##book id= 166//book name=İfadəli oxudan praktikum// ##fk=107//ks=02//fn=166// sumalltest= 301
C) Şərti işrələrdən yalnız lirik şeirlərin oxusunda istifadə olunur D)
Yüklə 0,8 Mb.
|
C) Şərti işrələrdən yalnız lirik şeirlərin oxusunda istifadə olunur D) Fikrin ara cümlələrin oxuduğu tonda çatdırılmasını göstərən (sətri) işarə: 
E) Mətnə müvafiq tona nail olmağı göstərən (sətri) işarə [ ] 38. ”Nitqin məntiqi” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən biri səhvdir A) Mətn ifa üçün hazırlanarkən çox vaxt bu şərti işarələrlə məhdudlaşmaq olmur B) Diqqətin başqa obyektə (ünvana) yönəldilməsini göstərən (sətri) işarə: 
C) İstehza və tələffüz edilməli olan sözləri göstərən (sətri) işarə: « » D) Şərti işarələrdən yalnız lirik və epik növə aid əsərlərin oxusunda istifadə olunur E) Mətn ifa üçün hazırlanarkən onun kənarında tempin, , tonun müxtəlifliyini, intonasiyanın aldığı fərqli çalarları qeyd etmək ifaçının işini asanlaşdırır 39. Vergül işarəsi nəyi ifadə edir? A) Cümlənin quruluşca mürəkkəb olmasını B) Səs tonunun qalxmasını C) Sözün buraxılmasını D) Fikrin davam edəcəyini, başa çatdırılacağını E) Sözün, fikrin davam edəcəyini 40. Nöqtəli vergül nəyi bildirir? A) Surətinin azalmasını B) Səsin aşağı düşməsini C) Fikrin davam etdiyini D) Səsin yüksəlməsini E) Fikrin qismən tamamlandığını 41. İki nöqtə nəyi göstərir? A) Səsin aşağı düşməsini B) Fikrin davam edəcəyini və səsin yüksəlməsini C) Fikrin tamamlandığını D) Səsin kəsildiyini E) Fikrin qismən tamamlandığını 42. Məntiqi vurğulu sözlərin müəyyənləşdirilməsində əsas prinsip nədir? A) Məzmunun nəzərə alınması. B) Daha çox emosionallıq tələb edən cümlənin aşkar edilməsi. C) Vurğulu hecanınnəzərə alınması. D) Durğu işarələrinin nəzərə alınması. E) Mürəkkəb sözlərin nəzərə alınması 43. Məntiqi vurğulu sözlərin fərqləndirilməsində başlıca vasitələr hansılardır? A) Ritmik fasilələrə üstünlük verilməsi B) Mətnin mənasının nəzərə alınması C) Tonun yüksəlməsi və ya aşağı düşməsi D) Sözlərin tələffüzcə fərqləndirilməsi E) Sözlərin qrammatik və məna əlaqələrinin aydınlaşdırılması 44. Nümunədəki məntiqi vurğulu sözlər hansı qaydanın tətbiqi ilə müəyyənləşdirilə bilər “İş o əndazəyə çatdı ki, briqadiri də, mühasibi də işdən uzaqlaşdırdılar”. A) Suala cavab cümlələrində sual əvəzliyinin yerini tutan anlayışın vurğulu olması qaydası B) Həmcins üzvlü cümlələrdə həmcins üzvlərin hər birinin məntiqi vurğulu olması qaydası C) Emosional münasibətin ifadəçisi olan nidaların məntiqi vurğulu olması qaydası D) Da də, bağlayıcıları ilə işlənən sözlərin məntiqi vurğulu olması qaydası E) Bənzəyən və bənzədilən əşya, şəxs və hadisənin məntiqi vurğulu olması qaydası 45. Nümunədəki məntiqi vurğulu sözləri hansı qaydanın tətbiqi ilə müəyənləşdirmək məqsədəuyğundur? “Bəs hanı o var, ata? ”; “Haradadır o qurtarmayan var, ata? ”; “Qoyduğun bu var - karınanmı? ” A) Bənzəyən və bənzədilən əşya, şəxs və hadisənin məntiqi vurğulu olması qaydası
B) Da də, bağlyıcıları ilə işlənən sözlərin məntiqi vurğulu olması qaydası C) Həmcins üzvlü cümlələrdə həmcins üzvlərin hər birinin məntiqi vurğulu olması qaydası D) Sual əvəzliklərinin və sual şəkilçilərinin bitişdiyi sözlərin məntiqi vurğulu olması qaydası E) Emosional münasibətin ifadəçisi olan nidaların məntiqi vurğulu olması qaydası 46. Ahəngdarlığı yaradan vasitələr hansılardır? A) Qafiyə və intonasiya. B) Ölçü ( vəzn ) və intonasiya. C) Ölçü ( vəzn ) , qafiyə və bölgü. D) Vurğu və temp. E) Ölçü ( vəzn ) , vurğu və temp. 47. Məntiqi melodiya nəyə deyilir? A) Nitqdə tempin artması məntiqi melodiya adlanır. B) Səsin sürətliliyi məntiqi melodiya adlanır C) Səs tonunun yüksəlməsi məntiqi melodiya adlanır D) Səs tonunun qalxıb – enməsi məntiqi melodiya adlanır. E) Tembr zənginliyi melodiya adlanır 48. Məntiqi melodiyanın yaranmasında rolu olan durğu işarələrindən biri səhv verilmişdir? A) Nöqtəli vergül. B) Vergül. C) Defis D) Tire. E) Üç nöqtə. 49. “Məntiqi melodiya” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən yalnız biri doğrudur A) Məntiqi fasilənin melodiyanın yaranmasında rolu yoxdur B) Melodiyanın əsas tonun hərəkəti ilə əlaqəsi yoxdur C) Nitq prosesində səs tonunun alçalıb - ucalmasının melodiyanın təsiri olmur D) Məntiqi oxunun əsas ifadəlilik vasitələrindən olan məntiqi melodiya fikrin çalarlarla, emosional zənginliklə çatdırılmasında əhəmiyyətli rol oynayır E) Durğu işarələrinin melodiyanın yaranmasına təsiri olmur 50. “Məntiqi melodiya” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən biri səhvdir A) Melodika əsas tonun hərəkəti ilə bağıdır B) Məntiqi melodiyanın emosional - obrazlı ifadəliliklə əlaqəsi yoxdur C) Nitq prosesində səsin alçalıb ucalması melodiyanın əmələ gəlməsinə səbəb olur D) Melodiyanın yaranması vurğu ilə sıx bağlıdır E) Məntiqi vurğular tonun yüksəlməsi ilə əlaqədar olub, səslərin müxtəlif ucalıqda uzlaşmasının yaranmasına, yəni melodiyanın meydana gəlməsinə səbəb olur 51. ”Məntiqi melodiya” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən biri səhvdir A) Nöqtə fikrin tamamlandığını göstərir və səsin əhəmiyyətli dərəcədə aşağı düşməsini şərtləndirir B) Məntiqi melodiya məntiqi fasilə ilə sıx əlaqədardır; fasilələr mətni nitq parçalarına, cümlələrə böldüyü üçün melodiyanın ayrılmaz keyfiyyəti olan ahəngin yaranmasına səbəb olur C) Melodiyanın xarakterinin müəyyənləşməsində durğu işarələrinin xüsusi rolu var, bu, səsin yüksəldilməsini, yaxud aşağı salınmasını diqtə edir D) Cümlələrdə yaranan melodikliyin bütövlükdə mətnin ahənginə təsiri olmur E) Nöqtələrdə səsin aşağı düşməsi dərəcəsi cümlələrin məna əlaqəsi ilə bağlıdır; yanaşı gələn cümlələr mənaca uzaq olarsa, onların arasındakı nöqtə səsin daha çox aşağı düşməsini tələb edir 52. “Məntiqi melodiya” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən biri səhvdir A) İki nöqtə fikrin davam etdiyini göstərdiyindən səsin yüksəldilməsini tələb edir B) Nöqtəli vergül fikrin qismən tamamlandığını göstərdiyindən səsin aşağı salınmasını (nöqtə işarəsindəki qədər olmasa da) tələb edir C) Məntiqi melodiyanın yaranmasında xüsusi rolu olan vergül bütün hallarda fikrin davam edəcəyini göstərdiyindən onun işləndiyi məqamların çoxunda səsin yüksəldilməsi zəruri olur D) Melodikliyin yaranmasında mətnin məzmunu əhəmiyyətli rol oynamır E) Tire işarəsindən əvvəl səs, əksər hallarda, yüksəlir, bu, mətndəki fikrə diqqəti cəlb etmək niyyəti ilə edilir 53. Məntiqi melodiyaya aid səhv fikri göstərin. A) nitqin melodiklik olmayanda monotonluq yaranır. B) məntiqi melodiya səs tonunun qalxıb - enməsi ilə təmin olunur. C) məntiqi melodiya həm danışıqda, həm də mətnlərin səslənməsində özünü göstərir D) məntiqi ifadəliliyə heç bir aidiyyatı yoxdur E) məntiqi melodiya cümlənin məqsəd və intonasiyaya görə növlərində özünü tamamilə fərqli şəkildə göstərir. 54. Aşağıdakı mətndə psixoloji fasilənin tətbiqini hansı baxımdan izah etmək daha məqsədəuyğundur? “Bağışla, xanım, səndən bir xahişim var. . . Mən, özüm palçıqçıyam. Bir balaca qızım var. Onu soruşuram ki, onu neyləyim? – deyə Bəşir soruşdu”. A) Qarşı tərəfin haqlı iradının müqabilində çarəsiz vəziyyətə düşülməsi baxımından B) Hadisənin gözlənilməz dönümü, qeyri - adi istiqamət alması C) Ziddiyətli fikirlər içərisində çırpınmaq baxımından D) Çaşqınlığın, fikirdəki dolaşıqlığın, düşüncə içərisində danışığın çatdırılması E) Haqsızlıq, ədalətsizlik, amansızlıqla qarşılaşma baxımından 55. Aşağıdakı mətndə psixoloji fasilənin tətbiqini hansı baxımdan izah etmək daha məqsədəuyğundur? “İki - üç pillə düşmüşdü ki, birdən onun gözləri qaranlıq gətirdi və sanki ayağı altından kərpiclər yerindən oynadı” A) Günahsız olduğunu bilib özünü müdafiə üçün yol tapa bilməmək baxımından B) Hissi gərginlik ifadə edən sözlərin fərqləndirilməsi baxımından C) Ziddiyətli fikirlər içərisində çırpınmaq baxımından D) Obrazın çıxılmaz vəziyyəini ifadə etmək baxımından E) Hadisənin gözlənilməz dönümü, qeyri - adi istiqamət alması baxımından 56. Aşağıdakı mətndə psixoloji fasilənin tətbiqini hansı baxımdan izah etmək daha məqsədəuyğundur? Nəhayət, bu qarlı gecəni küçədə tək qalacağını analadı A) Ziddiyətli fikirlər içərisində çırpınmaq baxımından B) Hadisənin gözlənilməz dönümü, qeyri - adi istiqamət alması baxımından C) Hissi gərginlik ifadə edən sözlərin psixoloji fasilə ilə fərqləndirilməsi baxımından D) Çaşqınlığın, fikirdəki dolaşıqlığın, düşüncə içərisində danışığın çatdırılması baxımından E) Obrazın çıxılmaz vəziyyətini ifadə etmək baxımından 57. S. Vurğunun “Vaqif” pyesindən verilmiş nümunədə psixoloji fasilənin tətbiqini hansı baxımdan izah etmək daha məqsədəuyğundur Xuraman (çətinliklə, əzabla) Razıyam. . . ancaq. . . (Bu, onun xanın elçilərinə verdiyi razılıq cavabıdır) A) Hadisənin gözlənilməz dönümü, qeyri - adi istiqamət alması baxımından B) Hissi gərginlik ifadə edən sözlərin psixoloji fasilə ilə fərqləndirilməsi baxımından C) Çaşqınlığın, fikirdəki dolaşıqlığın, düşüncə içərisində danışığın çatdırılması baxımından D) Ziddiyyətli fikirlər içərisində çırpınmaq baxımından E) Günahsız olduğunu bilib özünü müdafiə üçün söz tapa bilməmək baxımından 58. “Məntiqi ifadəlilik” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən biri səhvdir A) Fizioloji fasilələrə əməl edilməsi obrazın keçirdiyi hissi halların dərindən duyulmasını tələb edir B) Ədəbi qəhrəmanın (obrazların) fiziki vəziyyətindən (xəstəliyindən, yaşlı olmasından və s. ) asılı olaraq danışığında fasilələrə yer verməsi fizioloji fasilə adlanır C) Fizioloji fasilələr yazıda (bədii mətndə) əksər hallarda çox nöqtə ilə qeyd edilir D) Fizioloji fasilələr lirik əsərlər üçün səciyyəvidir E) Ölüm ayağında olan ədəbi qəhrəmanın (obrazın) danışığını fizioloji fasilələri tətbiq etməklə təbii çatdırmaq olar 59. Aşağıdakı nümunələrin hansında fizioloji fasilənin tətbiqi məqsədəuyğundur Birinci nümunə: “Qurtarmayan. . . tükənməyən. . . var qoymuşam. . . ” İkinci nümunə: “Mənim böyük arzularım var, onları həyata keçirəcəyimə inanıram”. Üçüncü nümunə: Çinarları göyü dələr, Qartalının səsi gələr Insaları sanı qədər Istək oldum Cəbrayılda A) İkinci və üçüncü nümunədə B) İkinci nümunədə C) Üçüncü nümunədə D) Birinci nümunədə E) Heç birində 60. Aşağıdakı nümunələrin hansında fizioloji fasilənin tətbiqi məqsədəuyğundur Birinci nümunə: “And içirəm Vətənimizin bağrından fışqıran sönməz odlara, and içirəm dikbaşlı azad dağlarımız üzərində ucalan əbədi günəşə, ana yurdumuzun üfüqlərindən bu yad səsləri kəsilməyincə, bu qılınc qınına girməyəckdir! . . . ” İkinci nümunə: “Şahın qaşları çatıldı, sifətindən qəzəb qarışıq acı bir təəssüf keçdi”. Üçüncü nümunə: “Çala yerdə. . . Bir. . . küp. . . qızıl. . . basdırmışam”. A) B) Birinci nümunədə C) İkinci nümunədə D) Birinci və ikinci nümunədə E) İkinci və üçüncü nümunədə 61. Aşağıdakı nümunələrin hansında fizioloji fasilənin tətbiqi məqsədəuyğundur Birinci nümunə: “Gedək, anacan, gəl, sən də gedək. Gedib atamın əllərindən öpəcəyəm. Bir günahım varsa, canım ona qurbandır”. İkinci nümunə: “Qorxma, anacan, mənə bu yaradan ölüm yoxdur”. Üçüncü nümunə:”Xan sağ olsun, yasavullar gecəyarı qəsrin yanında, qapının ağzında şübhəli bir adam yaxalayıblar”. A) Birinci və ikinci nümunədə B) Birinci nümunədə C) Üçüncü nümunədə D) İkinci nümunədə E) Birinci və üçüncü nümunədə 62. Ritmik fasilə hansı cavabda doğru izah edilmişdir? A) Ritmik fasilələrə yalnız təmsillədə yer verilir B) Ritmik fasilə nəsr əsərlərindəki təsvirlərdə özünü göstərir C) Ritmik fasilələr dramatik əsərlərdəki dialoqlarda özünü göstərir D ) Ritmik fasilələr şeirdə misraların sonunda edilir E) Ritmik fasilələr yalnız əruz vəznli şeirlərdə özünü göstərir 63. Nümunələrin hansında ritmik fasilələrin yeri doğru göstərilmişdir? Birinci nümunə: “Gördüyüm bir hadisə/ Ayaqlarımı/ mismar kimi bir/ yerə mıxladı”. İkinci nümunə: “Sazaqlı/ külək qar/ dənələrini düz gözlərinin/ içinə vurur/ Irəli baxmağa qoymur, buna görə də tez - tez yıxılırdı. Üçüncü nümunə: Elə ki, balalar gəlir dünyaya, / O gündən hey ölçüb, biçir analar// Mahnı da oxuyur, şeir d deyir/ Bəstəkar analar. Şair analar/ A) Birinci və ikinci nümunədə B) Birinci nümunədə C) İkinci nümunədə D) Üçüncü nümunədə E) Birinci və üçüncü nümunədə 64. Nümunələrin hansında ritmik fasilənin yeri doğru göstərmişdir Birinci nümunə: “At oynadan igid cavanlar, / adlı - sanlı pəhləvanlar, / saz çalıb söz qoşan məşhur ozanlar axışıb gəlmişdi İkinci nümunə: “Ox qıjıltı ilə gələndə/ yasavulbaşı qondarma bir canfəşanlıqla özünü xanın qabağına verdi, / guya sinəsi ilə onu qorumaq istəyirdi”. Üçüncü nümunə: Tarixdən qədimdir, zamandan qoca, / Mənim bayrağıma sancılan hilal// Aləmə nur saçdı tarix boyunca/ Məbədlər başına tac olan hilal// A) İkinci nümunədə B) Birinci nümunədə C) Üçüncü nümunədə D) Birinci və ikinci nümunədə E) İkinci və üçüncü nümunədə 65. Nümunələrin hansında psixoloji fasilələrə yer verilməsi məqsədəuyğundur A) “Buğac üçüncü ceyranı kəmədlə, diri tutmaq və atasına, bu məharətini də göstərək istəyirdi B) “Səhər dan yeri ağarmağa başlar - başlamaz, mağaradan çıxıb dünən maral ovladığın yerə gəldim C) “Amandır, bağışla, xan, cavanlığına bağışla. . . bilməyib. . dilim yansın, xan, deyirlər ki, oğlun Buğac bəy səni öldürmək fikrinə düşüb”. D) “Qaçaqlar səhər tezdən saraydan çıxıb bütün günü çaparaq getmişdilər” E) “İki igid yasavulbaşısını tutub apardı, simiclə çinarın gövdəsinə sarıdı”. 66. Nümunələrin hansında ritmik fasilənin yeri doğru göstərilmişdir Birinci nümunə: “Xan kürəyini qocaman çinarın sağlam gövdəsinə dirəyib/ gözlərini bir nöqtəyə zilləmişdi”. İkinci nümunə: “Hacı Qara – A kişi, nə vaxt mən sizi qovdum? / Oturun. / oturun aşağı, / Allahı sevirsiniz, / cəhənnəm olsun alış - veriş! / Oturun aşağı! ” Üçüncü nümunə: Qatil gülləsinə qurban gedirkən, / Gözümü sabaha dikdi şəhidlər// Üçrəngli bayrağı öz qanlarıyla/ Vətən göylərinə çəkdi şəhidlər// A) Birinci və ikinci nümunədə B) Birinci nümunədə C) İkinci nümunədə D) Üçüncü nümunədə E) İkinci və üçüncü nümunədə 67. Hansı nümunədə məntiqi fasilənin yeri doğru göstərilmişdir? A) “Xanın qaranlıq/ tövlədə doqquz ay/ bəslənmiş harın/ buğasını meydana çıxartdılar”. B) “Birinin baxışı/ sanki özgələri/ köməyə, o birinin/ nəzəri isə hamını qovğaya/ çağırırdı”. C) “Pəricahan xanım/ otağından həyətə endi və qızını/ qaraca qız ilə söhbət edən/ görüb bərk acıqlandi”. D) Durna gözlü/ bulaqların, / Cənnət kimi/ yaylaqların, / Geniş - geniş/ oylaqların/ Azərbaycan! / Azərbaycan! / E) “Aradan bir az/ keçmiş Buğac üç/ ceyranı qabağına/ qatıb, düz/ xana sarı qovurdu”. 68. Hansı nümunədə məntiqi fasilələrin yeri doğru göstərilmişdir? A) “Bir bazar axşamı onun meyxanasının/ qabağında bir/ araba dayanmışdı”. B) ”Ən böyük/ sevincsən, /ən müqəddəs qəm, / Məni od/ içinə/ atan Təbrizim”. C) “Onun başında yaraşıqlı şlyapa, / əynində yaxası başdan - başa düymələnmiş mahud gödəkçə, / təzə şalvar idi D) Tarixdən/ qədimdir, / zamandan qoca, / Mənim bayrağıma/ sancılan hilal E) “Onun övladdan yalnız altı/ yaşında Tutu! Adlı bircə qızı/ vardı”. 69. Hansı nümunədə məntiqi fasilələrin yeri doğru göstərilmişdir A) “Bu beş ildə çox sular/ axmış, çox əhvalatlar/ baş vermişdi”. B) “Məktəbimizin bağçasında /ucaboylu, cavan/ bir yasəmən/ ağacı vardı”. C) “Mən indi həmin/ pöhrlərə sevə - sevə qulluq edir, onları/ qoruyuram”. D) “Demokratları öldürür, / ayaqlarını nallayır, / alınlarına odlu dəmir basırdılar”. E) “Təpədə ağ çadır/ qurulmuşdu, orada qırmızı/ qızılbaş bayrağı/ dalğalanırdı”. 70. Nümunələrin hansında fizioloji fasiləyə yer verilməsi məqsədəuyğundur? A) “Eşq olsun qəhrəmanlara! Xalqın yaral qəlbini ancaq onlar sağalda bilər”. B) “And içək ki, ölüm bizi Azərbaycanın səadəti yolundan, böyük amalımız yolundan döndərə bilməz! ” C) “Dövrəmdə silah yoldaşlarım, başımın üstündə məslək qardaşın, yanımda vətənin azadlığı üçün qaldırmış silah. . . Bu, şərəfli bir ölümdür, Azad! . . . ” D) “Yazıq, min yazıq bizə baxıb övladlarım var deyən vətənə! ” E) “Bir dəfə adi payız axşamlarından birində o bizim başımızı dizi üstə alaraq həzin - həzin oxuyurdu”. 71. Hansı nümunədə məntiqi fasilələrin yeri doğru göstərilmişdir? A) Yel əsdi, / yarpaqlar suya / töküldü, / Göy çitə/ tünd sarı güllər/ tikildi. / B) Sükuta/ qərq olmuş ürəyimlə mən, / Keçirəm/ yenə də Muğan çölündən. / C) Çiskinli bir gündə/ gəldim bu yerə, / Dumanda/ görünməz, dumandı Göygöl/ D) Yerdən ayağını/ quş kimi üzüb, / Yay kimi dartınıb, / ox kimi süzüb. / E) İnsanın/ şərəfli, bəzəyi, məncə, / Deyildir/ nə ipək, nə tirmə, oğlum! / 72. Hansı nümunədə məntiqi fasilələrin yeri doğru göstərilmişdir? A) “Səhər açıldı, günəş/ doğdu, çoban sürünü/ dağın döşünə yaydı” B) “Qar meşəli dağları/ basdı, çovğun gücləndi, qar/ topaları Qurbanın çala yerinə/ doldu”. C) “Aclıq qardaşların/ üstünə qılınc çəkdi, /onlar indi dil tapdılar” D) “Çoban üzüyü çıxarıb/ ovcuna aldı, / diqqətlə baxdı, sevinərək/ barmağına taxdı”. E) “Qardaşın üçü də ata mülkünün üstündə əlbəyaxa oldu, / səs - küyə kəndin ağsaqqalı gəldi, / qardaşları barışdıra bilmədi”. 73. Hansı nümunədə məntiqi fasilələrin yeri doğru göstərilmişdir? A) Yazın/ novbarısan bizim / diyarda, Qıvrım/ tellərini sana, / bənövşə! B) Qızını/ yaylağa köçürüb/ Xəzər; / Baxdı, /cilvələndi, nazlandı/ Göygöl C) Sükuta/ qərq olmuş/ ürəyimlə mən, / Keçirəm/ yenə də/ Muğan çölündən D) Yel əsdi, yarpaqlar/ suya töküldü, / Göy çitə tünd sarı/ güllər tikildi E) Çıxmışam/ seyrinə meyli, / məzəli, Heyrandır/ hüsnünə ellər/ gözəli. . . 74. Hansı nümunədə məntiqi fasilələrin yeri doğru göstərilmişdir? A) Gəlmişəm/ öpməyə gül/ yanağım, / Ey əziz sevgilim, / məkanım, Təbriz B) Aşıq olub, tərki vətən/ olanın/ Əzəl başdan purkamalı/ gərəkdir C) Gözüm/ qaldı siyah / teldə, / Bülbül / öldu meyli / güldə D) Başına döndüyüm, / ay qəşəng Pəri, / Adətdi, dərərlər/ yaz bənövşəni E) Üçrəngli/ bayrağım/ kölgəsində mən, / Qaraca/ torpağı/ vətən görmüşəm 75. Hansı nümunədə məntiqi fasilələrin yeri doğru göstərilmişdir A) Bir tərəfin/bəhri - Xəzər, / Yaşılbaş /sonalar gəzər. . . B) “Ağca xanımın təbiəti /çox həlim/ idi, /özü də sözəbaxan/ bir qız idi C) “Hirs vurdu/ təpəmə, ikiəlli yapışdım/ kafirin çiynindən, üzü/ üstə gətirdim yerə”. D) Tüstüsüz /qalmış bacalar, / Qardaşı itkin/ bacılar E) El bilir ki, / sən mənimsən, / Yurdum, yuvam/ məskənimsən. . / 76. Hansı nümunədə məntiqi fasilələrin yeri doğru göstərilmişdir? A) Harda /əcdadımın ayaq/ izi var, / Bu zəfər/ bayrağım orda/ dikəlsin B) Düşdün /uğursuz dillərə, / Nəs /aylara, / nəs illərə C) Dağlarının /başı qardır, / Ağ örpəyin/ buludlardır. D) Başına /döndüyüm, / ay qəşəng Pəri, / Adətdi, /dərərlər yaz/ bənövşəni E) Tanrı səni xoş camala/yetirmiş, / Səni görən aşiq ağlın/itirmiş. . . 77. Hansı nümunədə məntiqi fasilələrin yeri doğru göstərilmişdir A) Bizi yandırır/ yaman ayrılıq, / Bu darıxdıran duman/ ayrılıq B) Baxdıqca/ hüsnünə, doymayır/ gözüm, / Təbrizim, / Təbrizim, gözəl/ Təbrizim! C) Cəsarət/ üstümdə şahə/ qaıxmasa, / Təbriz / itirəcək/ Təbrizliyini D) Əsrimiz/ körpülər əsridir/ indi, / Pas atmış/ ağıllar quylayır/ yerə E) Bu gecə yanımda/ Arazı gördüm, / Arazı belə tox/ görməmişdim heç 78. “Məntiqi vurğu” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən yalnız biri doğrudur A) Məntiqi vurğulu söz, əsasən, cümlənin əvvəlində olur B) Məntiqi vurğulu sözlər yalnız lirik əsərlərdə özünü göstərir C) Məntiqi vurğu cümlədə yalnız bir sözün üzərinə düşə bilər D) Məntiqi vurğulu yaxud söz birləşmələrisinin tələffüzcə fərqləndilir E) Məntiqi vurğulu söz çoxhecalı olmalıdır 79. Məntiqi vurğu ilə bağlı fikirlərdən biri yanlışdır. A) Məntiqi vurğulu sözün oxuda fərqləndirilməsi yazıçı fikrinin çatdırılmasında əhəmiyyətli rol oynayır B) Məntiqi vurğu hər bir nitq parçasında (eləcə də cümlədə) mühüm olan sözün (sözlərin) üzərinə düşür C) Məntiqi vurğu yalnız obrazlı sözün, məcazların üzərinə düşür D) Məntiqi vurğulu sözlərin oxuda fərqləndirilməsi əsərin ideya - məzmununun, yazıçı niyyətinin başa düşülməsinə əhəmiyyətli təsir edir E) Məntiqi vurğulu sözün (sözlərin) oxu prosesində nəzərə çarpdırılması ifanın emosional - estetik gücünü artırır, yeknəsəqliyi ortadan qaldırır. 80. İfadəli oxu prosesində məntiqi vurğulu sözlərin fərqləndirilməsinə hansı vasitələrlə nail olunur? A) Yalnız tonun yüksəlməsi ilə nail olunur B) Yalnız müxtəlif növ fasilələrə yer verməklə nail olunur C) Tonun yüksəlməsi, yaxud aşağı düşməsi, tələffüzdə uzanma və ləngimə, fasilələrin köməyi ilə nail olunur D) Yalnız tonun aşağı düşməsi ilə nail olunur E) Tələffüzdə uzanma və ləngimə yer verməklə nail olunur 81. Məntiqi oxunun ifadəlilik vasitələrini müəyyənləşdirin. 1 - Məntiqi fasilə 2 - Səsin tembri 3 - Məntiqi vurğu 4 - İntonasiya 5 - Məntiqi melodiya 6 - Səsin ucalığı A) 2, 3, 6 B) 1, 2, 5 C) 1, 3, 5 D) 4, 5, 6 E) 3, 4, 5 82. Fasilələrin növünü müəyyənləşdirin. 1 - Məntiqi 2 - Psixoloji 3 - Qrammatik 4 - Mətnaltı 5 - Fizioloji 6 - Melodik A) 1, 2, 5 B) 2, 4, 6 C) 3, 4, 5 D) 4, 5, 6 E) 1, 4, 5 83. Məntiqi fasilənin əhəmiyyəti ilə bağlı olan cəhətləri müəyyən edin. 1 - Məntiqi fasilələr mətndəki fikirlərin başa düşülməsinə səbəb olur 2 - Məntiqi fasilələr oxucunun yorulmamasına imkan yaradır 3 - Məntiqi fasilələr yazıçı fikrinin təhrif olunmadan çatdırılmasına şərait yaradır 4 - Məntiqi fasilələrə yalnız nəsr əsərlərinin oxusunda yer verilir 5 - Məntiqi fasilələrə, əsasən, nitq parçalarının və cümlələrin arasında yer verilir 6 - Məntiqi fasilələr hissin, emosional durumun çatdırılması üçün əhəmiyyətlldir A) 3, 4, 6 B) 2, 4, 6 C) 1, 3, 5 D) 4, 5, 6 E) 1, 4, 5 84. Psixoloji fasilə üçün mühüm olan cəhətləri müəyyənləşdirin. 1 - Daha çox nitq parçaları və cümlələrin arasında özünü göstərir. 2 - Hislərin çatdırılmasına xidmət edir. 3 - Yalnız lirik şeirlərdə psixoloji fasilələrə yer verilir. 4 - Bu fasilə ifaçının hissi, ovqatı ilə şərtlənir. 5 - Psixoloji fasilənin yeri sabitdir. 6 - Bu fasilə heç də həmişə durğu işarələri ilə üst - üstə düşmür. A) 2, 5, 6 B) 1, 3, 5 C) 2, 4, 6 D) 3, 4, 5 E) 4, 5, 6 85. Psixoloji fasilə ilə bağlı mühüm olan cəhətləri seçin. 1 - Psixoloji fasilə nitqin parlaq, emosional rənglərlə zəngin olmasına imkan yaardır 2 - Fikrin dəqiq çatdırılmasına səbəb olur 3 - Bu fasilə həmişə durğu işarələri ilə üst - üstə düşür 4 - Psixoloji fasilə hislərin çatdırılmasında əhəmiyyətli rol oynayır 5 - Psixoloji fasilənin yeri sabitdir 6 - Bu fasilənin yeri sabit olmayıb, istənilən uzunluqda və ifaçının istəyindən asılı olaraq reallaşdırılır A) 3, 4, 5 B) 2, 3, 5 C) 1, 3, 6 D) 1, 4, 6 E) 2, 4, 5 86. Məntiqi fasilə ilə bağlı mühüm olan cəhətləri müəyyənləşdirin. 1 - Məntiqi fasilə hislərin, emosional durumun çatdırılmasında əhəmiyyətli rol oynayır 2 - Məntiqi fasilə nitq parçalarını, cümlələri bir - birindən ayırır 3 - Məntiqi fasilələr mətndə ifadə olunan fikrin necə qurulmasından asılı olaraq özünü göstərir 4 - Məntiqi fasilə həm nitq parçalarının arasında, həm də cümlələrin arasında eyni uzunluqda olur 5 - Məntiqi fasilələrin yerini müəyyənləşdirmək üçün mətndəki sözlərin qrammatik və məna əlaqələrini müəyyənləşdirmək lazımdır. 6 - Nitq parçaları arasındakı fasilələr davamlılıq baxımından həmişə eyni olur. A) 4, 5, 6 B) 1, 4, 6 C) 3, 4, 5 D) 2, 5, 6 E) 2, 3, 5 87. Fizioloji fasilə ilə bağlı mühüm olan cəhətləri müəyyən edin. 1 - Fizioloji fasilələrə ancaq cümlələrin arasında yer verilir. 2 - Ədəbi qəhrəmanın fiziki vəziyyətinə (xəstəliyinə, yaşlı olmasına və s. ) diqqətin cəlb edilməsi məqsədilə bu fasiləyə yer verilir. 3 - Fizioloji fasilələrə yalnız epik növə məxsus əsərlərdə yer verilir. 4 - Fizioloji fasilələr mətndə, adətən, çox nöqtə ilə qeyd edilir. 5 - Fizioloji fasilələrlə məntiqi fasilələr nitq parçalarında üst - üstə düşür. 6 - Bəzi tədqiqatçılar fizioloji fasilələri psixoloji fasilələrin növü kimi səciyyələndirir. A) 2, 4, 5 B) 1, 3, 5 C) 2, 4, 6 D) 1, 5, 6 E) 3, 4, 6 88. Məntiqi vurğu ilə bağlı mühüm olan cəhətləri müəyyən edin. 1 - Məntiqi vurğu məntiqi oxunun mühüm ifadəlilik vasitələrindəndir. 2 - Bir cümlədə yalnız bir mnəntiqi vurğulu söz olur. 3 - Cümlədəki məntiqi vurğulu sözlərin hamısı eyni dərəcədə əhəmiyyətli olur. 4 - Məntiqi vurğu üzərinə düşdüyü sözün, yaxud söz birləşmələrinin tələfüzcə fərqləndirilməsidir. 5 - Məntiqi vurğulu sözün oxuda fərqləndirilməsi yazıçı fikrinin çatdırılmasında ciddi rol oynayır. 6 - Məntiqi vurğuıu sözün fərqləndirilməsinin ən mühüm vasatəsi tonun yüksəldilməsidir. A) 2, 4, 6 B) 1, 3, 4 C) 1, 4, 5 D) 3, 4, 5 E) 2, 5, 6 89. Məntiqi vurğu ilə bağlı mühüm cəhətləri seçin. 1 - Məntiqi vurğu hər bir nitq parçasında mövcud olan mərkəzin (mühüm olan sözün) üzərinə düşür. 2 - Məntiqi vurğulu sözün oxu prosesində nəzərə çarpdırılması əsərin ideya - məzmununun başa düşülməsinə əhəmiyyətli təsir edir. 3 - Oxuda məntiqi vurğulu sözlərin nəzərə çarpdırılması oxunun emosional - estetik gücünün artmasına təsir etmir. 4 - Bədii mətndə məntiqi vurğulu sözlərin müəyyənləşdirilməsi oxucu üçün asandır. 5 - Oxunan parçada (cümlədə) ən vacib, ən əhəmiyyətli fikrin, niyyətin vurğulu sözlərin səhvsiz müəyyənləşdirilməsinə imkan yaradır. 6 - Məntiqi vurğulu sözləri müəyyənləşdirərkən cümlələri mətndən təcrid etmək mümkündür. A) 3, 4, 6 B) 1, 3, 6 C) 2, 4, 5 D) 1, 2, 5 E) 4, 5, 6 90. Məntiqi vurğu ilə əlaqədar mühüm cəhətləri müəyyənləşdirin. 1 - Məntiqi vurğulu sözlərin müəyyənləşdirilməsinə müxtəlif vasitələrlə (səsin gücü, tonun yüksəlib - alçalması və s. ) nail olunur. 2 - Məntiqi vurğulu sözün müəyyənləşdirilməsində mətnin mənasının diqqət mərkəzində saxlanması mühüm şərtdir. 3 - Məntiqi vurğunun yerinin müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı qaydalar yoxdur. 4 - Tədqiqat əsərlərində məntiqi vurğunun yalnız iki dərəsi göstərilir. 5 - Məntiqi vurğulu sözlərin fərqləndirilməsində fasilələrin rolu olmur. 6 - Oxuda məntiqi vurğulu sözlərin nəzərə çarpdırılması oxunun emosional - estetik gücünü qat - qat artırır, yeknəsəqliyi ortadan qaldırır. A) 4, 5, 6 B) 1, 3, 5 C) 2, 4, 6 D) 3, 4, 5 E) 1, 2, 6 91. Məntiqi vurğu ilə əlaqədar mühüm cəhətləri seçin. 1 - Məntiqi vurğunun yerini müəyyənləşdirərkən bədii əsərin janrı əhəmiyyətli rol oynayır. 2 - Məntiqi vurğunun yerini müəyyənləşdirərkən cümlədə hansı sözləri atmağın (nəzərə almamağın) mümkünlüyünü aydınlaşdırılmalıdır. 3 - Məntiqi vurğunun yerinin müəyyənləşdirilməsində ifaçının ovqatı mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 4 - Əgər mətndə (cümlədə) sonrakı şərh üçün əhəmiyyətli olan hər hansı əşya, şəxs və hadisənin adı ilk dəfə çəkilirsə, onları bildirən sözlər məntiqi vurğu ilə fərqləndirilir. 5 - Məntiqi vurğunun yerini müəyyənləşdirmək epik əsərlərdə daha asandır. 6 - Qarşılaşdırılan əşya, şəxs və hadisə məntiqi vurğu ilə fərqləndirilir. A) 3, 4, 5 B) 1, 3, 5 C) 2, 5, 6 D) 2, 4, 6 E) 4, 5, 6 92. Məntiqi vurğu ilə əlaqədar mühüm cəhətləri seçin. 1 - Bənzəyən və bənzədilən əşya, şəxs və hadisələr məntiqi vurğulu olur. 2 - Nitq parçası daxilindəki bütün sözlər məntiqi vurğulu olur. 3 - Əmr cümlələrindəki sözlərin əksəriyyəti məntiqi vurğulu olur. 4 - Nəqli cümlələrdə məntiqi vurğulu sözlər çox az olur. 5 - Emosional münasibətin ifadəçisi olan nidalar məntiqi vurğulu olur. 6 - Xüsusiləşmələr məntiqi vurğulu olur. A) 2, 4, 6 B) 1, 3, 4 C) 1, 5, 6 D) 3, 5, 6 E) 4, 5, 6 93. Məntiqi melodiya ilə bağlı mühüm cəhətləri müəyyələşdirin. 1 - Məntiqi melodiya məntiqi oxunun əsas ifadəlilik vasitələrindəndir. 2 - Məntiqi melodiya müəllif fikrinin əlvan çalarlarla, emosional zənginliklə çatdırılmasında əhəmiyyətli rol oynayır. 3 - Mətndə sadə cümlələrin çoxluğu məntiqi melodiyanın yaarnmasına səbəb olur. 4 - Melodika, əsas tonun hərəkəti ilə bağlıdır. 5 - Məntiqi melodiya daha çox lirik şeirlərdə özünü göstərir. 6 - Nitq prosesində səsin alçalıb - ucalması melodiyanın əmələ gəlməsinə səbə olur. A) 3, 4, 5 B) 1, 2, 5 C) 2, 3, 6 D) 1, 4. 6 E) 3, 5, 6 94. Məntiqi melodiya ilə bağlı mühüm cəhətləri müəyyənləşdirin. 1 - Məntiqi melodiyanın sayı və keyfiyyəti ədəbi növ və janrın xüsusiyyətlərindən asılıdır. 2 - Melodiyanın yaranması vurğu ilə sız bağlıdır. 3 - Məntiqi melodiyanın yaranmasında ifaçının ovqatı əhəmiyyətli rol oynayır. 4 - Məntiqi melodiya məntiqi fasilə ilə əlaqədardır. 5 - Mətnin məzmununa nüfuz edilməsinin melodikliyə əhəmiyyətli təsiri yoxdur. 6 - Melodikliyin xarakterinin müəyyənləşdirilməsində durğu işarələrinə diqqət yetirilməlidir. A) 2, 3, 4 B) 1, 3, 5 C) 3, 4, 6 D) 2, 4, 6 E) 1, 4, 6 95. Məntiqi melodiya ilə bağlı mühüm cəhətləri seçin. 1 - Vergül bütün hallarda fikrin davam edəcəyini, başa çatdırılacağını göstərir. Deməli, vergülün işləndiyi məqamların çoxunda səsin yüksəlməsi zəruri olur. 2 - Tire işarəsinin melodikliyin yaranmasında rolu yoxdur. 3 - Nöqtəli vergül fikrin, qismən tamamlandığını göstərir. Buna görə də həmin durğu işarəsi səsin aşağı salınmasını tələb edir. 4 - Melodikliyin yaranmasında nöqtə işarəsinin riolu yoxdur. 5 - İki (qoşa) nöqtə fikrin davam etdiyini göstərir. Deməli, həmin durğu işarəsinin işləndiyi məqamda səsin yüksəlməsinə ehtiyac duyulur. 6 - Defis işarəsi melodikliyin yaranmasına əhəmiyətli təsir edir. A) 2, 3, 5 B) 1, 2, 6 C) 1, 3, 5 D) 3, 4, 6 E) 4, 5, 6 96. Məntiqi oxunun əsas ifadəlilik vasitələri hansı ardıcıllıqla özünü göstərir? 1 - Məntiqi fasilə 2 - Məntiqi oxu 3 - Emosional - obrazlı ifadəlilik 4 - Məntiqi vurğu 5 - Nitqin dəqiqliyi 6 - Məntiqi melodiya A) 1, 2, 5 B) 1, 4, 6 C) 3, 4, 6 D) 2, 5, 6 E) 3, 5, 6 97. Psixoloji fasilənin müəyyənləşdirilməsi ardıcıllığını seçin. 1 - Hissi gərginlik ifadə edən sözlər psixoloji fasilə ilə fərqləndirilir. 2 - Ziddiyyətli və bir - birini təkrar edən fikirləri ifadə edən sözlər psixoloji fasilə ilə fərqləndirilir. 3 - Əhvalat və hadisələrin ardıcıllığı, əlaqəsi psixoloji fasilə ilə nəzərə çarpdırılır. 4 - Hadisələrin gözlənilməz dönümü, qeyri - adi isriqamət alması psixoloji fasilə ilə nəzərə çarpdırılır. 5 - Çaşqınlıq, fikirdəki dolaşıqlıq, düşüncə içərisində danışıq psixoloji fasilə ilə diqqətə çatdırılır. 6 - Hadisələrin sürətli inkişafı, yaxud ləngiməsi psixoloji fasilə ilə nəzərə çarpdırılır. A) 1, 3, 5 B) 1, 4, 5 C) 1, 5, 6 D) 3, 4, 5 E) 2, 3, 6 98. Məntiqi vurğunun yerinin müəyyənləşdirilməsi ardıcıllığı hansıdır? 1 - Məntiqi vurğunun yerini müəyyənləşdirərkən cümlədə hansı sözləri atmağın (nəzərə almamağın) mümkünlüyü aydınlaşdırılmalıdır. 2 - Sual əvəzlikləri və sual şəkilçilərinin bitişdiyi sözlər məntiqi vurğulu olur. 3 - Mətndə sonrakı şərh üçün əhəmiyyətli olan hər hansı əşya, şəxs və hadisənin adı ilk dəfə çəkilirsə, həmin sözlər məntiqi vurğulu olur. 4 - Suala cavab cümlələrində sual əvəzliyinin yerini tutan anlayış məntiqi vurğulu olur. 5 - Emosional münasibətin ifadəçisi olan nidalar məntiqi vurğulu olur 6 - Qarşılaşdırılan əşya, şəxs və hadisə məntiqi vurğu ilə fərqləndirilir. A) 3, 4, 5 B) 1, 4, 5 C) 2, 5, 6 D) 1, 3, 6 E) 4, 5, 6 99. Məntiqi oxunun əsas ifadəlilik vasitələri və komponentləri arasında uyğunluğu müəyyən edin. I - Məntiqi fasilə II - Məntiqi vurğu III - Məntiqi melodiya IV - Məntiqi perspektiv 1 - Üzərinə düşdüyü sözün, yaxud söz birləşməsinin tələffüzcə fərqləndirilməsidir. 2 - Ayrı - ayrı ifadələrdə əksini tapmış fikirlərin qarşılıqlı əlaqəsidir. 3 - Bu fasilələrə əməl edilməsi, yaxud onların yerinin düzgün müəyyənləşdirilməsi fikrin təhrif edilməsinə və ya başa düşülməsinə səbəb olur. 4 - Müəllif fikrinin əlvan çalarlarla, emosional zənginliklə çatdırılmasında əhəmiyyətli rol oynayır. 5 - Bu fasilə nitq prosesində təsadfüfi dayanacaq, durğu deyildir, o, mətndə ifadə olunan fikrin necə qurulmasından asılı olaraq özünü göstərir. 6 - O, əsas tonun hərəkəti ilə bağlıdır. 7 - onu müəyənləşdirmək üçün mətnin məzmununu, ifadə etdiyi ideyanı, müəllifin niyyətini dərindən - dərinə bilmək lazımdır. 8 - Oxuda onundəqiq aydınlaşdırılması dinləyicinin mətnin ayrı - ayrı cümlələrini, parçalarını tamın hissəsi kimi qavramasına və əsas fikrin inkişafını izləməsinə kömək edir. 9 - Qarşılıqlı əlaqədə olan ayrı - ayrı fikirlərin oxuda çatdırılması mətndə bütövlükdə ifadə olunmuş əsas fikrin inkişafını aydınlaşdırır. 10 - Onun iki dərəcəsi (əhəmiyyətli, çox əhəmiyyətli olmayan) məqbul hesab edilir. 11 - Nitq parçaları arasındakı məna əlaqələrinin dərəcəsi onun davamlılığını şərtləndirən mühüm vasitədir. 12 - onun yaranması melodiya ilə sıx bağlıdır. A) I – 2, 7, 11; II - 1, 6, 9; III - 3, 9, 12; IV - 1, 4, 7 B) I - 1, 4, 12; II - 2, 6, 10; III - 5, 7, 11; IV - 3, 7, 9 C) I - 3, 5, 11; II - 1, 7, 10; III - 4, 6, 12; IV - 2, 8, 9 D) I - 3, 5, 9; II - 2, 7, 8; III - 4, 7, 11; IV - 2, 9, 11 E) I – 4, 7, 11; II - 3, 5, 9; III - 5, 9, 12; IV - 1, 2, 8 100. Ifadəli oxuda fasilə və növləri arasında uyğunluğu müəyyən edin. I - Məntiqi fasilə II - Psixoloji fasilə III - Fizioloji fasilə IV - Ritmik fasilə 1 - Hislərin çatdırılmasına xidmət edir. 2 - Bu fasilə nitq prosesində təsadüfi dayanacaqlar, durğular deyildir. 3 - Obrazın fiziki vəziyyəti ilə bağlı olur. 4 - Misraların sonunda edilir. 5 - Ədəbi qəhrəmanın fiziki durumunu (məsələn, xəstəliyini) nəzərə çarpdırmaq üçün yer verilir. 6 - Bu fasilə ifaçının hissi, ovqatı ilə şərtlənir. 7 - Bu fasilənin yerinin düzgün müəyyənləşdirilməsi müəllifin fikrinin təhrif edilməsinə səbəb olur. 8 - Bu fasiləyə şeirdə yer verilir. 9 - Bu fasiləyə əməl edilməsi, yaxud yerinin düzgün müəyyənləşdirilməsi müəllif fikrinin başa düşülməməsinə səbəb ola bilər. 10 - Ədəbi qəhrəmanın fiziki durumunu (məsələn, yaşlı olmasını) nəzərə çarpdırmaq üçün yer verilir. 11 - Hadisələrin gözlənilməz dönümünü, qeyri - adi istiqamət almasını nəzərə çarpdırmaq üçün yer verilir. 12 - Nəzm əsərləri üçün səciyyəvi olan fasilədir. A) I - 1, 3, 9; II - 2, 7, 11; III_ 1, 9, 10; IV - 2, 8, 10 B) I - 3, 6, 11; II - 4, 7, 12; III - 5, 8, 12; IV - 4, 7, 9 C) I - 2, 6, 8; II - 3, 9, 12; III - 4, 8, 11; IV - 3, 9, 12 D) I - 2, 7, 9; II - 1, 6, 11; III - 3, 5, 10; IV - 4, 8, 12 E) I - 4, 5, 9; II - 3, 8, 11; III - 5, 7, 11; IV - 2, 6, 9 Yüklə 0,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|