Dinar sanayi geliŞİm stratejileri plani projesi araştirma raporu
Yüklə 1,64 Mb.
|
Büyükbaş Hayvan Yetiştiriciliği Büyükbaş hayvan yetiştiriciliği denildiğinde sığır, manda ve deve yetiştiriciliği anlaşılmaktadır. Gerek Türkiye gerekse Dünya için üretim değeri bakımından sığırın önemi daha farklı bir yerde bulunmaktadır. Ülkemizde son yıllarda sayısı oldukça azalan manda yetiştiriciliğine son zamanlarda önem verilmeye başlanmıştır. Deve yetiştiriciliği ise sadece sembolik olarak bulunmaktadır. Ülkemizdeki hayvancılık faaliyetinin en önemli kısmını büyükbaş yetiştiriciliği oluşturmaktadır. Tablo Yıllar İtibariyle Türkiye Hayvan Varlığı (baş)
Kaynak; http://faostat.fao.org/site/573/DesktopDefault.aspx?PageID=573#ancor) (*) 2010 ve 2011 verileri TÜİK’den alınmıştır. Türkiye’de Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren sığırcılık önemli bir üretim kolu olarak algılanmış ve hemen her zaman diğer hayvansal üretim kollarına göre daha fazla ilgi görmüştür. Öyle ki, özellikle son yıllarda, hayvancılık denildiğinde hemen her zaman sığır yetiştiriciliği anlaşılır hale gelmiştir. Bunda, sığırın sağladığı avantajları kadar sığır ticaretinin, gelişmiş kabul edilen ülkeler için de daha önemli olmasının büyük payı olmuştur. Türkiye sığır yetiştiriciliği ağırlıklı olarak aile işletmeciliği şeklinde yürütülmüştür. Ancak, son yıllarda sağlanan devlet desteklerinin de artmasıyla büyük kapasiteli modern sığırcılık işletmeleri de kurulmaya başlanılmıştır. Türkiye’de yetiştirilen kültür ırkı sığırların önemli bir bölümünü sütçü özelliği ile ön plana çıkan Siyah-Alaca ırkı sığırlar oluşturmaktadır. Siyah-Alaca ırkını Esmer, Jersey ve Simmental ırkı sığırlar takip etmekte ve son yıllarda etçi özelliği ile ön plana çıkan Hereford ve Angus ırklarında da önemli artış olduğu görülmektedir. Yerli ırkların ise önemli bir kısmını Yerli Kara, Boz, Doğu Anadolu Kırmızısı ve Güneydoğu Sarı-Kırmızısı ırkı sığırlar oluşturmaktadır. Melez genotipler ise genel itibariyle, kültür ırklarının yerli ırklar ile melezlenmesi sonucu elde edilmektedir. Bu melezlemeler çoğunlukla kasaplık hayvan (dana) elde edilmesi için yapılmaktadır. Türkiye’nin 2011 yılındaki toplam 12,4 milyon baş sığır varlığının %39’unu kültür ırkı, %41’ini melez ırkı ve %20’sini yerli ırk oluşturmaktadır. 2010 yılı FAO verilerine göre Türkiye’nin 1991 yılında toplam 8,6 milyon ton olan süt üretimi ile birim hayvan başına verimi 1.400 kg iken, 2010 yılında süt üretimi 12,5 milyon tona ve birim hayvan başına verimi %100’e yakın bir artışla 2.846 kilograma ulaşmıştır. TÜİK verilerine göre 2011 yılında toplam 13,8 milyon ton Türkiye süt üretimi, kültür ırkında 3.875 kg/baş, melez ırkında 2.721 kg/baş ve yerli ırkta 1.313 kg/baş verimle gerçekleştirilmiştir. Türkiye sığır varlığında yürütülen ıslah çalışmalarının yanında, hayvan besleme ve işletmecilik alanında sağlanan gelişmeler 1991 yılında ortalama 143 kg/baş olan karkas ağırlığını 2011 yılında 251 kg/baş’a ulaştırmıştır. Küçükbaş Hayvan Yetiştiriciliği Koyunculuk Türk Ulusunun tarih boyunca uğraştığı en önemli hayvan yetiştiriciliği dallarından biridir. Koyun yetiştiriciliği et, süt, yün ve deri üretimi açısından Türkiye ekonomisinde önemli yer tutmaktadır. Kırsal alanda yaşayan halkımız için kolay bir uğraş alanı ve aynı zamanda ekonomik güvence olan koyunculuk en eski hayvansal üretim alanlarından biridir. 1980 yılından sonra koyunculuğa gereken destek sağlanmadığı için, koyun sayısında önemli bir azalma görülmüştür. Son yıllarda koyunculuğa sağlanan devlet destekleri sayesinde koyun yetiştiriciliği tekrar önem kazanmış ve koyun sayısında artış gözlenmektedir. Türkiye’de yaklaşık olarak et üretiminin üçte biri, süt üretiminin ise beşte biri koyunculuk faaliyetinden temin edilmektedir. Türk toplumu olarak koyun eti tüketim alışkanlığı, kuzu eti talebindeki sürekli artış ve Kurban Bayramı nedeniyle her yıl yaklaşık 2 milyon baş koyunun kesilmesi koyunculuk faaliyetinin önemini ortaya koymaktadır. Tablo Türkiye Koyun ve Keçi Varlığı (baş)
Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=46 Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de son yıllarda keçi sütü ürünlerine olan talebin yükselmesiyle birlikte keçi yetiştiriciliği önem kazanmaya başlamıştır. Gelişmiş ülkeler başta olmak üzere tüm dünya ülkelerindeki koyun ve keçi yetiştiriciliğinde önemli gelişmeler gözlenmekte, hayvan sayılarında da artışlar görülmektedir. FAO verilerine göre dünyada 1961 yılında 994 milyon baş koyun, 349 milyon baş keçi varken, 2010 yılında ortalama %48’lik bir artışla 1.078 milyon baş koyun ve 921 milyon baş keçi varlığına ulaşılmıştır. Kümes Hayvancılığı Faaliyetleri Kümes hayvancılığı, küçükbaş ve büyükbaş hayvancılıktan sonra, hayvancılığın en önemli uğraş alanlarından biridir. Özellikle son yıllarda, kent nüfusunun artması ve beyaz etin sağlığa daha yararlı olmasından dolayı bu etin tüketimi artmış ve bu sektörde çok büyük gelişmeler olmuştur. Türkiye’de sürdürülen hem yumurta ve hem de et tavukçuluğu iktisadi büyüklüğünün yanında kullanılan teknik ve teknoloji yönüyle pek çok gelişmiş ülkenin önünde bulunmaktadır.27 5.2.1.3.2 Tarım Sektörü Türkiye 62 milyar dolarlık tarımsal hasılası ile dünyanın yedinci büyük tarım ülkesidir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, Türkiye fındık, kayısı, incir, kiraz, vişne, ayva ve haşhaş tohumu olmak üzere yedi ürünün üretiminde dünya sıralamasında başı çekerken, toplam 6 üründe ikinci, 8 üründe ise 3. yer sırada yer almaktadır. Türkiye domatesinde aralarında bulunduğu 6 üründe dünya 4.sü şeker pancarı, çay, patlıcan, böğürtlen, keçiboynuzu, zeytin ve vanilyadan oluşan yedi üründe dünya 5.si; üzüm, kuru soğan, şeftali ve aspir üretiminde ise 6. sıradadır. 2011’de tarım sektöründe büyüme ise % 5,2 ile son 5 yılın en yüksek seviyesine ulaşmıştır. 2012 yılında ise tarım sektöründeki büyüme ise yüzde 4,2 olmuştur. 28 2011 yılında meyve ürünlerinin üretim miktarı bir önceki yıla göre %3,5 oranında artarak yaklaşık 17,2 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Meyveler içinde önemli ürünlerin üretim miktarlarına bakıldığında bir önceki yıla göre, elma %3,1, kayısı %44,4, erik %11,6, kiraz %4,9 ve zeytin %23,7 oranında artmıştır. Turunçgil meyvelerden portakalda %1,1, mandalinada %1,6 oranında artış olmuştur. Sert kabuklu meyvelerden fındık %28,3, antep fıstığı %12,5 oranında azalmıştır. Üzüm üretiminde %1, incir üretiminde %2,2 oranında artış, muz üretiminde ise %1,7 oranında azalış olmuştur. Yaş çay üretimi %5,7 oranında azalarak yaklaşık 1,2 milyon ton civarında gerçekleşmiştir. Türkiye’nin 1996 yılında 490 milyon dolar civarlarında seyreden yaş meyve ve sebze ürünleri ihracatı, 2000 yılında 434 milyon dolar, 2005 yılında 1,1 milyar dolar, 2009 yılında 1,87 milyar dolar, 2010 yılında ise bir önceki yıla göre % 15,3 oranında artarak 2,16 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılında ise sözkonusu ürün grubunda ihracat 2010 yılına kıyasla %6,8 oranında artış kaydetmiş ve 2,3 milyar dolara yükselmiştir. Tablo Türkiye’nin Yaş Meyve ve Sebze İhracatı
Kaynak: TÜİK Tablo Türkiye’nin Ülke Bazında Yaş Meyve ve Sebze İhracatı
Kaynak: TÜİK 2011 yılında Rusya Federasyonu sektör ihracatındaki liderliğini açık ara farkla muhafaza etmeye devam etmiştir. Bu ülkeye yönelik ihracat bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla % 6,4 artarak 829 milyon dolar olmuş ve 2011 yılında Rusya Federasyonu Türkiye’nin yaş meyve ve sebze ihracatından % 35’lik bir pay almıştır. Aynı dönemde Irak yükselen bir pazar olarak temayüz etmiştir. Türkiye’nin Bu ülkeye olan yaş meyve ve sebze ihracatı % 77,5 gibi rekor bir artışla 260 milyon dolara yükselmiş, böylece Irak yaklaşık % 10’luk pay ile sektör ihracatında 2. sıraya yerleşmiştir. Bu ülkenin takip eden süreçte, sektör ihracatında mevcut konumunu muhafaza etmesi beklenmelidir. Aynı dönemde İran’a yönelik sektör ihracatında da çok yüksek oranlı bir artış (% 124) gözlenmiştir. Bu ülkeye yönelik ihracat 2011 yılı itibarıyla 64 milyon dolar olmuş ve toplam yaş meyve ve sebze ihracatı içerisindeki payı % 4 olarak gerçekleşmiştir.29 5.2.1.3.3 Su Ürünleri Sektörü Üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımada konumunda olan Türkiye’nin 8.333 km’lik kıyı şeridi ve 177.714 km uzunluğunda nehirleri bulunmaktadır. Ayrıca her geçen yıl artan 342.377 hektarlık baraj gölleri mevcuttur. Deniz ve içsu kaynaklarımızın toplam yüzey alanı 25 milyon hektardır; bu rakam Türkiye’deki toplam tarım alanlarına yakındır. Bu nedenle balıkçılık kaynaklarının etkin kullanımı büyük önem taşımaktadır. Balıkçılık sektörü 47 bin kişiye doğrudan istihdam sağlamaktadır. Karadeniz’de 247, Marmara Denizi’nde 200, Ege Denizi’nde 300 ve Akdeniz’de 500 civarında balık türüne rastlanmakta olup, bunların 100 tanesi ekonomik değere sahiptir. Türkiye su ürünleri üretimi bakımından Dünya’da 35., Avrupa ülkeleri arasında ise İngiltere’den sonra 6’ncı sıradadır. Türkiye’de 2011 yılı üretiminin %67,9’u avcılık yoluyla denizden, %5.3’ü iç sulardan ve %26,8’i de yetiştiricilikten elde edilmiştir. 703.545 tonluk üretimin dağılımı aşağıdaki şekildedir. Tablo Yıllar İtibariyle Toplam Su Ürünleri Üretimi (Ton)
Kaynak: TÜİK&BSGM Denizden avlanan ürünlerin önemli kısmı, büyük sürüler oluşturan hamsi, istavrit, sardalya ve palamut gibi pelajik balıklardan oluşmaktadır. Aynı anda çok miktarda avlanabilen bu balıklardan yalnızca hamsinin deniz balıkları avcılığı içindeki payı yaklaşık olarak %64’dür. Türkiye kültür balıkçılığı için uygun iç sulara, tatlı su kaynaklarına ve deniz kıyılarına sahiptir. Bu nedenle kültür balıkçılığı Türkiye için önemli bir üretim potansiyeli taşımaktadır. Türkiye’de su ürünleri yetiştiriciliği hızla gelişmektedir. 2002 yılından bu yana yetiştiricilikle üretilen balık miktarı üç kattan fazla artmıştır. Tablo Deniz ve İçsu Yetiştiricilik Üretimi
Kaynak: TÜİK&BSGM Türkiye’de kültür balıkçılığı alanında 2012 verilerine göre tatlı su balığı üretimi yapan 1.791 adet, denizde üretim yapan 372 adet olmak üzere toplam 2.163 adet işletme faaliyet göstermektedir. Türkiye’de yetiştirilen en önemli tür iç sularda %60 ile alabalık, denizlerde %26 ile levrek ve %18 ile çipuradır. Türkiye’de kültür balıkçılığının üretim deseni iç tüketime yönelik olarak şekillenmektedir. Türkiye’de su ürünleri tüketimi kişi başı 8,5 kg/yıl olarak gerçekleşmektedir.30 Neden Dinar’da Tarım ve Hayvan Ürünleri Sanayi? Dinar’da hayvancılık olarak büyükbaş küçükbaş, tavukçuluk ve arıcılık yapılmaktadır. Söz konusu hayvanlardan et, süt, yoğurt peynir, yumurta ve bal üreterek ilçenin ve Türkiye’nin ekonomisine katkı sağlanmaktadır. Dinar’da hayvancılık gelişme potansiyeline sahip bir sektördür. İlçenin çayırlarının ve meralarının kapladığı alan hayvancılık için uygundur. Dinar’ın hayvansal varlığı ve bunun gelişimi hayvansal üretimi de önemli bir şekilde etkilemektedir. Tablo Dinar'ın Büyükbaş Hayvan Sayısı
Kaynak: TÜİK,2011 Tablo Dinar'ın Küçükbaş Hayvan Sayısı
Kaynak: TÜİK,2011 İlçe genelinde 17.945 adet büyükbaş 76.926 adet küçükbaş hayvan varlığı bulunmaktadır. Buna karşılık ilçede geniş mera varlığının yanında önemli bir miktarda yem bitkisi ekilişi ve ilave yem bitkisi ekilişi yapılacak tarıma elverişli alanlar mevcuttur. Dinar’da hem süt, hem de besi sektörü için en önemli girdi olan yem konusunda sıkıntı yoktur. Ayrıca ilçe genelinde ucuz iş gücü temini de mümkündür. Dolayısıyla ilçede süt ve süt ürünleri üreten tesislerin kurulması önerilebilir. Tablo Dinar'ın Kümes Hayvanı Sayısı
Kaynak: TÜİK, 2011 Dinar’da 11.250 adet kümes hayvanı bulunmaktadır. İlçede yumurta kümes hayvanı yetiştiriciliği için potansiyel bulunmaktadır. Tablo Dinar'da Arıcılık İstatistikleri
Kaynak: TÜİK, 2011 Dinar’da 3.848 adet arı kovanı bulunmaktadır. Mera alanları zengin bir floraya sahiptir. Gerek coğrafik yapı gerekse il genelinde yapılan bitkisel üretimde kimyevi gübre ve ilaç kullanımının az oluşu organik arı ürünleri üretimi için önemli bir potansiyel oluşturmaktadır. Hayvancılık sektörü, hayvan ürünleri sanayine hammadde sağlaması bakımından büyük önem taşımaktadır. Dolayısı ile sektör geliştiği bölgelerde hayvan ürünleri sanayinin de gelişmesine öncülük etmektedir. Diğer taraftan hayvan ürünleri sanayinin de hayvancılığın gelişimine ivme kazandırması sonucu birbirini etkileyen karşılıklı bir büyüme süreci ortaya çıkmaktadır. Türkiye ürettiği 16.3 milyon ton meyve ile dünya üretiminde 6. sırada olup, dünya meyve üretiminin yaklaşık %3’ünü karşılamaktadır. Türkiye’nin, meyve suyu sanayisinin işlediği başlıca meyvelerin dünya sıralamasına bakıldığında, en üst sıralarda yer aldığı görülmektedir. Türkiye, dünyada kayısı ve vişne üretiminde 1., nar üretiminde 3., elma ve domates üretiminde 4. ve şeftali ile üzüm üretiminde ise 6. sırada yer almaktadır. Türkiye meyve suyu sanayisi, Türkiye’nin tarıma elverişli coğrafi konumu, ihracat gücünü arttıran özel konumu, sahip olduğu iklimsel olanaklar, genç nüfusu, ekonomideki gelişmelere paralel olarak artan alım gücü, her geçen gün gelişen ve genişleyen dinamik iç pazarı açısından birçok avantaja sahiptir. Bu avantajların açtığı fırsat kapıları doğru şekilde kullanılabilirse, bu alandaki fırsat ve potansiyeller ülke ekonomisinin gelişmesine çok ciddi katkıda bulunacaktır. Türkiye meyve suyu sanayinin son beş yılda ekonomide yarattığı katma değer sırasıyla 1.20, 1.35, 1.40, 1.55 ve 1.70 Milyar TL olarak gerçekleşmiştir.31 2012 yılında Dinar ilçesindeki toplu meyve alanı ve üretim miktarları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo Dinar’da Meyve Üretim Miktarı
Kaynak: TÜİK,2012 Dinar’da meyve ürünleri arasında sofralık çekirdekli üzüm ve vişne en çok üretilen meyvelerdir. İlçe meyve suyu, reçel ve marmelat üretim tesisleri için hammadde açısından, pazar olanağının varlığından ve düşük işçi maliyetlerinden dolayı uygun bir yatırım yeridir. Türkiye’de meyve suyu pazarı içecek pazarının en hızlı büyüyen alt sektörlerinden birisidir. Türkiye’deki meyve suyu ve benzeri ürünlerin son 5 yıllık üretim rakamları ve yüzdesel büyümeleri yukarıdaki tabloda verilmektedir. Tablo Yurtiçi Toplam Meyve Suyu ve Benzeri İçecek Tüketimleri
Kaynak: MEYED, 2011 Tablo Dinar Bitkisel Üretim Değerleri
Kaynak: TÜİK, 2012 Dinar’daki bitkisel üretimde öne çıkan ürünler şekerpancarı, haşhaş, patates, buğday ve arpadır. Dolayısıyla ilçede patates işleme, cips ve şeker fabrikası entegre tesisleri kurulması önerilebilir. Tablo Dinar'da Bulunan Akarsular ve Özellikleri
Kaynak: Uşak – Afyonkarahisar Su Ürünleri Kapasitesinin Belirlenmesi Projesi Tablo Dinar'daki Su Ürünleri Tesisleri
Kaynak: Uşak – Afyonkarahisar Su Ürünleri Kapasitesinin Belirlenmesi Projesi Dinar ilçesinde bulunan ve halen üzerinde 400 ton/yıl üretim kapasiteli ve 3.000.000 yavru kapasiteli faal bir tesis bulunan ve 600 lt/sn debiye sahip Büyük Menderes nehrinin ana kaynaklarından biri olan Suçıkan kaynağı üzerinde uygun arazi bulunması halinde yeni tesis kurulabileceği düşünülmektedir. Ayrıca yine Dinar İlçesi Yapağlı Köyünde bulunan ve üzerinde 400 ton/yıl üretim kapasiteli ve 4.000.000 yavru/yıl kapasiteli faal bir üretim tesisi bulunan Pınarbaşı kaynağının üzerinde yasal mesafelerin korunması kaydı ile yeni üretim tesisi kurulabileceği değerlendirilmektedir.32 Yapağılı Kırsal Kalkınma Kooperatifinde Alabalık üretim ve işleme tesisinde 65 -70 kişilik istihdam yaratılmıştır. Kooperatif tarafından kurulan tesiste, alabalıklar fileto haline getirilmekte, dondurularak depolanmakta ve vakumlanarak satılmaktadır. Yapağılı Kooperatifi ürettiği alabalıkların bir kısmını da ihraç etmektedir. Dinar İlçesi, Akdeniz Bölgesi’nin Göller Yöresi sınırları içerisinde, Büyük Menderes nehri kaynaklarından ikisi olan Suçıkan ve Düden kaynaklarının içerisinde bulunduğu bir alanda yer almaktadır. Dinar ilçesinde su ürünleri üretimi konusunda hâlihazırda yapılan üretimden daha yüksek bir potansiyel bulunmaktadır. 33 Dinar’ın içme ve kullanılabilir suyu potansiyeli ve alabalık üretim tesisleri varlığı göz önünde bulundurulduğunda ilçede su ürünleri üretimi ve ambalajlanması tesisi kurulabileceği öngörülmektedir. Pazar olarak yurt içi ve yurt dışı pazarlar hedeflenebilir. Bu yatırımın önerilmesinin bir diğer nedeni olarak pazar sorunun olmaması ve çok fazla yatırım maliyeti gerektirmemesi belirtilebilir. Tarım ve hayvan ürünleri sanayi bu çalışmada olduğu gibi Dinar’ın kalkınmasına yönelik gerçekleştirilen pek çok çalışmada rekabet üstünlüğü olan sektörler arasında gösterilmiştir. İlçenin tarım ve hayvancılık alanındaki potansiyeli, ilçede bu alanda üretim yapan tesislerin azlığı ve kapasitenin yetersizliği nedeniyle Dinar’da tarım ve hayvan ürünleri sanayinin geliştirilmesi düşüncesine kaynaklık eden en önemli nedendir. Bununla birlikte tarım ve hayvan ürünleri sanayinin hayvan yetiştiriciliğini ve bitkisel üretimi geliştiren etkileri sonucu kırsal kalkınmanın sağlanması tarım ve hayvan ürünleri sanayinin Dinar için önemli bir yatırım alanı olarak belirlenmesinin ikincil nedenini teşkil etmektedir. Tarım ve hayvancılık kırsal kalkınmanın ve kırsal sanayinin temelini oluşturmaktadır. Kırsal kalkınmayı sağlayabilen bölgelerin kalkınma stratejileri incelendiğinde, öncelikle tarım ve hayvan ürünleri sanayinin geliştirildiği görülmektedir. Tarım ve hayvan ürünleri sanayinin ve dolayısı ile tarımın ve hayvancılığın geliştirilmesi Dinar’dan dışarıya verilen göçü önleyebilecek önemli bir strateji olarak görülmektedir. İlçeden il merkezine doğru niteliksiz işgücünün yoğun bir şekilde göç etmesi nedeniyle öncelikli olarak göçü önleyecek projelerin hayata geçirilmesi ekonomik kalkınmanın sürdürülebilir olmasına katkı sağlayacaktır. Bu çalışma ile birlikte bugüne kadar Dinar’ın kalkınma stratejilerini oluşturmaya yönelik yapılmış tüm çalışmaların ortak noktası ilden dışa göçü önleyemeyen bir büyüme senaryosunun ekonomik kalkınmayı sağlamada ve sürdürülebilir kılmada başarısız olacağı yönündedir. Dolayısı ile Dinar sanayinin gelişmesi, orta vadede, maden kaynakları ile birlikte yerel ham maddelerden bir diğerini teşkil eden tarım ve hayvancılık ürünlerini işleyecek ve sektöre girdi sağlayacak tarım ve hayvan ürünleri sanayine dayanmak durumundadır. Yukarıda açıklanan özelliklerinden ötürü tarım ve hayvan ürünleri sanayi bu çalışma kapsamında Dinar’ın kalkınmasına öncülük edebilecek alternatif yatırım alanlarından birisini teşkil etmektedir. Afyon’un, Avrupa Birliği’nin Kırsal Kalkınma Programı (IPARD) kapsamında desteklenecek iller arasında yer alması sektörün Afyon ili ve Dinar ilçesi açısından stratejik önemini ispatlayan diğer bir göstergedir. Dinar’da tarım ve hayvancılığa yatırım yapmak için 10 neden aşağıda verilmiştir. 1. Küçükbaş hayvancılık kapsamında önemli gen kaynağına (pırlak, dağlıç, ramlıç ırkı koyun) sahip olması, 2. Hayvansal ve bitkisel üretimin bölgedeki illere göre iyi durumda olması, 3. Gelişen ulaşım ağına sahip olması, birçok bölgenin ulaşım ağının kesişme noktasında yer alması (Havayolu, karayolu, demiryolu, yüksek hızlı tren), 4. İşgücü maliyetinin düşüklüğü,, 5. Büyükbaş, küçükbaş ve arıcılık açısından geniş mera ve tarıma elverişli arazilerin varlığı 6. Hem sulama hem de su ürünleri yetiştiriciliği açısından zengin yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının bulunması, 7. Temiz toprak, su ve hava imkânlarının organik tarıma avantaj sağlaması, 8. Jeotermal enerji kaynağı açısından zengin olması, 9. Meyvecilik faaliyetlerinin iyi düzeyde olması ve sektörel gelişime açık olması, 10. Yöresel ürün çeşitliliğinin fazla olması (Afyon lokumu, Afyon Sucuğu, Afyon kaymağı vb.)dır. 34 Sektörün Gelişimine Yönelik Somut Öneriler:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||