Dağılmaların sinerqetikası və mexaniki xassələri


Avtomodellik və avtomoddeliyin hədləri



Yüklə 0,66 Mb.
səhifə4/8
tarix10.01.2022
ölçüsü0,66 Mb.
#109718
1   2   3   4   5   6   7   8
Avtomodellik və avtomoddeliyin hədləri. Aparılmış təhlillər mezoskopik mərhələdə gərginlik altında materialın hərəkətinə aiddir. Makro səviyyədə effektlərin təsviri digər konsepsiyaları da tələb edir. Sinergetikaya mod və parametrlər konsepsiyasının daxil edilməsi parçalanmanın makro və mikro parametrləri arasındakı əlaqənin olması üçün göndərilmə nöqtələrinə xidmət edir. Mod konsepsiyası bütün atom yerdəyişmələrinin zəruriyyətindən qaçmağa imkan verir [22].

Bundan başqa, mod konsepsiyası miqyas oxşarlığının (skeylinq) xüsusiyyətlərini də irəli sürür. Bu dağılmanın təhlili zamanı plastik deformasiyanın və parçalanmanın avtomodelliyi haqqında təsəvvür yaratmağa imkan verir.

Tədqiqata [23] uyğun olaraq, zamanla birgə inkişaf edən proses avtomodel adlanır və o cümlədən kənar və ya ilkin şərtlər, özündə ölçüsündən asılı olaraq iki daimi parametri özündə ehtiva edir. Bu təyinat olduqca ümumidir, müxtəlif prosesləri (fiziki, kimyəvi, bioloji və.s) təhlil etməyə imkan verir. Amma istənilən halda prosesin keyfiyyətli təhlili avtomodelliyin hədlərini nəzarətdə saxlayan daimi ölçülərin axtarışındadır. Bu hədlərin nəzərə alınmaması zamanı istənilən avtomodellik təhlili yalnız keyfiyyət xarakteri daşıyacaqdır.

Bundan əvvəl göstərildiyi kimi, dövri gərginlik hallarında bu daimi ölçülər ΔK gərginliyinin intensivlik əmsalı amplitudası ilə çatların artma sürəti Δl/ΔN ilə əlaqədar olan A və B sabitləridir [24÷26]:



(13)

Qeyd edilənlərlə əlaqədar olaraq B və A-nın qiyməti bu və ya digər əsasda ərintilər üçün daimi olaraq qalır [27, 28].

Çatların qeyri-elastikli artımı zamanı Δl/ΔN çatların artımının mikroskopik sürətini səciyyələndirən δ hədləri ΔK kvadratik asılılıqla bağlıdır, belə ki, n=2 zamanı aşağıdakı kimi yazmaq olar [29]:

(14)

Bifurkasiya nöqtələrindəki dl/dN=Δl/ΔN nəzərə alsaq, dl/dN=Vq bifurkasiya nöqtələrindəki sürətlə ΔK =K1q gərginliyin intensivlik əmsalı arasındakı əlaqəni qeyri-elastikli kəsik zamanı aşağıdakı kimi ifadə etmək olar:

(15)

Bu da o mənaya gəlir ki, qeyri-elastikli kəsik zamanı bifurkasiya nöqtələri çatların artımında Vq sürətindən KIq həd qiymətlərinin münasibətlərini xarakterizə edir:



(16)

Bifurkasiya nöqtələrində A və B sabitlərini itki olmadan bir adi q* =A/B1/2 ilə dəyişmək olar. Daimi müntəzəm q* hədlərin ΔK kvadratik asılılığı ilə əlaqəsi olduğu mikroqoparmalər zamanı çatların avtomodelli qeyri-elastikli artımının hədlərini nəzarətdə saxlayır. Qeyri-elastikli artımdan elastikli artıma keçmə həddində parametr n=2 – dən n=4 – ə qədər sıçrayışlar şəklində dəyişilir, belə ki, çatların elastiki artması zamanı [30]:



(17)

Müəllifin [31] göstərildiyi kimi parçalanmanın mikromexanizminin dəyişdirilməsi çatların sürətlənməsinin sıçrayışlar şəklində olan dəyişikliyi ilə müşayiət edilir. Mezo və makrosəviyyələr də parçalanmanı nəzarətdə saxlayan parametrlər arasındakı əlaqələrin müəyyən edilməsi üçün ölçü əmsalı aparmaq lazımdır. Çatların subkritik artımı zamanı lokal parçalanmaya nəzarət edən parametrlərin ardıcıllığı roi çatlarından kənar bir məsafədə yerləşir ki, işin müəllif [32÷33] tərəfindən irəli sürülən elastik deformasiyanın enerji sıxlığının funksiyası kritik qiymətlərə nail olur.

Çatların subkritik formada artma şərtləri aşağıdakı formada yazılır [25]:

(18)

burada S1; S2; S3 dağılmanın (parçalanmanın) enerji sıxlığının cari əmsal qiymətidir və ona r01; r02; r03........; Scroc qiymətləri uyğun gəlir, Si və roi – nin kritik qiymətləri dağılmanın (parçalanmanın) qlobal qeyri-bərabərliyinə cavab verir.

Sc parametri aşağıda qeyd edilənlərlə münasibətdə gərginliyin (Kic) intensivliyinin kritik əmsal qiyməti ilə əlaqəlidir [32]:

(19)

v – Puasson əmsalıdır.

K1=Kic zamanı avtomodelliyin dağılmanın (parçalanmanın) qeyri-stabiliyyinə keçməsinə uyğun gələn həddi rc = rmaxc parçalanmadan öncə avtomodel sahənin maksimal ölçülərinə nail olmaqla nəzarətdə saxlanılır, bu da aşağıdakı kimi müəyyən edilir [35]:



(20)

Burada, KmaxIR daimi B A ölçüləri ilə əlaqəli olan avtomodelliyin hədlərini nəzarətdə saxlayan daimi ölçülərdir; parametr rc qlobal parçalanma ilə nəzarət edilən ardıcıllıq parametridir [35]. Belə göstərmək olar ki, bifurkasiya nöqtələrində lokal (roc) və qlobal (r0) parçalanmaları nəzarətdə saxlayan ardıcıllıq parametrləri Si = Sc zamanı öz aralarında bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan çatların stabil artımından qeyri-stabil artıma keçməsinə cavab verir. Deformasiyanın elastikliyi zamanı enerji sıxlığı funksiyasının kritik qiyməti adətən müəllif [36] tərəfindən irəli sürülən kəsik zamanı Wc sonuncu deformasiya işinin həcminə görə müəyyən edilir. Onda, Si = Sc zamanı roi = roc ardıcıllıq parametrinin kritik qiymətlərini qarşılıqlı əlaqələrini aşağıdakı formada təsvir etmək olar [18]:



roc = Sc/ Wc (21)

amma, (20) və (21)-in qarşılıqlı əlaqələrini nəzərə almaqla rmaxc/roc nisbətində:



(22)

və ya, icr vasitəsi ilə rmaxc/roc-nin nisbətini göstərməklə, kompleks

(KIc óT)2 / Wc = P** (23)

Çəki əmsalı üçün aşağıdakı ifadəni alırıq:



(24)

Burada .

Əgər Kic-ni Gc vasitəsi ilə ifadə etsək bu zaman P** kompleksini aşağıdakı formaya gətirmək olar:

(25)

Belə halda:



(26)

və ya


(27)

burada


(28)

Bu nisbətdən belə aydın olur ki, K1=K1c olduqda, bifurkasiya nöqtəsində ölçü əmsalı icr ölçüsüz parametrin qeyri-düzgün parametrlərinin kritik qiymətlərinə, p*p** quruluşlu-hissiyyatlı komplekslərinin və materialın möhkəmlik xüsusiyyətləri ilə nəzarət olunur:



və ya

Bifurkasiya nöqtəsində p** irc invariantdır, belə ki :



(29)

3 – cü cədvəldə ərintilərin müvafiq növlərinə uyğun gələn E, v və KIRmax qiymətlərinin nəzərə alınması ilə pepc komplekslərinin qiymətləri göstərilib.

Kompleksin invariantlığı poladların 40 – a yaxın markaları üçün nəzərdə tutulan eksperimental rəqəmlərlə sübut edilib.

2 – ci şəkildə bifurkasiya nöqtələrində mexaniki xüsusiyyətlərin müəyyən edilməsi zamanı (22) asılılığın universallığını sübut edən σT = 200 ÷1200 MPa poladlar üçün icr p* asılılığı göstərilmişdir.

Belə halda, bifurkasiya nöqtələrində lokal qeyri-stabillikdən qlobal qeyri-stabilliyə keçməsinə uyğun gələn mexaniki xüsusiyyətlərlə qarşılıqlı əlaqədə olan və ardıcıllıq parametrinin roc –dən rmaxc-yə qədər sıçrayışlar şəklində olan dəyişikliklə müşayiət edilən təhlilin aparılması K1c, óT və Wc arasında olan və eyni növdən olan materiallar (hal-hazırda polad) arasındakı roc quruluşlu parametrləri arasındakı universal asılılığı göstərir. Bu həmçinin eyni vaxtda üç fazanın mövcud olduğu trikritik nöqtənin kəsiklə parçalanmanın aparılmasına dair çıxarılan nəticəni təsdiq edir.

Bundan sonra bu da sübut olunacaq ki, trikritik nöqtədə hərəkət edən bərk cisimlə yapışqan maddə arasında müəyyən analogiya mövcuddur. bu da o mənanı verir ki, bu nöqtədə bərk cismin hərəkəti Reynoldsun nəzəriyyəsinə əsasən təsvir edilə bilər.






Yüklə 0,66 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin