Boshlang’ich

Masofaviy ta’lim modellari.  

---

Bu ta’lim turini bir necha modellari mavjud, ular masofaviy ta’lim tashkil kilinishiga sabab 

bulgan vaziyatlari bilan farklanadi: geografik sabablar (mamlakat maydoni, markazlardan 

geografik uzoklashgan regionlar mavjudligi), mamlakatni kompyuterlashtirish va 

informasiyalashtirish darajasi, transport va kommunikasiyalar rivojlanish darajasi, masofaviy 

ta’lim uchun mutaxasislar mavjudligi, ta’lim soxasida informasion va kommunikasion 

texnologiyalardan foydalanish darajasi, mamlakatning ta’lim soxasidagi odatlari. 

 



 

Birlamchi model. Ushbu model fakat masofaviy o’quvchilar bilan ishlash uchun 

yaratiladi. Ularning xar bittasi virtual ukituvchiga biriktirilgan bulishadi. Konsultasiyalar 

va yakuniy nazoratlarni topshirish uchun esa regional bulimlar bulishi shart. Shunday 

o’quv kurslarda ukituvchi va o’quvchilarga o’quv shaklini va formasini tanlashda katta 

imkoniyatlar va ozodliklar beriladi. 

 

Bu modelga misol kilib Buyuk Britaniyaning Ochik Universitetidagi (http://www.ou.uk) 

ta’limni olish mumkin.  



 

Ikkilamchi model. Ushbu model masofaviy va kunduzgi ta’lim o’quvchilar bilan ishlash 

uchun yaratiladi. Ikkala guruxda bir xil o’quv dasturi va darslar jadvali, imtixonlar va 

ularni baxolash mezonlari mavjud. Shunday o’quv muassasalarda kunduzgi kurslarning 

soni masofaviylarga karaganda kup. Ushbu masofaviy kurslar pedagogika va 

uslubiyotdagi yangi yunalishlarni izlanishlarida kullaniladi. 

 

Bu modelga misol kilib Yangi Angliya va Avstraliya Universitetidagi 

(http://www.une.edu.au) ta’limni olish mumkin.  



 

Aralashgan model. Ushbu model masofaviy va kunduzgi ta’lim turlirini 

integrasiyalashtirish uchun yaratiladi. O’quvchilar o’quv kursning bir kismini kunduzgi, 

boshka kismini esa masofadan ukiydi. Shu bilan birga bu ta’lim turiga virtual seminar, 

prezentasiyalar va leksiyalar utkazish xam kiradi. 

 

Bu modelga misol kilib Yangi Zelandiyadagi Massey Universitetidagi 

(http://www.massey.ac.nz) ta’limni olish mumkin.  



 

Konsorsium. Ushbu model ikkita universitetlarni bir biri bilan birlashini talab kiladi. 

Ushbu muassasalardan biri o’quv kurslarni tashkil kilib ishini ta’minlasa, ikinchisi esa 

ularni tasdiklab, kurslarga o’quvchilarni ta’minlaydi. Shu bilan birga bu jarayonda butun 

universitet emas balki bitta kafedra yoki markazi yoki universitet urnida ta’lim soxasida 

ishlaydigan korxonalar xam katnashishi mumkin. Ushbu modelda o’quv kurslarni doimiy 

ravishda nazorat kilish va muallif xukuklarini tekshirish zarur buladi. 

 

Bu modelga misol kilib Kanadadagi Ochik O’quv Agentligidagi (http://www.ola.bc.ca) ta’limni 

olish mumkin.  



 

Franchayzing. Ushbu model ikkita universitetlar bir biri bilan uzlari yaratgan o’quv 

kurslar bilan almashishadi. Masofaviy ta’lim soxasida yetakchi bulgan o’quv muassasa 

---

bu soxada ilk kadam kuyadigan muassasaga uzining o’quv kurslarni takdim kiladi. Ushbu 

modelda ikkala muassasa o’quvchilari bir xil ta’lim va diplomlar olishadi. 

 

Bu modelga misol kilib Ochik Universitet Biznes maktabi va Sharkiy Yevropa 

Universitetlari bilan bulgan xamkorligi bulishi mumkin.  



 

Validasiya. Ushbu model universitet va uning filiallari bilan bulgan munosabatlariga 

uxshash. Bu modelda bitta universitet o’quv kurs, diplomlarlarni kafolatlasa, kolgan bir 

nechta universitetlar o’quvchilarni ta’minlaydi. 



 

Uzoklashgan auditoriyalar. Ushbu modelda informasion va kommunikasion imkoniyatlar 

keng foydalaniladi. Bitta o’quv muassasada bulib utgan o’quv kurslar 

videokonferensiyalar, radiotranslyasiyalar va telekomunakasion kanallar orkali sinxron 

telekursatuvlar kurinishida boshka auditoriyalarga uzatiladi. Aralashgan model bilan farki 

shundaki, bu modelda o’quvchilar kunduzgi ta’limda katnashmaydi. 

 

Bu modelga misol kilib AKShning Viskonsing Universitetidagi va Xitoyning markaziy 

radio va televideniye Universitetidagi ta’limni olish mumkin.  



 

Proyektlar. Ushbu model davlat yoki ilmiy izlanish maksadidagi dasturlarni bajarish 

uchun yaratiladi. Asosiy ish masofaviy ta’lim mutaxassislari va pedagoglar tuplangan 

ilmiy-metodik markazga tushadi. Ushbu modelda yaratilgan kurslar axolining katta 

kismiga namoyish kilinib uz vazifasini bajargandan keyin tuxtatiladi. 

 

Bu modelga misol kilib Afrika, Osiyo va Lotin Amerikadagi rivojlanmagan 

mamlakatlarida utkazilgan kishlok xujaligi, soliklar va ekologiya xakidagi utkazilgan xar 

xil kurslar bulishi mumkin.