Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

İnteraktiv təlim metodlarının təsnifatı və məzmunu
Akvarium
Bu üsulun məqsədi diskussiya vərdişlərini inkişaf etdirməkdir. Ak­varium bir neçə variantda keçirilə bilər.

“Akvarium”un keçirilməsinin I variantı:

Şagirdlərin köməyi ilə diskussiya aparmaq qaydaları (mə­sə­lən, reqlamentə əməl etmək, bir-birinin sözünü kəsməmək və s.) mü­əyyən edilir. Şagirdlər iki qrupa bölünür. Bir qrup dairənin daxi­lin­dəki stullarda əyləşərək müəllimin təklif etdiyi problemi mü­za­ki­rə edir. Dairədən kənardakı stullarda əyləşmiş digər qrup isə dis­kus­si­yanın müəyyən edilmiş qaydalara uyğun aparıldığını müşahidə edir.

Müəyyən olunmuş mövzu üzrə birinci qrup diskussiya aparır. 15-20 dəqiqədən sonra diskussiya dayandırılır, “xarici dairənin” iş­ti­rakçıları diskussiyanın gedişini qiymətləndirir və qruplar yerini də­yişərək bu və ya digər problemin müzakirəsini davam etdirirlər.

“Akvarium”un keçirilməsinin II vaiantı:

“Daxili dairənin” iştirakçıları müəllimin təklif etdiyi problemi mü­zakirə edir və I variantdan fərqli olaraq, iştirakçılar bu zaman yal­nız problemin “lehinə” olan dəlilləri söyləyirlər.

Digər qrupun üzvləri xarici dairədə stullarda əyləşirlər, də­lil­ləri dinləyir, yazıya alır, təhlil edir, öz əks-dəlillərini hazırlayırlar. 15-20 dəqiqədən sonra diskussiya dayandırılır, xarici və daxili dai­rə­dən olan şagirdlər öz yerlərini dəyişirlər. Onlar əvvəlki işti­rak­çı­la­rın dəlillərini təkzib etmək üçün diskussiya aparırlar.

Burada qrupların vahid fikrə gəlməsi vacib deyil.

Qərarlar ağacı
Bu üsul mürəkkəb və birmənalı olmayan vəziyyətlərdə qərar qə­bulunu asanlaşdırır. O həmçinin bu qərarların qəbul edilməsi za­manı rəhbər tutulmuş motivlərin təhlili üçün də lazım ola bilər.

“Qərarlar ağacı” mübahisəli qərar və nöqteyi-nəzərlərin şa­gird­lərə daha yaxşı aydınlaşdırılmasına kömək edir; şagirdlərin bi­lik­lərin cəlbedici formada ümumiləşdirilməsinə və qiy­mətlən­di­ril­mə­sinə imkan yaradır. Bu üsuldan istifadə etməklə şagirdlər müm­kün olan qərarların bütün variantlarını, eləcə də bunların hər biri ilə bağ­lı müsbət və mənfi cəhətləri müfəssəl təhlil edirlər. Məşğələlər za­manı şagirdlər aşağıdakı cədvəli doldururlar.

“Qərarlar ağacı” problem


Qərar
Tətbiq etmə qaydası.

• 
  Məşğələ başlanmazdan əvvəl aparıcı təhlil ediləcək prob­le­mi müəyyənləşdirir, qruplar üçün cədvəlləri hazırlayır.
  
• 
  Əvvəlki dərslər (ev tapşırığı) zamanı şagirdlər şərtləşdirilmiş prob­lemlə, tarixi şəraitlə bağlı biliklər əldə edirlər.
  
• 
  Müəllim şagirdləri 4-6 nəfərlik qruplara (4-5) bölür. Hər bir qrup doldurmaq üçün cədvəllər və markerlər alır. Müəllim tapşırığın ye­rinə yetirilməsi üçün vaxt müəyyənləşdirir: 15 dəqiqədən 20 də­qi­qə­yədək.
  
• 
  Qruplarda iş zamanı şagirdlər problemin həlli variantlarının üs­tünlük və çatışmazlıqlarını qeyd edir, sonra isə bu problemlə bağlı qə­rar qəbul edirlər.
  
• 
  Tapşırıq yerinə yetirildikdən sonra qrupların nümayəndələri növ­bə ilə öz işlərinin nəticəsini təqdim edirlər. Zərurət olduqda mü­əl­lim cədvəlləri müqayisə edir, qrupları eyni qərarlara gətirib çıxar­mış səbəbləri açıqlayır, suallara cavab verir.
  

Əqli hücum
“Əqli hücum” – şagirdlərin fəallığının həvəsləndirilməsi və ide­yaların sürətli generasiyası üsuludur.

Bu üsuldan konkret problemin həlli, ya da yeni mövzunun öy­rə­­nilməsi zamanı suala cavab axtarmaq üçün istifadə oluna bilər.