Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi
Yüklə 1,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi 185 Yetişkin Tek Çocukların Çocukluk, Ergenlik ve Yetişkinlik Dönemi Deneyimleri ile Kişilerarası İlişkileri * Metin KOCATÜRK ** Atıf icin: Kocatürk, M. (2021). Yetişkin tek çocukların çocukluk, ergenlik ve yetişkinlik dönemi deneyimleri ile kişilerarası ilişkileri. Journal of Qualitative Research in Education , 25, 185-203. doi: 10.14689/enad.25.8 Öz: Tek çocukların kendine özgü bir yaşam şekli içinde yetiştiği, psikososyal deneyimleri bakımından kardeşli çocuklardan farklılaştığı öne çıkmaktadır. Bu araştırmada yetişkin tek çocukların psikososyal deneyimleri bağlamında tek çocukluk deneyimlerinin nasıl anlamlandırıldığı, kişilerarası ilişkilerde tek çocuk olma yaşantılarının nasıl şekillendiği ele alınmıştır. Ayrıca tek çocuk olma deneyimleri çocukluk, ergenlik ve yetişkinlik dönemi kıyaslaması ile değerlendirilmiştir. Bu araştırma nitel araştırma türlerinden fenomenolojik araştırma deseninde gerçekleştirilmiştir. Yaşları 20-26 arasında değişen yetişkinlik dönemindeki 5 kadın 5 erkek olmak üzere toplam 10 tek çocuk ölçüt örnekleme tekniği ile belirlenmiştir. Katılımcılarla yapılan yarı- yapılandırılmış görüşmelerden elde edilen veriler yorumlayıcı fenomenolojik analiz ile incelenmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular doğrultusunda tek çocuk olma deneyimlerinin yetişkinlik döneminde nasıl anlamlandırıldığına ilişkin bir çerçeve yapılandırılmıştır. Araştırma sonucunda oluşan üst temalar; tek çocuk olmak, aile ilişkilerinde tek çocuk, arkadaşlık ilişkilerinde tek çocuk ve tek çocuk deneyimlerinde önce ve şimdi karşılaştırması başlıklarında incelenmiştir. Tek çocuk olma deneyimlerinden hareketle tek çocukların ebeveynlik süreçleri araştırılabilir. Anahtar Kelimeler: Tek çocuk, kişilik özellikleri, kişilerarası ilişkiler, yorumlayıcı fenomenolojik analiz. Makale Hakkında Gönderim Tarihi: 17.12.2019 Düzeltme Tarihi: 10.01.2021 Kabul Tarihi: 22.01.2021 © 2021 ANI Yayıncılık. Tüm hakları saklıdır * Bu çalışmanın bir kısmı 6. Uluslarası Avrasya Eğitim Araştırmaları Kongresinde sözlü bildiri olarak sunulmuştur. ** Sorumlu Yazar: İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Türkiye, metin.kocaturk@istanbul.edu.tr Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi 186 Giriş Bebeklik döneminden yetişkinlik dönemine kadar ailede kardeşi veya akranı olmadan büyüyen ve yetişen çocuklar tek çocuk olarak tanımlanmaktadır (Falbo ve Polit, 1986). Tek çocuk olmak günümüzde yaygın bir olgudur. Nitekim Avrupa Birliği ülkelerinde 2016 yılı verilerine göre tek çocuklu ailelerin oranı %47, iki çocuklu ailelerin oranı %40, üç ve daha fazla çocuklu ailelerin oranı ise %13’tür (Avrupa Komisyonu, 2016). Türkiye’de de tek çocuklu ailelerin sayısı hakkında istatistiksel olarak net bilgi olmasa da tek çocuklu ailelerin sayısının giderek arttığı gözlenmektedir. Ebeveynler ekonomik etkenler, mesleki kariyerde ilerleme, fizyolojik durumlar ve çocuk bakımının getirdiği sorumluluklar bakımından tek çocuğa sahip olmayı tercih edebilmektedir (Rosen, 2001; Weinlein, 2000). Bu nedenlerden ötürü tek çocuklu ailelerin sayısı giderek çoğalmakta ve tek çocuk olma olgusu farklı yaşantıları barındıran bir hal almaktadır. Tek çocuk olarak büyümek kendine özgü gelişim özellikleri barındıran bir süreçtir. Çocukluk ve ergenlik döneminde bütün ilginin tek bir çocuğa gösterilmesi tek çocukluk deneyiminde ön plana çıkmaktadır. Bununla birlikte ailenin ekonomik, sosyal ve duygusal bütün kaynaklarını tek bir çocuğa yöneltmesi de söz konusudur (Falbo, 2012). Ebeveynlerinin odağında olan tek çocukların akademik olarak kardeşi olanlara göre daha başarılı olduğu belirtilmektedir (Chen ve Liu, 2014). Diğer yandan ebeveynlerin aşırı korumacı yaklaşımları, aşırı müsamahaları ve disiplin konusundaki yetersizlikleri nedeniyle tek çocukların şımartılmış olabileceği, paylaşım konusunda yetersiz olacağı, yalnızlık yaşayabilecekleri, sosyal beceriler yönünden yetersiz olabilecekleri ve mükemmeliyetçi bir anlayışa sahip olabilecekleri ifade edilmektedir (Mickus, 1994; Roberts ve Blanton, 2001; Rosen, 2001). Bu noktada ebeveynlerin tek çocuklarıyla sosyal etkileşimlerinde kullandıkları yaklaşımlar öne çıkan bir durum olarak dikkat çekmektedir. Ebeveynlerin tek çocuklarına sergilediği tutumlar onların gelişim sürecini etkilemektedir. Tek çocukların deneyimlerinde ortaya çıkabilecek bu durumlarda ebeveyn yaklaşımlarının veya tutumlarının belirleyici olabileceği düşünülmektedir. Tek çocukların kişilerarası ilişkileri kapsamında ebeveynleriyle ilişkilerinin yanında arkadaşlık ilişkilerine dair açıklamalar mevcuttur. Ebeveynlerin tek çocuklarına karşı gösterdiği tutumlarda ortaya çıkan aşırılıklar veya dengesizlikler nedeniyle tek çocuklar sosyal ilişkilerinde çatışma yaşayabilmektedir (White, 2004). Bununla birlikte tek çocukların kişilerarası uyumda zorluk yaşadıkları, sosyal becerilerde zayıflık gösterdikleri ve akranları tarafından sosyal ortamlardan izole edildiklerine ilişkin düşünceler bulunmaktadır (Falbo, 2012). Diğer yandan kardeşlerin sosyal gelişime katkı sağladığı fakat tek çocukların sosyal becerilerinin kardeşli çocuklara göre daha zayıf olmadığı da belirtilmektedir (Bobbitt-Zeher ve Downey, 2013). İlgili literatür göz önünde bulundurulduğunda, tek çocukların sosyal ilişkilerinin seyrini içinde bulundukları bağlamın belirlediği düşünülebilir. Ayrıca tek çocukların ebeveynleriyle olan ilişkisinde ortaya çıkan unsurlar, akran ilişkilerindeki deneyimlerine yansıyabilmektedir. Yüklə 1,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|