D ədə Qorqud ● 2017

Xəlləyeva Mahirə Nəbi qızı, 1973-cü il təvəllüdlü. Sarıbaş kəndi
Sarıbaş

Bi də diyilər, sarı baş "yuxarı baş" dimaxdı. Dağın sarısı. Burdan o yana Azərbaycanın sərhəddi. Dağıstan başlıy. Ən başdakı bizıx.

101 yaşı vardı nənəmin. Soruşanda ki, habı kəntin tarixi nə qədərdi? Diyidi,

İnsan oğlu bəşərdi

Nə xeyirdi, nə şərdi.

Siz mənnən xəbər alın

Bu kənd neçə yaşərdi?

Dalınca açmasını verirdi:

İnsan oğlu pişipdi.

Pişip həddən əşipdi.

Dünya bünyad olannan

Bu kənt bura düşüpdü.

Dünyə bünyəd olandan var diydi bu kənt. Buralar düzdər olupdu - İlisuynan birləşdirən. Tokula-tokula çeylaxlar əmələ gəlipdi.

Xəlləyeva Mahirə Nəbi qızı, 1973-cü il təvəllüdlü. Sarıbaş kəndi

Alagöz dagı

Hər daşında bi tarixi iz qalan kəntdi habı kənt. Qabaandakı Alagöz dağıdı. Habının 101 yaşlı nənəsi – Minəxatın ədə, biz ədə diyıx nənəyə, diyədi, oğlannar əsgər gidəndə:

Kağızın ağına bax,

Çevirip sağına bax.

Men yadına tüşəndə

Alagöz dağına bax.

Osmanova Mehparə Abdulla qızı, 1967-ci il təvəllüdlü. Sarıbaş kəndi

Qarşı dağ

Bizdə adsız dağ, adsız küçə yoxdu. Burası Qarşı dağdı. Habı kəntdə hansı evə girsən, hamının qarşısında habı dağdı. O qədər bilip qoyuplar babalar. Neçə il bunnan qavax bizin kişilər ­– ərlər, oğullar Kürdəmir rayonuna işləmağa gediydilər. Qışlağa gediydilər 6 ay. Çobançılığa. Gələn gəlinnər də olup. Arvad-uşax təmizlığ elip kişinin qabaana çıxarmışdar. Deyərdilər, ağırrıx gəliy. Filan çobanın ağırrığı gəliy, yəni veşi. Aşaada Vidadigil yaşıyan ev olupdu.Orda bir gəlmə gəlin olupdu - qərib gəlin. Həmişə ağırrıx gələndə ərinin qavaana tək çıxiymiş. Bi vaxı xəstə olup çıxmıpdı. Üzünü Qarşı dağa tutub diyip:

Əzizinəm, Qarşı dağ

Qarşmdasan, Qarşı dağ.

Səndən bir diləyim var,

Yarım geliy, qarşıla.

Qarşı dağda yaşayış olupdu. Sarıxlı başdı ərəb tayfaları yaşıyıpdı. Bir inanca görə, diyilər biz Osmanlı türklərinin törəmələriyik. Sarı türklər diyilər. Bizim ləhcəmiz də ho­lara oxşiyi. Türkiyədən də bu oxşarlığı müzkirə eləmaxdan ötrü gəlib çəkmişdilər. Kən­tin ləhcəsi Türkiyədə kəndlərin ləhcəsinə çox oxşuyu. Biz də "r" işlətmiyıx, "y" işlətiyıx.

Osmanova Mehparə Abdulla qızı, 1967-ci il təvəllüdlü. Sarıbaş kəndi

Çanaxur dağı

Çanaxura dağı var bizdə. Diyi, bi çoban bəy qızı istiyi. Qız da çobanı istiyi. Hər gecə çoban yığır sürünü. Gecəynən gidiymiş qıznan görüşmağa. Səhər sürü ayaxlanana gidip işinə çıxıymış. Bi gün gələr, saatdarnan gözlər, görər yox, qız çıxmadı. Qonşulardan bi yaşlı arvad gecə kimnənsə utumaxnan. Utumax, yəni qonşu qonşuya gidip saatdarnan utumağ – corap toxuyudular, yun əyiriydilər köməkli, bi yerdə. Qız koçəndə, oğul evləndirəndə işi hamı şey söhbət eliyə ediplər, iməciliynən. Bizdə hona hov diyilər. Kiməsə hova gidiyıx diyəndə biliydilər ki, xeyir iş var. Yorğan-döşək salınıy, palaz toxunuy. Nə isə, hovdan gələn qoca qarı göriy ki, bi oğlan uturiy də horda – soyuqda, sazaqda. Payız ağzı oluy də. Diyər, ay oğul, gözləmə, qızı özgəsinə verdilər – nişannadılar. Oğlan da kor-peşman qayıtıb gidiy. Çanaxur gölü də var horda. Çoban da qəmgin uturup, sürü dağılıp, baxmıp heş bi şeyə. Dağ dil açıp:

Əzizinəm, ay çoban

Çomağını al, çoban.

Sürü tamam dağıldı,

Dur ayağa, ay çoban.

Çoban da qayıtıb diyip:

Əzizinəm, Çanaxur

Dört yanınnan çay axır.

Yarım meni atıpdı

Ürəyimnən qan axır.