Dərslik «Çİnar-çAP»

0 s e s 1 о r i , omoliyyat-tcxnika imkanla-inkişaf edir. Bu cohoti şəkil 36-dakı kimi ifado ctmok olar. Şəkil 34-don göründüyü kimi, apanci foaliyyotin tipindon (qm-

ndan) asılı olaraq psixi inkişafın bir dövründo uşaqlarda motiva-и-tolobat sahosi, başqa dövründə iso intellektual - idrak proscs-

1 mkişaf edir vo bu, dövrü surotdo tokrar olunur. Biz 35 - 36-ci illordo homin prosesin ayn-ayn cohotlorini ifado ctmişik.

Bir cohoti do dəqiqləşdirək: 34- 36-cı şəkillər şəxsiyyətin on-rnetik inkişafında ancaq apanci foaliyyotin rolunu izah edir. Biz anda qcyd ctmişdik ki, hor bir yaş dövründo bir foaliyyot apa-I о birilori iso köməkçi rol oynayir. Bos, psixi inkişafda köırıok-

• ılıyyot tiplorinin ohomiyyoti nodon ibarotdir? Tutaq ki, uşaq (tobo daxil olub. 1-ci sinifdo oxuyur. Lakin bu zaman uşaq az-

247 s — s

о , yəni subyekt-obyckt-subyekt münasibəti kimi xarakteri zə edə bilərik.

Ünsiyyət insan psixikasının mühüm xaraktcristikasıdır. Müasl psixoloji təsəvvürləro görə, psixika, şüur və şəxsiyyətin özü кож munikativ təbiətə malikdir. İnsanın psixi foaliyyoti başqa adamlar-la kommunikativ rabitələrdən ibarotdir.

İnsanın ictimai mahiyyoti haqqinda marksist konsepsiyaya go« ro, fordlor ancaq comiyyotdo, bir-birlori ilo real olaqo vo müna^ bətlərdə yaşayır, foaliyyot gostorir, istehsal edirlor. İnsanın şoxs yot kimi biitiin miinasibotlori, о cümlədən təbiətə münasibəti о başqa adamlara miinasibotlori ilo şərtlənir. Şoxsiyyəti psixoloji о hotdon tohlil etmok üçün insam başqa adamlarla ictimai rabito ırf münasibətlərdo öyrənmək lazimdir. Bu baximdan iinsiyyot ргоС sinin xiisusi ohomiyyoti vardir.

Ünsiyyət insanlarm qarşılıqlı tosiri prosesidir.

K. Marks vo F. Engcls «Alman ideologiyası» osorindo insanlai arasinda şəxsi, fordi miinasibotlorin obyektiv surotdo zoruri old ğunu qcyd cdərok şəxsiyyətin inkişafı prosesini tohlil etmok iic" prinsipial ohomiyyoto malik olan notico çıxarmışlar. Odur ki. «fofl din inkişafı onun bilavasito vo ya dolayısı ilo iinsiyyotdo oldu" biitiin başqa fordlərin inkişafı ilo şortlonir... Bir sözlə, biz görü ki, inkişaf baş verir, tok bir fordin tarixini onun soloflori vo ya asiri olan fordlorin tarixindon^ heç do ayirmaq olmaz» (K.Mar Belo ki, tok bir fordin tarixi onun soloflori vo ya müasiri о fordlorin tarixi ilo «müəyyən olunur».

Bu baximdan, hor şeydon ovvol, şəxsiyyotin inteqral cohotld rindon biri kimi monlik şüurunun təşəkkül qanunauyğunluqları dıq» qoti xüsusilə colb edir. İnsanın başqa adamlara vo başqa adamlani ona miinasibotlori monlik şüurunun osasını təşkil edir. insanda oaj haqqinda təsəvvürlorin fonrıalaşması, onun öziiniidorketmosi, öz

Özünü başqa adamlarla miiqayiso etmok. başqa adamlar vasitfl silo qiymotləndinnək monlik şüıırunun formalaşmasınm baslıfli mexanizmidir. İnsan ancaq iinsiyyot prosesindo özüno başqa adaıH ların gözü ilə baxmağı, özünü başqa adamm yerindo tosovvür m

250 »yi. onların davranış və rəftannı təhlil etməyi, onlarla birlikdo se-nməyi və kədərlənməyi öyrənir. Bu о demokdir ki, iinsiyyot pro-sində başqa adamin sevinci vo kodori onun öz sevinci vo kodori-, başqa sözlə, sərvətinə çcvrilir, insan başqa adamlann hom so-I tocriibosino, hom do psixoloji tocriibosino yiyolonir, monovi 'otdən zonginləşir, onun inkişafı üçün yeni şərait yaranir. Belo-||do do iinsiyyot prosesindo şəxsiyyət emosional cohotdon inkişaf lir. O, hisslor modoniyyotino yiyolonir, onda özünə hörmət, ləya-И, qürur hissi formalaşır, sosial təcrübəsi vo psixoloji təcrübəsi işlənib zonginloşdikco tolobat - motivasiya sahosi yeni məz-n kosb edir.

Ünsiyyət dialcktik prosesdir. Insanin iinsiyyot tələbatında ho-

0 bir-birino oks olan iki meyl aydin nozoro çarpır.Şəxsiyyot, bir fdon, başqalarına oxşamağa, onlar kimi horokot etmoyo, yol-

Işları vo dostları ilo qaynayıb qarışmağa, insan içində olmağa soy Jetorir, öz hoyatmin monasim başqa adamin sevincindo, rahatli-Ida axtanr. Digor torofdon bununla bahəm başqa bir meyl do Oşahidə olunur: insan öz «Mon»ini sosial mühitdən ayırmağa, no başqalarına oxşamamağa başlayır. О, bu osasda da fərdiyyət

1 inkişaf edir; şoxsiyyətlərarası münasibətlərdə özünəməxsus ivqe tutur, insanlara seçici miinasibot bəsləyir.

Beloliklo do iinsiyyot prosesindo şəxsiyyətin inkişafının osas ylləri özünün aydin ifadəsini tapır. Bu meyllor daxilən əkslik il etsə do, onlar vəhdotdo formalaşır, şoxsiyyətin inkişafının -birilə dialektik əlaqədə olan iki mühüm istiqamotini əks etdirir-

251