Dərs vəsaiti kimi tövsiyyə edilib. 3-cü nəşr Moskva: Akademik Layihə

Psixoloji özünüdərk üzrə əsas qruplar

Laboratoriya metodları və T-qruplar

Laboratoriya metoduna müştərinin öz fərdi xüsusiyyətlərini öyrənməsi prosesi kimi baxıla bilər. Belə ki, burada daha effektiv “sosial fəallığı” göstərmək məqsədilə “şüurun genişləndirilməsi” həyata keçirilir, müştərilər gündəlik həyatda rastlaşdıqları problemləri nəzərdən keçirirlər. İş metodu qruplararası qarşılıqlı fəaliyyət və səlahiyyət konsepsiyalarına əsaslanır. Laboratoriyanın məqsədi təşkil edilmiş davranış vərdişlərinin və sensitiv təcrübəni inkişaf etdirmək bacarıqlarının treninqidir.

Sensitivlik treninqinə laboratoriya metodunun bir hissəsi kimi baxıla bilər, belə ki, o, birbaşa personal məsələlərlə, qismən isə qrup məsələləri ilə bağlıdır.

T-qrupuna və ya “Treninq qrup”una sensitivliyi inkişaf etdirən ayrıca qrup kimi baxılır. Qrup 10-15 nəfərdən təşkil edilir, trenerin rolu qruplararası qarşılıqlı fəaliyyət təcrübəsinin artırılmasına kömək etməkdən ibarətdir. Qruparası qarşılıqlı fəaliyyət nəticəsində meydana gələn strukturlaşdırılmamış situasiyalardan öyrədici material kimi istifadə edilir. Trenerin istifadə etdiyi metodlar rol oyunlarından, qrup təxəyyülü ilə bağlı işdən, konfrontasiyalardan və əks əlaqədən ibarət ola bilər.

Geasard Eaqon sensitiv treninqin başlıca dəyişkənlyini qeyd edərək “interpersonal qrupun müqaviləsi” adını verdiyi yeni bir model təklif etmişdir. Bu qrup ənənəvi T qruplarından fərqlənir, belə ki, onun strukturu, məqsədləri və müqavilə əsasında qrupun davranışlarını modelləşdirən lideri olur. Lider qrupun üzvüdür, açıq olmaq, özünü təhlil etmək situasiyalarında qrupun digər üzvlərinə nümunə olur.

Lorrain Gibb qrup işinin bu formasını daha da inkişaf etdirdi. Onun konsepsiyasına görə “roldan asılı olmadan” qrupa daxil olmağı bacaran şəxs lider olmalıdır. Lider ani, düşünmədən, lakin eyni zamanda da qrup üçün faydalı olan, onun iddia və tələblərinin səviyyəsini göstərən cavablar verməyi bacarmalıdır.

S qrupları

S qrupları və ya təlim qrupları səkkiz-on beş nəfərdən ibarət olur, işi məsləhətçi təşkil edir. Məsləhətçinin vəzifəsi konfrans prosesində qrupun davranışlarını təhlil etməkdir. Liderin vəzifəsi müştərini qeyri-konstruktiv davranışlardan xilas etmək, ona daha uyğun davranış modellərini göstərməkdir.

Metodun inkişaf etdirilməsi prosesində münasibətləri korrektə edən digər modellər də təklif edilmişdir.

Qarşılıqlı qrup fəaliyyəti prosesində müştərilərin real həyatda sosial fəaliyyət göstərməklərinə mane olan davranış və münasibətlərini görmələri üçün qrup prosesindən istifadə edilir. Lider və ya məsləhətçi müştərilərin düşünülmüş və ya düşünülməmiş davranış təzahürlərini təhlil edir, sonradan qarşılıqlı qrup fəaliyyəti prosesində onları korrektə edir.

Qrup işində münaqişələrin başa düşmə strategiyasının dairəsini genişləndirmək üçün psixodram elementlərindən, rol oyunlarından istifadə edilir. Terapiya qruplarından fərqli olaraq, bu qruplar uzunmüddətli olmur.

Bu qruplar qarşılıqlı fəaliyyət prosesində meydana çıxan qəzəb, aqressivlik, narahatlıq və d. bu kimi duyğulara qalib gəlməkdə iştirakçılara kömək edir.

Görüş qrupları

Görüş qrupları diqqəti fərdi inkişafa yönəldir, burada terapiya problemləri bir o qədər aktual olmur. Qrup 6-12 nəfərdən ibarət olur, iş müxtəlif fikirlərin konfrontasiyasına, toqquşmasına əsasən qurulur.

İşin texnikası sırasına açıq olmaq, anilik, əks əlaqə, bundan əlavə, sensor metodların istifadəsi daxildir. Əsas məqsəd məlmatları süzgəcdən keçirmədən və təhrif etmədən birbaşa əlaqəni təmin etməkdir. İşdə situasiyaya idraki və emosional bağlılıq məsələləri qeyd edilir ki, sonradan bu bağlılıq qrupda dəf edilir. Qrup işinin qaydaları diskussiyanın formasına məhdudiyyət qoymur, bu diskussiyalar azaddır, yalnız qrup üzvlərinə fiziki zərər toxundurulmasına icazə verilmir. Liderin taktikası təklif edilən mövzuda fəal iştirak etməyənlərlə konfrontasiyadırş

Marafon

Marafon qruplarının məqsədi müştərilərin şəxsən dəyişmələridir. Bu qrupların səciyyəvi xüsusiyyəti görüş qruplarının və ya digər qrupların ənənəvi yanaşmalarından radikal dərəcədə uzaqlaşmasındadır. Qrup fasiləsiz olaraq 24 saat işləyir, qrup liderinin rolu qrupun yaradıcı potensialını inkişaf etdirmək və gərginliyi aradan qaldırmaqdan ibarətdir.

İntensiv münasibətlər sayəsində yaranan psixoloji yaxınlıq müştəriləri açıq olmağa sövq edir, şəxsiyyətin intensiv inkişafına təsir göstərir. Bir sıra qrup qaydaları mövcuddur ki, onların sırasında konfidensiallıq “burada-və-indi” prinsipinə əsaslanan qarşılıqlı fəaliyyət, ünsiyyətin vahid məkanının qorunub-saxlanması və s. qaydaları aid etmək olar. Aparılan tədqiqatlar göstərmişdir ki, yorğunluq amili qarşılıqlı qrup fəaliyyətinə müsbət təsir göstərə bilər, qarşıya qoyulan məqsədləri aktivləşdirə bilər.

Göründüyü kimi, qrup ilə sosial işin forma və modellərinin geniş spektri var. Sosial yardım təcrübəsinə aid qrup işinin əsas vəzifələri müştərinin başqa insanlarla qarşılıqlı fəaliyyətinə kömək etmək, ünsiyyət və qarşılıqlı fəaliyyətlə bağlı problemləri həll etmək, ətraf sosial mühiti sosial cəhətdən inkişaf etdirmək və dəyişdirməkdən ibarətdir.

Qrupla sosial iş səhhətlə, sosial rifahla, asudə vaxtla, təhsillə, sosial yardımla bağlı sahələr çərçivəsində fəaliyyət göstərir.