Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı



Yüklə 9,25 Mb.
səhifə60/430
tarix07.01.2022
ölçüsü9,25 Mb.
#82928
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   430
Kuşçu-Enzel ve Nazluçay Mıntıkası Türkleri’nin yerleşim birimleri ve 1966 yılı itibariyle nüfusları

Abân-Mah 1345/ 1966 nüfus sayımı’



Yerleşim birimi

Aile sayısı

Kadın

Erkek

Toplam nüfus

İmamkendi

38

87

079

184

Cebelkendi

56

133

164

297

Hamamlar

42

120

128

248

Karabağ

374

1.217

1.294

2.511

Kuşçu

322

1.043

1.125

6.168

Guluncu

341

1.040

1.161

2.201

Kehriz

283

673

825

1.498

Gültepe

99

301

330

631

ve diğer yerleşim birimleri...

Hamamlar köyü, 1960 yılında Bıradost Köy Birliği’ne bağlıydı. Daha sonra Kuşçu-Enzel Köy Birliği’ne dâhil edilmiştir.
Nazluçay Mıntıkası Yerleşim Birimleri:

-Balov: Aile sayısı: 361, kadın: 890, erkek: 948, Toplam nüfus: 1.838

ve diğer yerleşim birimleri...

Toplam nüfus: 20.576. (Ali Dehgân, Serzemîn-i Zerdüşt RıZaiye, s.932, 936 ; Muhammed Cevâd Meşkûr, NazaRi be-TaRih-i AzerbâyCan ve Asar-ı BAstanî ve Cem’ıyyetşiNaSi Ân, s.662-664, 688)

Kuşçu-Enzel ve Nazluçay Mıntıkası Türkleri’nin yerleşim alanları arasında Kuşçu ve Balov tanınmış merkezlerdir.

Kuşçu-Enzel ve Nazluçay Mıntıkası Türkleri’nden olan Balovlular, I. Dünya Savaşı sırasında kendi aralarında mütevazi şekilde teşkilatlanarak yardım kampanyası başlatmışlar, topladıkları altın ve gümüşleri işgalcilerle ölüm-kalım mücadelesi sürdüren İstanbul’a göndermişlerdir. Rusların bu hususu İran yönetimine jurnallemesi sonucu komitede yer alan Balovlulardan 10-15 kişi Çahar-bahş köyü girişinde 1915 (Şemsi 1294) yılında idam edildi. İdam edilenler, “Balov Hacıları” adı ile anılmaktadır. Bugün bile bölgede yaşayan bu Türklerin evlerinde ve mağazalarında Balov Hacıları’nın idam sahnesinin fotoğrafı asılıdır. Hacı Talip, Hacı Ağabek ve Hacı Emin... idam edilenler arasındadır. Hacı Talip, idam edildiği sırada 70 yaşındaydı. Cenazeler ailelerine para karşılığı teslim edildi. Balov Hacıları’nı idam eden şahıs, Kara Muhammed (Gara Memmed) Mir Gazab İtimadüd-Dövle’dir. (Ahmed Keyvanpur, Tarih-i Rızaiye, s.120-121)

Bazı kaynaklarda, Urumiye bölgesi Sünni Azerbaycan Türkleri’ni Küresinlilere bağlayanlar bulunmaktadır. Bu doğru olmayan bir yaklaşımdır. Kuşçu-Enzel ve Nazluçay mıntıkasındaki Türk hanzade ve beylerinin Küresinlilerle aşiret bağlarının olduğuna dair bilgisi bulunmamaktadır. Kendileri de böyle bir yaklaşımı kabul etmemektedir. Urumiyeliler, Sünni olsun Şii olsun kendilerini Azerbaycan Türkü olarak kabul etmektedir. Bu nedenle Sünni Azerbaycanlıların Küresinli Türk aşireti ile aynı kategoride incelenmesi doğru bir yaklaşım değildir. Çünki Urumiye ve çevresindeki Sünni Azerbaycan Türkleri, yüzyıllardır yerleşik şehir hayatı yaşamaktadır. Aşiret düzeni ve yaşamı ile ilgileri bulunmamaktadır. Birkaç yüz yıl önce böyle bir yapılanmanın olması belki mümkündür. Küresinliler, Van sınırına mücavir mıntıkalarda, yani Türk hududunda meskûndur. Bkz.→Küresinli İli
Urumiye Afşarları
I. Şah Abbas Safevi/ Şah Abbas-ı KEbir, Osmanlıları Azerbaycan ve güneydeki Vilayetlerden çıkardıktan sonra, bölgedeki Kürt aşiretleri, sınır bölgelerine saldırılarını sürdürdü. Bölgede huzur, istikrar ve sükûnun devam etmesini istiyen Şah Abbas, Kelb-Ali Kerbelayı Ali Sultan-İmanlu-yi Afşar’ı huzuruna çağırarak, kendisine “Han ve Afşar İli’nin Reisi” unvanını verdi. Horasan’ın Abivert ve diğer noktalarında yaşayan Afşar tayfalarını toplayarak, batı sınırına haraket etmesini istedi. Kelb-Ali Kerbelayı Ali Sultan idaresindeki Afşar ili, Urumiye’nin verimli ve zengin ovasını yurt tuttu.

Kelb-Ali Kerbelayı Ali Sultan, şahın fermanı doğrultusunda ili ile birlikte batı sınırına doğru yola çıktı. Şahpur (Salmas)’dan Han-Tahtı ve Kuşçı/ Kuşçu gediğine geldiklerinde, silahlı Kürt desteleri ile karşılaştı. Kürtler, Afşarların Urumiye ovasına ulaşmasına engel olmak istiyordu. Afşar savaşçıları, saldırganları hezimete uğrattı ve Urumiye’nin bakir ovasına ilk yerleşenler oldular. Kelb-Ali Kerbelayı Ali Sultan idaresinde Urumiye’ye gelen Afşar ili, 8.000 aileydi.




Afşarların Urumiye Ovasında Yerleştikleri Bölgeler


Araşlu tayfası عرشلو (Farsça, Areşlu)

Uşneviye ve Sulduz

Gündüzlü tayfası گوندوزلو

Dol mıntıkası محال دول

İmanlu ايمانلو (Abdülmelikî) tayfası ve Areşlu tayfasının bir bölümü

Urumiye şehir merkezi

Kasımlu tayfası

Sain-Kale Afşar (Bugün Şahindej)

Kırklu tayfası

Rovza/ Rovzaçay mıntıkası روضه چاى

Kühkelü/ Kühkeli كهكلو (Bazı metinlerde Kûhgiluyelu olarak geçmektedir. Güya bunlar Kûhgiluye Vilayetinden buraya gelmişler. Ancak Afşar aristokratlarından “Kühkelani كوهكلانى” aile adının yazılışı bunu teyit etmemektedir. Ahmed Kavyanbur, Tarih-i Rızaiye, s.279)

Nazlu/ Nazluçay mıntıkası نازلوچاى

Papalu پاپلو

Şehir merkezi ve diğer

Muhtelif Afşar tireleri

Bekeşluçay/ Bakışluçay بكشلوچاى

Muhtelif Afşar tireleri

Baranduzçay براندوزچاى

Afşar il ve aşiretleri, bu tertip ve düzen ile Urumiye topraklarına yerleşip, burayı kendilerine vatan edindiler. Diğer Vilayetlerde bulunan Afşarlar da Urumiye’ye akmaya başladı.

İran’da bugün Afşarların yoğun ve derli toplu oturdukları en önemli bölge Batı Azerbaycan Bölge Valiliği topraklarıdır. Valilik merkezi olan Urumiye kenti, Afşar şehri olarak bilinmektedir. Urumiye’nin geniş ovasındaki şehir, köy ve kasabaların büyük bölümü de Afşar’dır. Yukarıda zikredildiği gibi, bugün Şahin-Kale ve Şahindej adı ile anılan Sain-Kale Afşar, Uşneviye, Sulduz (merkezi Nagade) ilçeleri ile Mahabad’ın çevresi de Afşarların yaşadığı yerleşim birimleridir. Urumiye, Afşarların aristokratları/ han ve beyleri ile birlikte topluca yaşadığı en büyük Afşar şehir ve bölgesidir. Öte yandan Kazvin-Hemedan arasında, yüzden fazla Afşar köyünün bir arada bulunduğu “Bölük-ü Afşar/ Afşar Bölüğü” ve Horasan Afşar-yurt, Afşar yerleşim bölgesi olarak önemli merkezlerdendir. Diğer Afşar bölgelerinden yeri geldikçe bahsedilecektir.



Yüklə 9,25 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   430




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin