Bölüm 11 Bölüm 11

Bölüm 11

• Bölüm 11

İşletmede bilgi yönetimi ve bilgi yönetimi programlarının rolü nedir?

• İşletmede bilgi yönetimi ve bilgi yönetimi programlarının rolü nedir?

• Kurum genelini kapsayan bilgi yönetimi için ne tür sistemler kullanılır ve bunlar işletme açısından nasıl değer sağlar?

• Bilgi çalışma sistemlerinin önemli türleri nelerdir ve bunlar işletmeye nasıl değer sağlamaktadırlar?

• Bilgi yönetimi için akıllı teknikler kullanmanın işletmeye faydaları nelerdir?

Problem: Ürün enformasyonuna erişimdeki gecikmeler satıcı verimliliğini ve müşteri hizmetini yavaşlatmakta

• Problem: Ürün enformasyonuna erişimdeki gecikmeler satıcı verimliliğini ve müşteri hizmetini yavaşlatmakta

• Çözüm: Enformasyon paylaşım platformu geliştirme

• Microsoft Sharepoint Server platformunu kullanarak belgeleri tasnifleme ve depolama işlemlerini geliştirdi

• Kurumsal bilgiyi daha kolay bulunur kılarak iş performansına nasıl yarar sağlayabileceğini göstermektedir.

• Daha iyi bilgi yönetimi sayesinde çok daha verimli ve etkili şekilde çalışılacağını gösterir.

Bilgi yönetimi sistemleri yazılım yatırımının en hızlı büyüyen alanları arasındadır

• Bilgi yönetimi sistemleri yazılım yatırımının en hızlı büyüyen alanları arasındadır

• Enformasyon ekonomisi

• ABD işgücünün %55’i: bilgi ve enformasyon çalışanlarından oluşur
• ABD GSMH’nın %60’ı: bilgi ve enformasyon sektöründen gelir

• Bir işletmenin borsa değerinin büyük bölümü maddi olmayan varlıklarıyla ilgilidir: bilgi, marka, ün ve benzersiz iş süreçleri

• İyi uygulanan bilgiye dayalı projeler olağanüstü ROI üretebilirler

Bilginin önemli boyutları

• Bilginin önemli boyutları

• Bilgi bir işletme varlığıdır
• Soyuttur
• Veri ve enformasyondan bilgi yaratılması, kurumsal kaynakları gerekli kılar
• Paylaşıldıkça, tecrübeye dayalı iletişim ağı etkili olur
• Bilginin farklı biçimleri vardır
• Açık(belgelenmiş) veya örtük(akıllarda olan) olabilir
• Teknik bilgi ve beceri, yetenek
• Süreçlerin nasıl izleneceği
• Olayların neden olduğunu bilmek (nedensellik)

Bilginin önemli boyutları (devam)

• Bilginin önemli boyutları (devam)

• Bilgi bir yere sahiptir
• Bilişsel olaydır
• Hem sosyal hem de bireyseldir
• “Yapışkandır” (taşınması zor), yerleşiktir (işletme kültürünü ağ gibi kuşatmıştır), durumsaldır (sadece belirli durumlarda işe yarar)
• Bilgi durumsaldır
• Koşula bağlıdır: Sürecin ne zaman uygulanacağını bilmek
• Ortamla ilişkilidir: Bir aletin hangi koşullarda kullanılacağını bilmek

İşletme, enformasyonu bilgiye dönüştürmek ve bilginin işleyeceği modeller, kurallar ve durumlar ortaya koymak için ek kaynaklar harcamalıdır

• İşletme, enformasyonu bilgiye dönüştürmek ve bilginin işleyeceği modeller, kurallar ve durumlar ortaya koymak için ek kaynaklar harcamalıdır

• Bilgelik:

• Problem çözmek için bilgiyi uygulamanın ortaklaşa ve bireysel deneyimi
• Bilginin, nerede, ne zaman ve nasıl uygulanacağını içerir

• Başkalarının aynısını etkili ve verimli yollarla nasıl yapacağını bilememesi, kar ve rekabet avantajının en güzel kaynağıdır

• Örneğin; sipariş üzerine yapılan üretimin kendine özgü olması

Örgütsel öğrenme

• Örgütsel öğrenme

• Örgütlerin öğrendikleri süreçler
• Veri toplama, ölçme, deneme-yanılma ve geribildirim yoluyla deneyim kazanma
• Davranışı, deneyimi yansıtacak şekilde ayarlar
• Yeni iş süreçleri oluşturarak
• Yönetim kararı almanın şeklini değiştirerek

Bilgi yönetimi: Bir örgüt içinde geliştirilmiş bilgiyi oluşturma, depolama, dağıtma ve uygulama gibi iş süreçleri dizisi

• Bilgi yönetimi: Bir örgüt içinde geliştirilmiş bilgiyi oluşturma, depolama, dağıtma ve uygulama gibi iş süreçleri dizisi

• Bilgi yönetimi değer zinciri

• Her bir safhada ham veri ve enformasyona kullanılabilir bilgiye dönüştürülerek değer katılır
• Bilgi edinme
• Bilgi depolama
• Bilgi dağıtımı
• Bilgi uygulama

Bilgi yönetimi değer zinciri

• Bilgi yönetimi değer zinciri

• Bilgi edinimi
• Örtük ve açık bilgiyi belgeleme
• Belgeler, raporlar, sunumlar ve en iyi uygulamaları depolamak
• Yapılandırılmamış belgeler (Örneğin; e-postalar)
• Çevrimiçi uzman ağlar geliştirme
• Bilgi oluşturma
• İş süreçleri sisteminden ve dış kaynaklardan veri izleme

Bilgi yönetimi değer zinciri (devam)

• Bilgi yönetimi değer zinciri (devam)

• Bilgi depolama
• Veri tabanları
• Belge yönetim sistemleri
• Yönetimin rolü:
• Tasarlanan bilgi depolama sistemlerinin gelişimini desteklemek
• Belgeleri endekslemek için kurum genelinde şemaların gelişmesini desteklemek
• Belgeleri güncelleme ve uygun depolamak için zaman harcayan çalışanları ödüllendirmek

Bilgi yönetimi değer zinciri (devam)

• Bilgi yönetimi değer zinciri (devam)

• Bilgi dağıtımı
• Portallar
• Elektronik postalar
• Arama motorları
• Birlikte çalışma araçları
• Enformasyon akını?
• Eğitim programları, resmi olmayan ağlar ve paylaşılmış yönetim tecrübeleri yöneticilere dikkatlerini önemli enformasyonlara odaklamalarında yardımcı olur

Bilgi yönetimi değer zinciri (devam)

• Bilgi yönetimi değer zinciri (devam)

• Bilgi uygulaması
• Yatırımda geri dönüşü sağlamak için, örgüt bilgisi yönetimsel karar vermenin sistemli bir parçası olmalı ve karar destek sistemlerinde bulunmalıdır
• Yeni iş uygulamaları
• Yeni ürünler ve hizmetler
• Yeni pazarlar

Bilgi Yönetimi Durumu

• Bilgi Yönetimi Durumu

Yeni kurumsal roller ve sorumluluklar

• Yeni kurumsal roller ve sorumluluklar

• Başlıca yönetici pozisyon bilgisini oluşturma
• Kendini işe adamış çalışan pozisyonları/bilgi yöneticileri
• Uygulama Toplulukları(UT)
• İşle ilgili benzer faaliyetleri ve ilgileri olan, işletmenin içinde ve dışındaki çalışanlar ve uzmanların resmi olmayan sosyal ağları
• Faaliyetler; eğitim, çevrimiçi erişilen bültenleri, teknikleri ve uygulamaların paylaşımını içerir
• Bilginin yeniden kullanımını kolaylaştırma, tartışma
• Yeni çalışanların öğrenme eğrisini düşürme

3 önemli bilgi yönetimi sistemi:

• 3 önemli bilgi yönetimi sistemi:

• Kurum genelini kapsayan bilgi yönetimi sistemleri
• Sayısal içerik ve bilgiyi toplamak, saklamak, dağıtmak ve uygulamak için genel amaçlı kurum geneli çabalar
• Bilgi Çalışma Sistemleri (BÇS)
• Mühendisler, bilim adamları , yeni bilgi bulma ve yaratmadan sorumlu diğer çalışanlar için geliştirilen özel sistemler
• Akıllı Teknikler
• Veri madenciliği gibi farklı amaçlar için kullanılan farklı teknikler grubu: bilgiyi bulma, bilgiyi biçimlendirme, en uygun çözümleri bulma…

Bilgi Yönetimi Durumu

• Bilgi Yönetimi Durumu

Kurumdaki başlıca üç çeşit bilgi

• Kurumdaki başlıca üç çeşit bilgi

• Yapılandırılmış belgeler
• Raporlar, sunumlar
• Resmi kurallar
• Yarı yapılandırılmış belgeler
• Elektronik postalar, videolar
• Yapılandırılmamış, örtük bilgi

• Bir örgütün iş içeriğinin % 80’i yarı yapılandırılmış ya da yapılandırılmamıştır.

Kurumsal içerik yönetimi sistemleri

• Kurumsal içerik yönetimi sistemleri

• Bilgi alma, saklama, erişme, dağıtma ve korumaya yardım eder
• Belgeler, raporlar, en iyi uygulamalar
• Yarı yapılandırılmış bilgi (e-postalar)
• Dış kaynaktan getirme
• Haber beslemeleri, araştırma
• İletişim ve işbirliği için araçlar

Kurum Genelini Kapsayan Bilgi Yönetimi Sistemleri

• Kurum Genelini Kapsayan Bilgi Yönetimi Sistemleri

Kurumsal içerik yönetim sistemleri

• Kurumsal içerik yönetim sistemleri

• Ana sorun– Sınıflandırmayı geliştirmek
• Bilgi konuları yeniden erişim için sınıflarına göre etiketlenmelidir
• Dijital varlık yönetimi sistemleri
• Sınıflandırma, depolama, yapılandırılmamış dijital veri için uzmanlaşmış içerik yönetimi sistemleri
• Fotoğraflar, grafikler, video, ses

Bilgi ağı sistemleri

• Bilgi ağı sistemleri

• İyi tanımlanmış bilgi alanında kurum uzmanlarının rehberliğini çevrimiçi sağlar
• Bir işletmede çalışanların uygun uzmanı bulmalarını kolaylaştırmak için iletişim teknolojilerini kullanır
• Uzmanlar tarafından geliştirilen çözümleri sistemli hale getirebilir ve onları bilgi veri tabanlarında saklayabilir
• En iyi uygulamalar
• Sıkça sorulan sorular (SSS) deposu

Kurum Genelini Kapsayan Bilgi Yönetimi Sistemleri

• Kurum Genelini Kapsayan Bilgi Yönetimi Sistemleri

Portal ve işbirliği (birlikte çalışma) teknolojileri

• Portal ve işbirliği (birlikte çalışma) teknolojileri

• Kurum bilgi portalları: iç ve dış enformasyona erişim
• Yeni haberler, araştırmalar
• E-posta, hızlı/anlık mesajlaşma, video konferans, tartışma yetenekleri
• Tüketici internet teknolojileri kullanımı
• Ağ günlükleri (blogs)
• Kullanıcıların içeriğinde değişiklik yapmalarına izin veren web siteleri (wikis)
• Sosyal imleme (social bookmarking)

Öğrenme yönetimi sistemleri

• Öğrenme yönetimi sistemleri

• Çalışan öğrenimi ve eğitiminin farklı türlerinin değerlendirilmesi, izlenmesi, dağılımı ve yönetimi için araçlar sağlar
• Birçok öğrenme şeklini destekler
• CD-ROM, Web tabanlı sınıflar, çevrim içi forumlar, aktif öğretme vb.
• Derslerin seçimini ve yönetimini otomatikleştirir.
• Öğrenme içeriğini toplar ve dağıtır
• Öğrenmenin etkinliğini ölçer

Bilgi çalışması sistemleri

• Bilgi çalışması sistemleri

• Bilgi çalışanlarının yeni bilgi yaratmalarına ve bu bilgileri işle bütünleştirmelerine yardım edecek sistemler

• Bilgi çalışanları

• Örgüt için bilgi yaratan araştırmacılar, tasarımcılar, mimarlar, bilim adamları ve mühendisler
• Üç ana rol:
• Örgütü bilgi konusunda güncel tutma
• Uzmanlık alanlarında iç danışman olarak hizmet verme
• Değişim projelerini teşvik eden, başlatan ve değerlendiren değişim temsilcisi gibi davranma

Bilgi çalışması sistemlerinin gereksinimleri

• Bilgi çalışması sistemlerinin gereksinimleri

• Karmaşık hesaplamalar ve grafikler için önemli programlama gücü
• Etkili grafikler ve çözümlemeli araçlar
• İletişim ve belge yönetimi
• Dış veri tabanlarına giriş
• Kullanıcı dostu arayüzler
• Görevlerin gerçekleştirilmesi için en uygun şekilde kullanma (tasarım mühendisliği, finansal analiz)

Bilgi Çalışması Sistemleri

• Bilgi Çalışması Sistemleri

Bilgi çalışması sistemleri örnekleri

• Bilgi çalışması sistemleri örnekleri

• CAD (bilgisayar destekli tasarım)
• Mühendislik veya mimari tasarım yaratımı
• Sanal gerçeklik sistemleri :
• Gerçek yaşam ortamlarını canlandırmak
• Cerrahlar için üç boyutlu (3D) tıbbi modelleme
• Arttırılmış gerçeklik (AG) sistemleri
• Sanal gerçeklik modelleme dili (SGMD)
• Yatırım iş istasyonları
• Yatırım süreçlerini kolaylaştırmak ve komisyoncular, tüccarlar ve portföy yöneticileri için iç ve dış verileri birleştirmek

Sanal gerçeklik ile artırılmış gerçeklik arasındaki fark nedir?

• Sanal gerçeklik ile artırılmış gerçeklik arasındaki fark nedir?

• Artırılmış gerçeklik pazarlamacılar için niçin çok çekicidir?

• Artırılmış gerçekliği emlak acenteleri için yararlı kılan nedir?

• Artırılmış gerçeklik için diğer bazı bilgi çalışması uygulamaları önerilerinde bulununuz.

Akıllı teknikler: Bireysel ve ortak bilgileri elde etmek ve bilgi tabanını genişletmek için kullanılır

• Akıllı teknikler: Bireysel ve ortak bilgileri elde etmek ve bilgi tabanını genişletmek için kullanılır

• Örtük bilgiyi elde etmek: Uzman sistemler, olay temelli mantık yürütme, bulanık mantık
• Bilgi keşfi: Sinir ağları ve veri madenciliği
• Karmaşık sorunlara çözüm üretmek: Genetik algoritmalar
• Görevleri otomatikleştirme: Akıllı araçlar

• Yapay zeka (YZ) teknolojisi:

• İnsan davranışına benzemeye çalışan bilgisayar temelli sistemler

Uzman sistemler:

• Uzman sistemler:

• İnsan uzmanlığının çok özel ve sınırlı alanı içerisinde örtük bilgiyi elde etme
• Örgütte başkaları tarafından kullanılabilen yazılım sistemlerindeki bir dizi kurallar biçiminde yetenekli çalışanların bilgilerini elde etme
• Genellikle birkaç dakika veya saat alabilen işler gibi sınırlı görevleri yerine getirme:
• Hatalı işleyen makineyi teşhis etmek
• Borçlanma için kredi verip veremeyeceğini belirleme
• Yüksek oranda yapılandırılmış karar almada kullanılır

Akıllı Teknikler

• Akıllı Teknikler

Uzman sistemler nasıl çalışır?

• Uzman sistemler nasıl çalışır?

• Bilgi temeli: Yüzlerce veya binlerce kural dizisi
• Sonuç çıkarım motoru: Bilgi temelini araştırmak için kullanılan strateji
• İleriye doğru zincirleme: Sonuç çıkarım motoru kullanıcı tarafından girilen enformasyonla başlar ve sonuca ulaşmak için bilgi temelini araştırır
• Geriye doğru zincirleme: Hipotezle başlar ve kullanıcıya hipotez doğrulanana ya da çürütülene kadar sorular sorar

Akıllı Teknikler

• Akıllı Teknikler

Başarılı Uzman Sistemler

• Başarılı Uzman Sistemler

• Con-Way Transportation yurt genelindeki kamyonla nakliye işi için gecelik sevkiyat rotalarının planlanmasını otomatikleştirmek ve iyileştirmek için bir uzman sistem geliştirmiştir

• Çoğu uzman sistem sınıflandırma problemleriyle uğraşır

• Nispeten az sayıda alternatif sonuca sahiptir
• Muhtemel sonuçlar önceden bilinir

• Birçok uzman sistem geniş çaplı, uzun süreli ve pahalı geliştirme ve bakım çabası gerektirir

• Daha fazla uzmanı işe almak ya da eğitmek daha ucuz olabilir

Örnek olay temelli akıl yürütme

• Örnek olay temelli akıl yürütme

• Bilgi tabanında depolanan insan uzmanların geçmiş deneyimlerinin açıklanması (örnek olaylar)
• Sistem araştırmaları, yeni olaya benzer problem özellikleri olan olaylar içinden en yakın olanı bulur ve eski olayın çözümlerini yeni olana uygular
• Başarılı ve başarısız uygulamalar örnek olayla birlikte gruplanır
• Kurumsal zekaya depolanır: Bilgi tabanı kullanıcı tarafından sürekli genişletilir ve etkinleştirilir.
• Örnek olay temelli akıl yürütme aşağıdaki durumlarda bulunur
• Tıbbi tanı sistemleri
• Tüketici desteği

Akıllı Teknikler

• Akıllı Teknikler

Bulanık mantık sistemleri

• Bulanık mantık sistemleri

• Değerler aralığıyla ifade edilen (örneğin ‘’soğuk’’, ‘’ılık’’ gibi) dil sınıflandırmalarında kesin olmayan ifadelerin kullanıldığı kural temelli teknolojidir
• Belli bir olguyu veya dilsel süreci tanımlar ve sonra bu tanımlamayı az sayıda esnek kuralda gösterir
• EĞER-İSE kuralları ile sunulması zor olan ve uzmanlık gerektiren sorunlara çözüm üretir
• Kameralarda otomatik odaklanma
• Muhtemel tıbbi sahteciliğin belirlenmesi
• Japonya’daki Sendai metro sistemi hız kontrolü

Akıllı Teknikler

• Akıllı Teknikler

Sinir ağları

• Sinir ağları

• İnsanlar için analizi oldukça karmaşık olan büyük miktarda verilerde örnekler ve ilişkiler bulurlar
• İlişkileri araştırarak, örnekler oluşturarak, tekrar tekrar düzeltme yaparak öğrenir
• İnsanlar girdilerin bilinen sonuçlar ürettiği deneme verisiyle ağı destekleyerek sinir ağlarının çözümü örnekle öğrenmesine yardım eder
• Tıpta, bilimde, ticarette, örneğin sınıflandırması, tahmin, finansal analiz, denetim ve etkinlik sağlamada kullanılır
• Makine öğrenmesi: Bilgisayarla hesaplama ve istatistiksel yöntemler kullanarak enformasyon çıkarma ile öğrenmeye izin veren yapay zeka ile ilişkilendirilen teknolojidir

Ani çöküş öncesi koşulları açıklayınız.

• Ani çöküş öncesi koşulları açıklayınız.

• Elektronik ticaretin yararlarından bazıları nelerdir?

• Elektronik ticaret ve otomatikleşmiş ticaret programlarının hangi özellikleri ani çöküşte rol oynamıştır?

• Bu çöküş önlenebilir miydi? Neden?

Akıllı Teknikler

• Akıllı Teknikler

Genetik algoritmalar

• Genetik algoritmalar

• Belirli bir sorun için birçok sayıda olası çözümler incelenerek o sorun için en uygun çözümü bulmada faydalıdır.
• Kavramsal olarak gelişim sürecine dayanır
• Kalıtım, mutasyon ve doğal ayıklanma gibi süreçleri kullanarak; bileşen parçaları değiştirip, yeniden düzenleyerek çözüm değişkenleri boyunca araştırır
• Yüzlerce veya binlerce değişkenin var olduğu sorunlarda kullanılır (maliyetlerin azaltılması, etkin programlama, en iyi jet motoru tasarımı vb.).
• Birçok çözüm alternatifini hızlıca değerlendirebilecek yeterliliktedir

Akıllı Teknikler

• Akıllı Teknikler

Melez yapay zeka sistemleri

• Melez yapay zeka sistemleri

• Genetik algoritmalar, bulanık mantık, sinir ağları ve uzman sistemlerden her birinin en iyi özelliklerini alarak tek bir uygulamada bütünleştirme avantajına sahiptir
• Örneğin; Bulanık mantık ile sinir ağlarını birleştiren Matsushita “bulanık sinir ağlı” çamaşır makinesi

Akıllı ajanlar

• Akıllı ajanlar

• Belirli, tekrarlanan ve tahmin edilebilen görevleri; kullanıcı, süreç veya uygulama adına yerine getirmek için arka planda çalışır
• Kullanıcının yararına karar vermek veya görevleri tamamlamak için sınırlı yerleşik veya öğrenilmiş bilgi temelini kullanır
• Önemsiz ve istenmeyen elektronik postaları silme
• En ucuz uçak biletini bulma
• Ajan temelli modelleme uygulamaları:
• Özerk araç sistemleri,
• Tüketici eğilimleri, hisse senedi piyasası, tedarik zincirlerini modelleme; salgın hastalıkların yayılmasını tahmin etmek için kullanılır

Akıllı Teknikler

• Akıllı Teknikler