Dış lastik bak lastik

Divan-ı İnşa, eski İslam devletlerinde hükümdarın yazışmalarını, berat, nişan ve menşurların hazırlanması işlerini yürüten kalem.

Abbasilerde Divan-ı İnşa iki birimden oluşurdu: Divan-ı Sır ve Divan-ı Müraselat. Her iki birim de vezirlerin gözetiminde çalışırdı. 9. yüzyılda Divan-ı Sır "emirü'l- berid", Divan-ı Müraselat da "sahibü'd-diva- ni'r-resail" denen birer vezirin başkanlığında görev yapıyordu. Daha sonra Divan-ı İnşa'nın daha özerk çalışması ve ayrı bir kurum olması öngörülerek reisü'd-divani'l- inşa olarak anılan bir vezire bağlandı. Divan-ı İnşa'ya bazen Divan-ı Aziz de denirdi. Asıl görevi halife ile yabancı hükümdarlar arasındaki yazışmaları yürütmekti. Ayrıca, sunulan dilekçelere halife adına derkenar yazmak divan başkanının göreviydi. Bu işleme tevki denirdi. Divan-ı İnşa, Büyük Selçuklularda da merkezî örgütlerdendi. Divan-ı Resail ve'l- İnşa ve Divan-ı Tuğra birimlerinden oluşuyor, "tuğrai" ya da "sahib-i divan-ı inşa" denen vezir tarafından yönetiliyordu. Hükümdarın eyalet yöneticileri ile yazışmalarını yürüten bu divan, berat, menşur, atama ve arazi belgelerini de düzenlerdi. Divan-ı İnşa, Samanilerde Divan-ı Risalet ya da Darü't-Tahrir, İlhanlılarda İnşa-i Memalik adını taşırdı ve başında da münşi-i divan-ı büzürg bulunurdu. Memlûklerde ise bu divan daha kapsamlı bir örgüttü; amiri olan kâtib-i sır ya da nazır-ı divan-ı inşa, doğrudan hükümdara bağlıydı. Divanda "muvakki" denen ve tevki işiyle görevli memurlar, "dest" ve "dere" denen birimler vardı. Mükâtebe, menşur, ferman, mürase- le, name, ahidname, tayin ve ıkta işlemleri bu bürolarda yapıldığı gibi, vezir, has ve üstaddar divanlarından gelen teçhiz, tevkii, tevcih müsveddeleri de gene Divan-ı İnşa' da temize geçirilirdi.

Divan-ı istifa, bazı eski İslam devletlerinde maliye ve hazine dairesi. Anadolu Selçuklularınca, Büyük Selçuklu- lardaki benzeri maliye örgütü örnek alınarak kurulan Divan-ı İstifa'nın amiri olan müstevfi ya da sahib-i divan-ı istifa aynı zamanda Büyük Divan'ın da üyesiydi. Divan-ı İstifa mali işlerden sorumluydu; ama ıkta ve arazi defterleri ile ilgili işlemler, Büyük Divan üyelerinden pervane tarafından yürütülmekteydi. İlhanlılardaki Divan-ı Müstevfi ise cami, mukarrer, avarice, ha- rac-ı mukarrer, kanun, tevcihat, ruznamçe defterlerinin işlenmesinden sorumluydu. Memlûklerde Divan-ı İstifa-yı Sohbe ve Divan-ı İstifa-yı Devlet, Divan-ı Nazar denen merkez maliye örgütünün birimleriydi. Bütün mali hesaplar Divan-ı İstifa-yı Sohbe'de tutulurdu. Müstevfi-i sohbe bu birimin amiriydi ve emrinde müstevfi denen görevliler olurdu. Divan-ı İstifa-yı Devlet ise sayım, yazım, gelir ve gider hesaplarının tutulmasından sorumluydu. Osmanlılarda Divan-ı İstifa'nın yerini defterdarlıklar almıştır.

Divan-ı İşraf, eski İslam devletlerinde kamu maliyesini denetleyen kurul.

İlk Divan-ı İşraf, Emevi halifesi I. Mua- viye döneminde (661-680) kuruldu. Abbasilerde, İşraf-ı Mahzen ve İşraf-ı Dari't- Teşrifat, genel denetim divanının birimleriydi. Büyük Selçukluların merkez örgütünde, ikinci derecedeki dört divandan biri Divan-ı İşraf-ı Memalik'ti. Amirine sahib-i divan-ı işraf-ı memalik ya da müşrif denirdi. Divan-ı İşraf-ı Memalik devletin genel mali ve idari işlerini denetleyen en yetkili kuruldu. İşraf-ı Memalik, gerekli gördüğünde kent ve kasabalara naipler göndererek her konuda inceleme yaptırabilirdi. Bu denetim sistemini olduğu gibi koruyan Anadolu Selçuklularında Divan-ı İşraf'm amirine müşrif-i mülk ya da işraf-ı memalik, bazen de müşrif denirdi. Eyyübilerde ve Memlûklerde Divan-ı İşraf yoktu. Erbab-ı kalemden seçilen vezir ve nazır aşamasındaki yedi büyük yöneticiden biri müşrif-i memalik yetkisiyle ülke genelinde denetimlerde bulunurdu. Daha özel denetimler için de müşrif-i matbah ve müşrif-i hazine denen görevliler vardı.