CəMİYYƏt və tarix ustad Şəhid Mütəhhəri

Cəmiyyətə aid olan məsələlər bunlardır:

1. Cəmiyyət nədir?

2. İnsan təbiət etibarilə ictimai varlıqdırmı?

3. Görəsən, fərd əsasdır cəmiyyət ikinci dərəcəli, ya cəmiyyət mühümdür fərd ikinci dərəcəli, ya üçüncü bir fikir mövcuddur?

4. Cəmiyyət və adət-ənənə;

5. Görəsən ayrı-ayrı fərdlər, cəmiyyət və ictimai hadisələr qarşısında azaddır ya məcbur?

6. Cəmiyyət ilk növbədə hansı qütblərə, sinif və dəstələrə bölünür?

7. Görəsən, insan icmaları tam mənada müəyyən mahiyyət və növə malikdirlərmi? Onların ixtilafları – ayrı-ayrı fərdlərin ixtilafı kimi – eyni növə malikdir, ya ərazi, zaman və məkan şəraitindən, mədəniyyət səviyyəsindən asılı olaraq müxtəlif növ və müxtəlif mahiyyətələrə bölünür və buna uyğun olaraq da, bir-birinə zidd olan ideologiyalara malik olurlar? Başqa sözlə, insanlar məntəqə, irq, milliyyət və tarix baxımından bir-birindən fərqlənmələrinə baxmayaraq, quruluş cəhətindən eynidirlər və vahid fizioloji və tibbi qanunların nəzarətindədirlər. Görəsən ictimai baxımdan da eyni növə malikdirlər və ya eyni ictimai və əxlaqi sistem onları idarə edə bilərmi? Vahid ideologiya bəşəriyyətə hakim ola bilər, yoxsa hər cəmiyyət öz tarixi, mədəniyyəti və məkan şəraitindən asılı olaraq xüsusi mövqe tələb edir və özünəməxsus ideologiyası vardır?

8. Görəsən tarix yaranandan indiyə qədər pərakəndə və bir-birindən müstəqil, eyni zamanda bir-biri ilə ixtilafda olan insan icmaları, vəhdət və birliyə doğru irəliləyirlər və bəşər gələcəkdə vahid cəmiyyət, vahid mədəniyyət və vahid formaya və rəngə malik olacaq və nəticədə ixtilaflar, fərqlər və təzadlar aradan gedəcək, ya xeyir, bəşəriyyət müxtəlif formada, müxtəlif rəngdə olmağa, müxtəlif mədəniyyət və müxtəlif ideologiyaların təsiri altında olmağa məhkumdur?

Bizim nəzərimizə əsasən, bunlar bir sıra mühüm məsələlərdir və gərək islamın onlar haqqındakı baxışı aydınlaşsın. Burada onlar haqqında ardıcıl və qısa şəkildə bəhs edəcəyik.