Güney Azerbaycan Toprakları ve Azerbaycan Türklerinin İskân Sahası
|
Bölge Valiliği (BV),
BV Merkezi
(Yüzölçümü: km²,
Nüfus: 2006)
|
Güney Azerbaycan Bölgesi
Türklerin yüzdesi
|
Güney Azerbaycan
Yüzölçümü
(km²)
|
Azerbaycan Türk Nüfusu
2006
|
Doğu Azerbaycan
Tebriz
Yüzölçümü: 45.650
Nüfusu: 3.527.267
|
Darüs- Saltana Azerbaycanı
Nüfusun tamamı %100
|
45.650
|
3.527.267
|
Erdebil BV
Erdebil
Yüzölçümü: 17.800
Nüfusu: 1.209.968
|
Darüs- Saltana Azerbaycanı
Nüfusun tamamı %100
|
17.800
|
1.209.968
|
Zencan BV
Zencan
Yüzölçümü: 21.773
Nüfusu: 942.818
|
Hamse Azerbaycanı
Nüfusun tamamı %100
|
21.773
|
942.818
|
Batı Azerbaycan BV
Urumiye
Yüzölçümü: 37.411
Nüfusu: 2.831.779
Türkiye-İran sınırında Kara-Koyunlu mıntıkası (Aralık ilçesi karşısı) ve Küresinli ili mıntıkasında (Salmas’ın Türkiye’ye mücavir sınır boyu, Van ili karşısı) Türkçe konuşulmaktadır.
|
Darüs- Saltana Azerbaycanı
Nüfusun tamamına yakını %90
Nahçıvan ve Türkiye’ye mücavir Karakoyunlu mıntıkası, Siyahçeşme/ Çaldıran köyleri ile Hoy/ Kotur civarındaki Küresinli Türk bölgeleri hariç; Türkiye sınır bölgesi kuzeyden güneye köy ve komlar hâlinde dar bir şerit Kürt yerleşimidir; Türkiye-Irak sınırındaki Dizec ve Kasyan’ın güneyi; Senger’in güneyi; Ak-bulag/ Ağbulag’ın güney istikameti; Uşneviye’nin doğusu; Negade ilçe topraklarının batı ve güney sınırı; Mahabad ilçesi şehir merkezinin hemen kuzeyi; Mahabad’tan doğuya; Bukan kentinin kuzeyi ve doğusu; Bukan’dan Kürdistan BV sınırı. Sınırın kuzeyi Türk yerleşimidir. Mahabat’ta da önemli bir Türk nüfusu yaşamaktadır.
Batı Azerbaycan’da çoğunluğu
Kürtlerin oluşturduğu ve Türklerin de yaşadığı şehirler:
-Uşneviye
Genel nüfusu: 51.972 (1996)
Şehir merkezi: 29.896 (2006)
-Piranşehr:
Genel nüfusu: 86.721 (1996)
Şehir merkezi: 57.692 (2006)
-Serdeşt
Genel nüfusu: 93.168 (1996)
Şehir merkezi: 37.115 (2006)
-Mahabat/ Soğukbulag (İlçenin güneyi)
Genel nüfusu: 171.595 (1996)
Şehir merkezi: 133.324 (2006)
-Bukan
Genel nüfusu: 175.529 (1996)
Şehir merkezi: 149.340 (2006)
|
37.411
|
2.548.601
|
Kürdistan BV
Senedec
Yüzölçümü: 29.137
Nüfusu:
1.346.333 (1996)
1.416.334 (2006)
|
Darüs- Saltana Azerbaycanı
Nüfusun bir bölümü %24.7
Batı Azerbaycan’ın Bukan ilçesinin güneydoğusundaki Afşar yerleşim biriminden Sakız ilçesine geçilir. Bu mıntıkadan Miranşah’a, buradan Divandere ilçesine kadar olan saha; Divandere’nin Zerrine nahiyesinin kuzeyi; Bicar ilçesi ile güneyindeki Gurve ilçelerinin tamamına yakını Türk’tür. Kuzeybatısındaki Dehgulan nahiyesi hariç; Kirmanşah/ Bahteran’ın Sungur ilçesi sınırı; Bicar-Divandere karayolunun kuzeyinde iki bölge ile Dehgulan’ın güneybatısında Kışlag-Nevruz olmak üzere üç mıntıka Türklerin oturduğu sahalardır. Kürdistan’ın kuzeydoğu ve doğu toprakları Azerbaycan’dır.
Kürdistan’daki Azerbaycan Arazisi:
-Sakız ilçesinin kuzeydoğusu 4.444 km² %10=444 km²
-Divandere’nin kuzeyi 4.030 km² %20=806 km²
-Bicar 5.901 km² %75=4.426 km²
-Yasukend/ Yassukend (Bicar’a bağlı)
-Gurve 4.722 km² %80=3.778 km²
Kürdistan’daki Türk nüfusu:
-Bicar
Genel nüfusu: 114.235 (1996)
Şehir merkezi:
44.240(1996)
46.156(2006)
-Gurve
Genel nüfusu: 199.834 (1996)
Şehir merkezi:
61.659 (1996)
65.842 (2006)
-Türk aşiretleri
-Türk-Kürt karışımı aşiretler
|
9.051
|
350.000
|
Kirmanşah/ Bahteran BV
Kirmanşah (Bahteran)
Yüzölçümü: 24.998
1.768.249 (1996) 1.842.457 (2006)
|
Cibal Azerbaycan/ Azerbaycan-ı
Cibal/ Irak-ı Acem/ Irak-ı Azerbaycan
Nüfusun bir bölümü %2.34
Sungur ilçesi topraklarının tamamı Türk sahası, yani Azerbaycan’dır. Kirmanşah sınırını takiben Hemedan’a girilir. Kengâver ilçesinin hemen yakınında, doğu istikametinde Türk yerleşim birimleri vardır.
Bazı Azerbaycanlı coğrafyacılar, Sungur topraklarını Hemedan Türk coğrafyası içerisinde değerlendirir. Bu değerlendirme de yanlış değildir.
-Sungur
Yüzölçümü: 2.320 km²
Genel nüfusu: 112.012 (1996)
Şehir merkezi:
40.848 (1996)
43.184 (2006)
|
2.320
|
43.184
|
Hemedan BV
Hemedan
Yüzölçümü: 19.547
Nüfusu:
1.677.789 (1996)
1.674.595 (2006)
*Hemedan BV, Güney Azerbaycan’ın en güney bölgesidir. Valilik topraklarının 3/4’ü (%75) Güney Azerbaycan topraklarına dâhildir. Azerbaycan’a dâhil olan topraklar 15.000 km² olup, Dağlık Karabağ’ın 3.3 katıdır.
|
Cibal Azerbaycan/ Azerbaycan-ı
Cibal/ Irak-ı Acem/ Irak-ı Azerbaycan
Nüfusun büyük bölümü %80
Kirmanşah sınırındaki Rahmetabad kasabasından Tuyserkan ilçesi- Tuyserkan ile Melayir ilçesinin güneydoğusundan Merkezî BV sınırına ulaşılır. Bu hat, Melayir ile Zengene yerleşim birimi arasındaki karayolunun kuzeyidir. Esedabad’ın güneyindeki en uzak Türk yerleşim noktası Çomag-tepe’dir. Tuyserkan-Melayir hattının güneyinde Hacıtu, Hulyan, Cera, Dere-Osman, Dam-Şatır ve Tikme-Daş gibi çok sayıda Türk yerleşim birimi bulunmaktadır.
Hemedan’ın Azerbaycan sınırları
dışında kalan ilçeleri:
-Nihavend ilçesi:
Yüzölçümü: 3.301 km²
Genel nüfusu: 297.063 (1996)
Şehir merkezi:
144.373 (1996)
153.748 (2006)
-Melayir ilçesinin güney yarısı:
Yüzölçümü: 3.301 km² : 2=1.651
Genel nüfusu: 297.063 (1996):2=
148.532
Şehir merkezi:
144.373 (1996)
153.748 (2006)
|
14.595
|
1.339.676
|
Merkezî BV
Erak
Yüzölçümü: 29.406 km²
Nüfusu:
1.227.827 (1996)
1.326.826 (2006)
|
Cibal Azerbaycan/ Azerbaycan-ı
Cibal/ Irak-ı Acem/ Irak-ı
Azerbaycan
Nüfusun bir bölümü %55
Hemedan sınırındaki Miyanrûd, BaseRi ve Zahirabad’ı takiben güneydeki Loristan sınırına inilir. Loristan-Merkezî BV sınırı üzerinden Humeyn’e varılır. Haravend, Hugan, KûdZar’ın kuzeyinden Erak’ın doğusundan, Mehrabad üzerinden, Davudabad’a ve Aştiyan’a ulaşılır. Aştiyan, Destcerd-Gaziran üzerinden Kum kenti. Bu sınırın kuzeyi ve batısı Türk yerleşimidir. Yani Azerbaycan’dır.
Azerbaycan sınırları dışında kalan
Merkezî BV toprakları:
-Şazend ilçesinin yarısı
Yüzölçümü: 2.691 km²: 2=1.346 km²
Genel nüfusu: 130.673 (1996): 2=65.337
Şehir merkezi: 17.509 (1996)
-Mahallat ilçesinin tamamı
Yüzölçümü: 1.968 km²
Genel nüfusu: 44.779 (1996)
Şehir merkezi: 30.022 (1996),
35.319 (2006)
-Dilican ilçesinin tamamı
Yüzölçümü: 2.214 km²
Genel nüfusu: 40.400 (1996)
Şehir merkezi:
24.861 (1996)
31.852 (2006)
-Erak ilinin doğu yarısı
Yüzölçümü: 7.220 km²: 2=3.610
Genel nüfusu: 596.569 (1996):2=
298.285
Şehir merkezi: 380.755 (1996),
438.338 (2006)
-Aştiyan ilçesinin doğu yarısı
Yüzölçümü: 1.236 km²: 2=618 km²
Genel nüfusu: 21.334 (1996):
2=10.667
Şehir merkezi: 8.407 (1996)
-Humeyn’ ilçesinin yarısı
Yüzölçümü: 2.396 km²: 2= 1.198 km²
Genel nüfusu: 118.424 (1996):
2=29.212
Şehir merkezi: 56.335 (1996),
64.031 (2006)
(100 bin Halac Türkü’nün 50 bini Merkezî Bölge Valiliği istatistiğine alınmıştır. 25 bini Kum, kalan 25 bini ise Tahran Bölge Valiliği Türk nüfusu, ayrıcaTahran’da oturan Türkmen, Kaşkayı ve Halac Türkleri bu rakam içerisinde gösterilmiştir)
|
18.452
|
729.754
|
Loristan BV
Hürremabad
Yüzölçümü: 28.392
km²
Nüfusu:
1.567.075 (1996)
1.689.650 (2006)
|
Cibal Azerbaycan/ Azerbaycan-ı Cibal/ Irak-ı Acem/ Irak-ı Azerbaycan
Nüfusun bir bölümü %6.4
Hemedan sınırındaki Merkezî BV’nin Miyanrud, Baseri, Zahirabad yerleşim birimleri güzergâhından Loristan’a ulaşılır. Merkezî BV sınırından Durûd ilçesinin batısı ve güneyini takiben kuzeye yönelinir. Zernan, Şah-Veled, Aşurabad güzergâhını takiben kuzeye çıkılır. Nurabad noktasından doğuda Merkezî BV sınırına ulaşılır. Bu sınırını çizdiğimiz Loristan’a ait Durud ilçesi, kuzeyi ve kuzeydoğusu Türk yerleşim mıntıkası, dolayısıyla Azerbaycan’dır.
Batıdaki Çalan-çulan hariç, Durûd ilçesinin doğu yarısı ile Ezna ilçe topraklarının batısı ve kuzeyi Azerbaycan toprağıdır.
-Durud
Yüzölçümü: 1.380 km²: 2= 690 km²
Genel nüfusu: 142.773 (1996): 2=
71.387
Şehir merkezi: 88.152 (1996),
100.528 (2006)
-Ezna
Yüzölçümü: 1.413 km²: 2= 707 km²
Genel nüfusu: 72.583 (1996): 2=
36.292
Şehir merkezi: 35.401 (1996),
37.645 (2006)
|
1.397
|
107.679
|
Kum BV
Kum/Qum
Yüzölçümü: 11.238 km²
Nüfusu:
852.946 (1996) 1.036.714 (2006)
|
Cibal Azerbaycan/ Azerbaycan-ı Cibal/ Irak-ı Acem/ Irak-ı Azerbaycan
Nüfusun büyük bölümü %67
Merkezî BV ilçesi Aştiyan’ı takiben Mucan’a, oradan Kum BV’ne girilir. Kuzeye doğru Destcerd, Ruskiye, Aliabad, doğuya dönülerek Gazîran’ın kuzeyini takiben Kum kentine inilir. Kum şehir merkezinin doğusundan Seyrabad, Kumrûd, Ferecabad, Kûhsefid, Muzafferabad, Muhammedabad’a varılır. Kuzeybatıda Sadr-abad üzerinden Deryaçe-i Sultan/ Sultan gölünün doğusundan kuzeye Çeşme-i Şur, Aliabad, Allahyar, Kale-yi Muhammedabad’a ulaşılır. Bu nokta Tahran BV sınırıdır. Hattın batısı Türk yerleşimi ve Azerbaycan’dır. Kum BV’nin doğu yarısı Azerbaycan sınırları dışındadır.
|
5.619
|
694.598
|
Tahran ve Elburz Bölge Valilikleri
Tahran ve Kerec
Tahran BV
Yüzölçümü 12.981 km²
Nüfusu:
10.398.643 (1996)
11.228.625 (2006)
(Türk %65: 7.298.606)
*
Elburz BV
Yüzölçümü: 5.833 km²
Nüfusu:
2.053.233 (2010)
(Türk %70: 1.437.263)
Kerec, sanayinin gelişimi ile birlikte çok sayıda gayrı Türk unsurun göçüne maruz kalmıştır. Buna mukabil Darüs-Saltana Azerbaycanı valiliklerinden gelip yerleşen çok sayıda Türk olmuştur.
|
Cibal Azerbaycan/ Azerbaycan-ı Cibal/ Irak-ı Acem/ Irak-ı Azerbaycan
Tahran ve Elburz toplam nüfus:
13.281.858
Nüfusun büyük bölümü %67.5
Tahran ve Elburz toplam
Yüzölçümü: 19.196 km²-8.470 =
10.726 km²
Tahran, Kacar hanedanı döneminde payitaht yapılmadan önce Rey’e bağlı küçük bir Azerbaycan kasabası idi. Bugünkü Kum-Tahran karayolunu takiben, yolun hemen doğusundaki İslamşehr’den Kehrizek’e ulaşılır. Doğuda Paleşt, Mamazan, Parçin, Abbarik, Eyn-Verzan’a; buradan kuzeye Demavend’in hemen batısından Mazenderan BV sınırına geçilir.
Tahran’ın kuzeyindeki Tecriş’ten kuzeye, Nisa’nın güneyine; Abhark-Kerec’in kuzeyinden Kemalabad’a, buradan kuzeye Savucbulag ilçe topraklarının tamamına yakını dâhil olmak üzere, çizilen sınırın batısı Azerbaycan’dır.
-Azerbaycan sınırları dışında kalmakla beraber Veramin ilçesinin güneyi Türk yerleşimidir. Bölgedeki Türk yerleşimleri doğu batı istikametindedir.
-Cibal Azerbaycan sınırları dışında bulunan -Tahran BV sınırı güneyindeki Simnan BV ilçelerinden Germsar’a bağlı güney ve doğusundaki Lecran, Mahmutabad, Sadabad, Hüseynabad, Kevirabad, Deh-Sultan, Devletabad, Gerdvan… yerleşim birimleri Türk’tür.
*
Tahran ve Kerec’in Azerbaycan sınırları dışında kalan ilçe toprakları:
-Veramin
Yüzölçümü: 2.341 km²
Genel nüfusu: 413.130 (1996)
Şehir merkezi:
107.233 (1996)
208.569 (2006)
-Pakdeşt (Veramin’in banliyosu)
Genel nüfusu: 164.839 (1996)
Şehir merkezi:
49.220 (1996)
126.281 (2006)
-Rey ilçesinin güneyi (%60)
Yüzölçümü: 2.508 km²
Genel nüfusu: 610.127 (1996)
Şehir merkezi: 356.079 (1996)
-DeMavend’in doğusu (%60)
Yüzölçümü: 4.298 km²
Genel nüfusu: 65.219 (1996)
Şehir merkezi:
22.337 (1996)
36.433 (2006)
-Firuzkûh (DeMavend’in banliyosu)
Genel nüfusu: 34.206 (1996)
Şehir merkezi:17.310 (1996)
-Tecriş/ Şimiranat İlçesi %70
Yüzölçümü: 1.248 km²
Genel nüfusu: 30.398 (1996)
Şehir merkezi: 10.587 (1996)
-Kerec ilinin kuzeyi %10
Yüzölçümü: 2.158 km²
Genel nüfusu: 1.160.107 (1996)
Şehir merkezi:
94.968 (1996)
1.377.450 (2006)
-Talegan %20
Yüzölçümü:
|
