Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Çed alanında Kapasitesinin Güçlendirilmesi için Teknik Yardım Projesi

9.3.İşletme Faaliyete Kapandıktan Sonra Olabilecek Etkiler ve Alınacak Önlemler

9.3.1.Toprak ve Jeoloji

Oluşması Muhtemel Etkiler

Arazi kullanımının kalıcı olarak değişmesi

Alınması Gereken Önlemler

Kapatma sonrası tesis oturum alanı rehabilite edilmelidir.

Faaliyet alanı başka bir amaçla kullanılmayacaksa arazi yeşillendirilmelidir.

9.3.2.Gürültü ve Titreşim

Tesis söküm ve arazi rehabilitasyonu faaliyetleri sırasında oluşan gürültü ve titreşim için alınacak önlemler, inşaat dönemi ile aynıdır.

9.3.3.Hava Kalitesi

Oluşması Muhtemel Etkiler

Atıkların ve malzemelerin taşınması sırasında oluşan egzoz gazları, koku ve toz sebebiyle hava kalitesinin bozulması

Alınması Gereken Önlemler

İnşaat yıkıntı atıkları mümkün olduğunca geri kazanılmalıdır.

Yıkıntı atık yığınlarının üstüne belirli aralıklarla su püskürtülmelidir.

Ulaşım yolları günlük olarak temizlenmelidir.

Uygun ekipman ve taşıma araçları kullanılmalıdır.

Araç ve inşaat ekipmanları düzenli aralıklarla kontrol edilmeli ve bakımları yapılmalıdır.

9.3.4.Halk Sağlığı Etkileri de dahil Genel Sosyoekonomik Etkiler

Seramik ve tuğla üretim tesisinin kapatılması sonrası, proses kaynaklı emisyon sıfıra inecektir. Tesis kaynaklı kaza nedeniyle oluşabilecek potansiyel kirlenme riski ortadan kalkacaktır. Tesisin kapatılması akabinde seramik ve tuğla üretimi konusunda nitelikli personelin işsiz kalması diğer önemli bir husustur.

9.3.5.Yüzey ve Yeraltı Suyuna Etkiler

Fabrika söküm işlemleri sırasında yüzey ve yeraltı suyuna oluşabilecek etkiler ve alınması gereken önlemler inşaat aşaması ile aynıdır (bkz. Bölüm 9.1.5). Kapatma sonrası söküm işlemlerinin akabinde, tesisin yüzey ve yeraltı sularına potansiyel bir etkisi yoktur.

9.3.6.Bitkiler ve Hayvanlar, Eko Sistemler, Peyzaj ve Korunan Alanlar Üzerine Etkiler

Oluşması Muhtemel Etkiler

Rekreasyon alanı, turizm bölgesi, yerleşim alanı vb. gibi bölgelerde oluşan görsel rahatsızlık

Alınması Gereken Önlemler

Saha yeniden yeşillendirilmelidir.

Rehabilitasyonu tamamlanan saha dinlenme, eğitim ve spor alanları olarak farklı amaçlarla da kullanılabilir.
Tesis alanının rehabilite edilmesinin, sahanın yeniden yeşillendirilmesine pozitif bir etkisi olacaktır.

9.3.7.Atıklar

Fabrika söküm işleri sırasında inşaat ve yıkıntı atıkları oluşmaktadır. Tesisten çıkan metal hurdaların dekontaminasyon için mutlaka lisanslı tesislere gönderilmesi gerekmektedir.

9.4.Kaynak Tüketimi

9.4.1.Enerji Tüketimi

Seramik endüstrisinde başlıca enerji yoğun süreçler hammadde hazırlamada kullanılan püskürtmeli kurutucular, gövde malzemesine şekil vermek için kullanılan pres vb. ekipmanlar, şekil verilmiş ürünlerin kurutulması ve pişirilmesidir.

Tablo ’da seramik duvar ve yer karosu imalatı için ihtiyaç duyulan termik ve elektrik enerjisi tüketim değerleri verilmiştir. Kurutma için ihtiyaç duyulan enerji miktarı, fırının atık ısısının kullanılması sebebiyle nispeten düşüktür.
Tablo Seramik Duvar ve Yer Karosu İmalatı Enerji Tüketimi []

Enerji türü	Fırın tipi	Birim	Enerji İhtiyacı
Termik Enerji	Püskürtmeli kurutucu	kJ/kg	980-2.200
	Kurutma işlemi	kJ/kg	250-750
	Fırınlama: tek pişirim (tünel fırın)	kJ/kg	5.400-6.300
	Fırınlama: çift pişirim (tünel fırın)	kJ/kg	6.000-7.300
	Fırınlama: tek pişirim (makara tabanlı fırın)	kJ/kg	1.900-4.800
	Fırınlama: çift pişirim (makara tabanlı fırın)	kJ/kg	3.400-4.600
Elektrik Enerjisi	Presleme	kWh/kg	50-150
	Kurutma	kWh/kg	10-40
	Fırınlama	kWh/kg	20-150

Tablo ’de seramik sağlık gereçleri imalatı için farklı tip fırınlarda ihtiyaç duyulan birim enerji miktarları verilmiştir.

Tablo Seramik Sağlık Gereçleri İmalatı Enerji Tüketimi []

Fırın tipi	Sıcaklık (^0C)	Süre (saat)	Enerji ihtiyacı (kJ/kg)	Ürün (ton/saat)
Konvansiyonel tünel fırın	1230-1270	16-24	9.100-12.000	0,8-1,0
Modern tünel fırın (hafif fiber yalıtımlı)	1230-1260	10-18	4.200-6.700	1,0-2,0
Makara tabanlı fırın	1230-1260	8-12	3.500-5.000	0,8-1,0
Modern mekik fırın (tamir pişirimi)	1180-1220	12-23	8.300-10.400	5-15*
Modern mekik fırın (ilk pişirim)	1240-1260	12-23	9.200-11.300	5-15*
*: ton/çevrim

Sofra ve süs eşyası imalatında, birim porselen ürün başına 4,5 MJ/kg-ürün elektrik enerjisine ve 70 MJ/kg-ürün termik enerjiye ihtiyaç duyulmaktadır. Tablo ’de ton tuğla ve kiremit ürün imalatı için birim enerji tüketim değerleri verilmiştir. []

Tablo Tuğla ve Kiremit İmalatı Enerji Tüketimi []

Enerji türü	Birim	Duvar tuğlası	Dış cephe tuğlası	Çatı kiremiti
Doğalgaz	GJ/ton	1,02-1,87	2,87	1,97-2,93
Elektrik enerjisi	GJ/ton	0,08-0,22	0,27	0,23-0,41
Enerji tüketimi	GJ/ton	1,50-2,50	2,5-3,0	1,90-2,95

Seramik sektöründe enerji kullanımını azaltıcı tedbirler aşağıda verilmiştir: []

Verimsiz fırınların, yeni mekik fırın veya hızlı pişirme fırınları (örn. makara tabanlı fırınlar) ile değiştirilmesi

Fuel oil veya katı yakıtların, temiz yakıtlarla (örn. doğalgaz, LPG) ile ikame edilmesi

Aşırı hava akışı sebebiyle oluşan ısı kayıplarını azaltmak için, fırın sızdırmazlığının iyileştirilmesi (örn. tünel fırınlarda ve kesikli fırınlar için metal kasanın ve kum/su contalarının)

Isı kaybını azaltmak için fırınların ısı yalıtımının iyileştirilmesi

Kesikli çalışan fırınlarda düşük termal kütle yalıtımı kullanılması

Toplam verimi artırmak için düşük termal kütleli fırın arabaları kullanılması (örn. korderit-müllit, silimanit ve yeniden kristalize silikon karbid malzemeler)

Yüksek yanma verimi ve ısı transferi için yüksek hızlı brülörlerin kullanılması

Fırındaki pik alev sıcaklıklarının optimizasyonu ve fırın ateşlemesinin bilgisayarlı kontrolü

Kurutucu ve fırın arasında kuru malzeme transferinin optimize edilmesi. Kurutmadan çıkan ürünün pişirmeden önce gereksiz soğumasının önlenmesi için, kurutma prosesinin tamamlanması için fırın ön ısıtma bölgesinin kullanılması

Özellikle soğutma alanından fırın atık ısısının geri kazanılması ve kurutucularda kullanılması

Yanma havasının ön ısıtımı için fırın baca gazı ısısının geri kazanılması
Püskürtmeli kurutucularda enerji verimliliği hususları: []

Optimize nozullara sahip püskürtmeli kurutucuların tercih edilmesi

Püskürtmeli kurutucularda yalıtım teşkil edilmesi

Egzoz fanlarının uygun boyutlandırılması ve sabit hızlı sistemler yerine ayarlanabilir hız kontrolüne sahip fan kullanılması

Diğer enerji verimliliği hususları: []

Seramik karo üretimi için yüksek basınçlı preslerin kullanılması

Seramik sağlık gereçleri üretimi için pres döküm kullanılması

Bilyalı değirmenlerde öğütme çevrim süresinin optimizasyonu

Değirmen karışımındaki su miktarının optimizasyonu

Çift hızlı elektrik motorları veya hidrolik kavramalı elektrikli motorların uyarlamasıyla değirmenlerde elektrik yükünün sınırlandırılması

Seramik karo üretiminde kuruluk ve kaplama kontrolü için nem sensörlerinin kullanılması

Püskürtmeli kurutucunun gaz türbini temelli işletilmesiyle, atık ısıdan kojenerasyon ile güç üretilmesi

9.4.2.Su ve Hammadde Tüketimi

Hammadde türüne, üretim sürecine ve istenilen nihai ürünün özelliklerine göre farklı miktarlarda su ve hammadde kullanılmaktadır. Örneğin, kuru gövde hazırlamada, hammadde çekiçli veya sarkaçlı bir değirmende kuru olarak öğütüldükten sonra %7-12 oranına kadar ıslatılır. Akabinde, granül malzeme %6-7 su içeriğine kadar kurutulur. Islak gövde hazırlama sürecinde, gövde hammaddesi % 42-50 su içeriğine sahip olacak şekilde su ile karıştırılarak, bilyalı değirmende ıslak olarak öğütülür. Akabinde püskürtmeli kurutucu ile granülasyon işlemi gerçekleştirilir. Granül malzeme, su içeriği % 5-6 oranına düşecek şekilde kurutulur. Islak yöntemde tüketilen su miktarı, kuru yöntemin dört katı olduğu görülmektedir. Şekil ’de çift pişirim seramik karo imalatı için kaynak tüketimi değerleri gösterilmiştir.

Şekil Seramik Karo İmalatı Kaynak Tüketimi []

Şekil ’de seramik sağlık gereçleri imalatı için su ve hammadde tüketiminin verildiği örnek kütle dengesi gösterilmiştir. Ürünler sırlı porselenden imal edilmiş ve şekillendirme alçı kalıpların kullanıldığı kalıba dökme yöntemiyle gerçekleştirilmektedir.

Şekil Seramik Sağlık Gereçleri İmalatı Kütle Dengesi []

Şekil ’de seramik sofra ve süs eşyaları imalatı için su ve hammadde tüketiminin verildiği örnek kütle dengesi gösterilmiştir. Örnekte filtre preslerde ön kurutması yapılan, savurmalı seramik döküm yöntemi ile üretilen ve süslemesiz sofra ürünlerinin değerleri verilmiştir.

Şekil Sofra ve Süs Eşyaları İmalatı Kütle Dengesi []

Şekil ’de duvar tuğlası imalatı kütle dengesi gösterilmiştir.

Şekil Duvar Tuğlası İmalatı Kütle Dengesi []