Dinning ibtidoiy shakllari

Muqaddas kitoblari. Ular Moniy tarafidan tuzilgan «Shopurakon», «Tirik Yevangelie», «Pragmateyya», «Kefalayya» va boshqa kitoblardan iborat. Ularda yangi din ta’limoti asoslab berilgan.

Manixeizmning tarqalishi. Moniy o’z diniga targ’ibotni, avvalo, o’z oilasi va yaqinlarini da’vat qilishdan boshladi. Bobil va Eron xalqlari orasida an’anaviy dinlarning mavqei kuchli bo’lganligi sababli Moniy ta’limoti u yerlarda katta muvaffaqiyatga erisha olmadi. Natijada Moniy o’z dinini targ’ib qilish maqsadida sharqqa safarlar qildi. U Xuroson, Hind, Turon, Sharqiy Turkiston o’lkalarida bo’ldi va muvaffaqiyat qozondi. Bu o’lkalarda Moniy ta’limotini qo’llab-quvvatlovchi jamoalar paydo bo’la boshladi.

Moniy safardan qaytgach, ilk Sosoniy podshohi Ardashir Popakning Firuz (Peroz), Mirshoh ismli o’g’illari uning diniga kirdilar. Sulolaning ikkinchi vakili Shopur I davrida Moniyning saroydagi martabasi yana ham ortda va u davlatining diniy-g’oyaviy rahnamosiga aylandi. Shundan boshlab Moniy saroy a’yonlari safida Shopur bilan birga ko’p yillar yonma-yon yashadi. Moniy barcha tadbirlarda, shuningdek, safarlarda podshohga hamrohlik qildi.

244-261 yillar mobaynida Moniy Misr va bir qator G’arbiy Yevropa mamlakatlarida, Markaziy Osiyo va Sharqiy Osiyo o’lkalarida o’z dinining missionerlik targ’ibotlarini g’oyat samarali olib bordi. Bu ishda uning Mar Ammo singari izdoshlari katta xizmat qildilar. Moniy o’zining asarlaridan birida: «Mening dinim har bir elda, har bir yurtda va har qanday tilda barcha uchun quyoshday ravshan bo’ladi va uzoq mamlakatlarga tarqaladi», deya bashorat qilgan edi.