Doğu Anadolu Bölgesinde Buğdayda Hastalık Yapan Fungal Etmenlerin ve Yayılış Alanlarının Tespiti Üzerine Araştırmalar (1979-1982)

DOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE TUTA ABSOLUTA (Lep.: Gelechiidae) VE DOĞAL DÜŞMANLARININ TESPİTİ İLE POPULASYON TAKİBİNİN YAPILMASI

Uzm. Adnan CANBAY(¹) Uzm. İsmail ALASERHAT(¹)

Bu proje ile Doğu Anadolu Bölgesi’nde Domates güvesi (Tuta absoluta) ile bulaşık alanların belirlenmesi, bu alanlardaki zararlının doğal düşmanlarının tespit edilmesi ve zararlı ile doğal düşmanlarının popülasyon takibinin yapılması amaçlanmıştır. Çalışmalar, bölgemizde domates yetiştiriciliğinin yoğun olarak yapıldığı Erzincan ve Iğdır illerinde, örtüaltı ve açık alanda, 2011-2013 yıllarında yürütülmüştür.

Domates güvesinin bölgemizdeki yayılışı ve bulaşıklık oranını belirlemek amacıyla Erzincan ve Iğdır illerinde, 2011-2012 yıllarında sürvey çalışmaları yapılmıştır. Sürveylerde, zararlının tespiti için gidilen sera veya tarladan tesadüfen 30–40 bitki seçilerek bitkilerin tüm aksamı lup yardımıyla incelenmiştir. Bitkilerde zararlının ergin öncesi herhangi bir biyolojik dönemi veya zarar belirtisi bulunduğu takdirde, o bitki ve alan bulaşık kabul edilerek kaydedilmiştir.

Domates güvesi ve doğal düşmanlarının popülasyon takibi, Erzincan ilinde 2012-2013 yıllarında yürütülmüştür. Zararlının ergin döneminin popülasyon gelişimini tespit etmek için fide dikiminden sonra Delta tipi eşeysel çekici (feromon) tuzak asılmış, ergin öncesi dönemlerinin popülasyon gelişimini saptamak için ise tesadüfen 20 bitki seçilerek, bitkinin tüm aksamındaki zararlının biyolojik dönemleri ayrı ayrı kaydedilmiştir. Gözlemler sırasında rastlanılan predatörler ağız aspiratörü yardımıyla çekilmiştir. Parazitoitlerin örneklenmesinde zararlı ile bulaşık bitki örnekleri laboratuvarda kültüre alınmıştır.

Çalışmalar sonucunda; Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Erzincan ve Iğdır illerinin domates yetiştiriciliği yapılan alanlarının büyük bir bölümünün Domates güvesi ile bulaşık olduğu saptanmıştır. Domates güvesinin 2011 yılındaki genel bulaşıklık oranı Erzincan’da %6.13, Iğdır’da %3.08 olarak tespit edilmişken; 2012 yılındaki oranı Erzincan’da %3.65, Iğdır’da %9.21 olarak belirlenmiştir. Domates güvesinin Erzincan’daki popülasyon gelişimine bakıldığında yıllara ve lokasyonlara göre değişmekle birlikte mayıs sonu-haziran başlarında ilk erginlerin görüldüğü, haziran ayında düşük bir popülasyonda seyrettiği, temmuz-ağustos aylarında yükselen popülasyonun eylül-ekim aylarında en yüksek seviyeye ulaştığı ve kasım ayında da düşme eğiliminde olduğu gözlenmiştir. Ayrıca çalışmanın yürütüldüğü alanlarda T. absoluta’nın predatörlerinden Miridae familyasından Dicyphus (Dicyphus) errans (Wolff, 1804), Macrolophus melanotoma (A. Costa, 1853), Macrolophus pygmaeus (Rambur, 1839) ve Nesidiocoris tenuis (Reuter, 1895) türleri saptanmıştır.