının ve babasının (a.s) himayesinde geçirmiştir. Peygamberin (s.a.a) torunu amcası Hasan (a.s) Hicri 50 tarihinde şehit edilmiştir.

İkinci on yıllık dönemini de Peygamberin (s.a.a) bir diğer torunu babası Hüseyin'in (a.s) önderliğinde geçirmiştir. Bu dönem Hicri 50 tarihi ile Hicri 60 tarihinin başlarına tekabül eder.

İmam Zeynülabidin (a.s) hayatının ilk aşamasını büyük zorluklar içinde geçirdi. Bu aşamada dedesi, amcası ve babası ile birlikte zorluklara göğüs gererek hayatını sürdürdü. Böylece, ön hazırlıklarını Muaviye b. Ebu Süfyan'ın gerçekleştirdiği, fiili uygulamasını ise alenen günah işleyen, İslâm topraklarında Allah'ın hükmünü ayaklar altına alan oğlu Yezid'in üstlendiği unutulmaz Aşura katliamında babasının, ailesinden seçkin insanların ve gözde ashabının şehit düşmesinden sonra İmamlık ve önderlik sorumluluğunu üstlendi.

Mübarek hayatının ikinci aşaması ise, ömrünün otuz yıla aşkın bir dönemine tekabül etmiştir. Bu dönemde Yezid b. Muaviye'nin, Muaviye b. Yezid'in, Mervan b. Hakem'in ve Abdulmelik b. Mervan'ın tahta çıkışlarını gördü. Sonra Velid b. Abdulmelik b. Mervan'ın emriyle kanlı Emevî eli ona karşı bir suikast gerçekleştirdi ve hicre 94 veya 95 senesinde Muharrem ayının yirmi beşinde şehit edildi. Böylece 57 senelik veya bundan biraz kısa bir ömürü sona erdi.¹ İmamlık ve önderlik süresi 34 sene sürmüştü.

Bu incelememizde İmam'ın (a.s) değişik mücahede yöntemleriyle dolu hayatının ikinci aşamasını savaşım ve cihad bağlamında iki farklı kısma ayırıyoruz.

Birincisi: Aşura katliamından sonra Medine'ye yerleşmesinden önceki cihadı.

İkincisi: Medine'ye yerleşmesinden sonraki cihadı.

Bu taksim esasına dayalı olarak İmam'ın (a.s) hayatını üç aşama çerçevesinde inceleyeceğiz:

Birinci aşama: Babasının (a.s) şehit edilmesinden önceki hayatı.

İkinci aşama: Babasının şehit edilmesinden sonra ve Medine'ye yerleşmesinden önceki hayatı.

Üçüncü aşama: Medine'ye yerleşmesinden sonraki hayatı.

İMAM ZEYNÜLABİDİN (a.s) DOĞUMDAN İMAMETE

İmam'ın (a.s) Kerbela faciası öncesindeki hayatı, yani doğumdan babasının (a.s) şehit edilmesine kadarki dönem, Hicri 36 veya 38'den Hicri 61 tarihine kadarki süreyi kapsar.

İmam Zeynülabidin (a.s), çocukluk ve gençliği Muaviye b. Ebu Süfyan'ın egemenliği dönemine rastlar. Bu dönem öncelikle çalkantılı geçmesiyle belirginleşmişti. Sonra Irak'ta halkın yoğun baskılar altında tutulması izledi. Ardından Hicaz'da kriz çıktı. En önemlisi Peygamberin (s.a.a) sünneti kaldırılarak bidatlar etkin hale getirildi.

Hicretin kırkıncı yılında İmam Emirü'l-Müminin Ali (a.s) Kûfe'de ramazan ayında şehit edildi. O sırada İmam (a.s), halkı Muaviye'ye karşı yeni bir savaşa hazırlıyordu. Ali'nin (a.s) şehit edilmesinden sonra Iraklılar oğlu İmam Hasan el-Mücteba'ya (a.s) halife olarak biat etti. Ancak biat edenlerin büyük çoğunluğunun kalpleri dillerini tasdik etmiyordu. Kûfe'de ve İmam Ali'nin (a.s) ordusunda -ki onu o kadar üzmüşlerdi ki, defalarca ölümü temenni etmişti- Şiî olarak görünenlerin, oğlu Hasan'a (a.s) karşı, ona karşı sergiledikleri tavırdan daha iyi ve daha güzel bir tavır takınmaları beklenemezdi.

İmam Ali'nin (a.s) son senelerinde Kûfe, değişik akımları ve cemaatleri barındırmaya başlamıştı. İktidarın arkasında aç kurtlar gibi ağzını açmış bekleyenler vardı. Yeni halifenin kendilerini, ne olursa olsun bir makama tayin etmesinin arzusuyla bekliyorlardı. Yeni Müslüman olmuş kimseler vardı. Nice büyük arzular ve beklentiler onları şehirlerini terk edip Hilafetin başkentine savurmuştu. Arzularını tatmin edecek bir iş beklentisi içindeydiler. Bir de fırsatçı mevaliler vardı, bunlar bir arap kabilesine karşı başka bir arap kabilesiyle ittifaklar kurmuş, onlara darbe indirmenin planlarını kuruyorlardı. Çünkü ancak Araplık kisvesi altında hareket edebiliyorlardı.

O günkü Kûfe topluluğu, bu gruplardan oluşuyordu. Bu grupların tamamı, güçlerini, İmam Hasan'ın (a.s) hareketinin önünde engeller çıkarmaya teksif etmişlerdi. Örneğin Kays b. Sa'd b. Ubade, Şamlılarla savaşması şartıyla İmam Hasan'a (a.s) biat etmek isteyince bu gruplar engelleyici tavırlarını sergilemeye başladılar. Ne var ki, İmam Hasan (a.s), Muaviye ile barış imzalamak zorunda kaldı. Çünkü İmam'ın (a.s) ordusunun büyük kısmının, ona (a.s) ve ona samimiyetle bağlı arkadaşlarına karşı bir komplonun peşinde olduğu ortaya çıkmıştı. Bunlar, hareketi başarısızlığa uğratmak ve İmam'ı mücadele meydanında yalnız bırakmak için Muaviye'nin sancağının altına sığınacaklardı. Böylece ordunun saflarında ölümcül bir dalgalanma meydana getirerek hezimeti kaçınılmaz hale getireceklerdi. Hatta içlerinde bazıları, Muaviye'ye, İmamlarını, önderlerini kendisine teslim edebileceklerini de yazmıştı.

Hicri 41 ile 60 arasındaki dönemin ayırıcı özelliği, Irak'ta Ehl-i Beyt'e (a.s) tabi olanlara karşı ağır baskıların ve ezme politikalarının uygulanmasıdır. Muaviye'nin -sık sık görüştüğü- bu bölgenin ileri gelenlerine karşı sergilediği muamele, onun Iraklılara ne denli öfkeli olduğunu gösteriyordu. Irak siyasetinin önde gelenleri -Sıffinda oyuna gelen ve Şamlıları kaderlerine hakim kılan önde gelenler- Muaviye'nin yönetimi boyunca evlerine çekildiler. Ama harekete geçmek için bir fırsat kolluyorlardı.

Öbür taraftan, arı duru İslâm terbiyesiyle yetişmiş, kavmi ve kabilevi görünümlerden arınmış, en azından bu duyguları dinlerine zarar vermeyecek düzeye kadar indirmiş samimi Müslümanlar, ilk kuşak Müslümanların gördüklerinden çok daha ağır eziyetler görüyorlardı. Çünkü yaklaşık yirmi yıl süren Muaviye'nin iktidarı döneminde Peygamberin (s.a.a) sünnetinin bilinçli bir şekilde hayattan silindiğini görüyorlardı.

Bidat almış başını gidiyor, hilafet yönetimi yerine krallık egemen olmuştu. Müslümanların yönetimi, öyle bir ailenin mensuplarının eline geçmişti ki, bunlar, İslâm'ı ve Müslümanları yeryüzünden silmek için ellerinden gelen tüm imkanları kullanmaktan geri durmuyorlardı. O kadar ki, Sakif oğulları kabilesinden bir veledi zina, bir içki satıcısının tanıklığıyla Muaviye'nin kardeşi oluvermişti.¹

Kur'an'ın açık nassına aykırı olarak Muaviye, casuslarını insanların arasına salmış, bu casuslar insanların nefeslerini dahi sayacak kadar onları kontrol altında tutuyorlardı. Sözünde durmak ve verilen güvenceye bağlı kalmak bu diyardan uçup gitmişti. Kendisine her türlü güvence verildikten sonra Hucr b. Adiy öldürülmüştü. Muaviye'nin kurduğu bir planla Eşas b. Kays'ın kızı Cu'de, Resulullah'ın (s.a.a) torunu, kocası Hasan el-Mücteba'ya zehir vermişti.

Kur'an'ın açık nassına ve Peygamberin (s.a.a) sünnetine aykırı bunun gibi onlarca örnek vermek mümkündür. Ki bu sapmalar o dönemin karakteristik özelliği haline gelmişti.

Bütün bunların sonucu olarak gerek Şam'da gerekse Irak'ta İslâmî hükümetin tek bir görüntüsü dahi kalmamıştı. Şam ve Irak o dönemde iki önemli merkezi temsil ediyorlardı. Müslümanların fıkhı namaz, oruç, hac, zekat ve adına cihad dedikleri, ama cihadla ilgisi olmayan daha fazla toprak ve daha fazla ganimet için yapılan savaşın kurallarıyla sınırlandırılmıştı. Samimi dindarlar, bidatların baş döndürücü bir hızla yayılmasından büyük bir acı duyuyorlardı ve Muaviye'nin iktidarı boyunca İslâm adına ortaya atıp hayata hakim kıldığı bütün bidatları ayıklamak için uygun bir fırsat kolluyorlardı.